پروژه‌ای که برای مردم آب ندارد؛ اما برای سرمایه‌گذار نان دارد / البرز تشنه است

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- اعظم ذوالفقاری منظری؛ از اجرای طرح تونل انتقال آب از سد کرج به تهران حدود ۱۴ سال می‌گذرد و براساس اخباری که منتشر شده، به نظر می‌رسد احداث این تونل به پایان رسیده است. اما هنوز مطالعات زیست محیطی برای انتقال آب در حال بررسی است و نتیجه‌ای قطعی برای پروژه‌ای که بخش نخست آن اجرایی شده، هنوز وجود ندارد.

سد امیرکبیر، یا سد کرج در ۲۵ کیلومتری جاده کرج به چالوس قرار دارد و اولین سد چندمنظوره کشور است و یکی از منابع تأمین آب شرب تهران محسوب می‌شود. ماهی قزل آلای خال قرمز در دریاچه این سد و البته در پایین دست رودخانه کرج زندگی می‌کند که در صورت کاهش آب رودخانه، ممکن است زندگی این گونه ماهی را در این منطقه پایان دهد.

از وظایفی که برای سد کرج تعیین شده، آبرسانی به ۵۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی کرج است و همچنین باید بخشی از آب تهران را نیز تأمین کند.

پیش از این، آبی که باید از این سد به تهران منتقل می‌شد، از پایین دست رودخانه یعنی منطقه بیلقان به تهران می‌رفت؛ اما این سیستم انتقال آب جدید، ظرفیت انتقال ۱۶ متر مکعب آب در ثانیه را دارد که ظرفیت انتقال حجم بیشتری از آب را به تهران دارد.

 

اما این موضوع نگرانی‌هایی را هم ایجاد کرده است؛ این روز‌ها از سوی سازمان محیط زیست موضوعی درباره این پروژه در دست بررسی است که باید همان ۱۴ سال پیش و قبل از آنکه پروژه احداث تونل اجرایی شود، بررسی می‌شد. اما با اینکه تونل این طرح به اتمام رسیده است، اداره کل محیط زیست البرز در پی حفظ حقابه این رودخانه برای مردم کرج است.

فردین حکیمی، مدیرکل محیط زیست البرز در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو با بیان اینکه ضرورت تخصیص حقابه زیست محیطی رودخانه کرج در طرح انتقال آب این رودخانه به تهران می‌گوید: مطالعات نیاز آبی یا حقابه زیست محیطی این رودخانه از طریق مشاور ذیصلاح انجام گردیده و نتیجه را به سازمان حفاظت از محیط زیست اعلام و پس از بررسی آن در کارگروه مشترک بین نمایندگان وزارت نیرو و سازمان محیط زیست بررسی می‌شود تا ضمن تعیین حقابه زیست محیطی مناسب، حیات طبیعی رودخانه در پایین دست سد کرج آسیب نرسد.

حکیمی تأکید می‌کند: تأکید ما و سازمان محیط زیست و همچنین مسئولان استانی این است با تخصیص حقابه زیست محیطی، ضمن حفظ حیات طبیعی پایین دست سد کرج، محیط زیست منطقه مورد آسیب قرار نگیرد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست البرز بیان می‌کند: همه کارشناسان چه در حوزه آب، چه محیط زیست و منابع طبیعی معتقدند اگر حقابه رودخانه کرج رعایت نشود شاهد بروزآثار سوء زیست محیطی منجمله فرونشست زمین، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و تخریب پوشش گیاهی، خشک شدن درختان در حوزه پایین دست رودخانه و افزایش غلظت آلاینده‌ها در حوزه پایین دست سد کرج رخ می‌دهد و این موضوع قطعا مورد توجه مسئولین وزارت نیرو خواهد بود.

وی می‌گوید: اگر حجم آب بالا باشد، قدرت خودپالایی رودخانه بیشتر می‌شود و اگر حجم آب ورودی به رودخانه کم باشد و احیانا فاضلابی هم وارد آن شود، غلظت آلایندگی بالا می‌رود و رودخانه قادر به خودپالایی نخواهد بود.

حکیمی با بیان اینکه اگر حقابه رودخانه کرج رعایت نشود، احتمال خشک شدن چشمه‌های در مسیر را خواهیم داشت، می‌افزاید: حقابه کشاورزی نیز باید در نظر گرفته شود و تمام تلاش سازمان حفاظت محیط زیست و مسئولان استان این است که در صورت انتقال آب، حقابه معقولی برای آب رودخانه کرج درنظر گرفته شود که به محیط زیست پایین دست هم آسیبی وارد نشود.

 

اما همچنان یک سوال بزرگ باقی می‌ماند؛ چرا همان ۱۴ سال پیش این موضوع بررسی نشد؟ حسین بیگ زاده، مسئول بسیج دانشجویی دانشکده محیط زیست کرج معتقد است که شرکت آب منطقه‌ای استان البرز باید به این سوال پاسخ دهد. او می‌گوید: سال ۸۴ هنوز شرکت آب منطقه‌ای در استان البرز تشکیل نشده بود و اداره امور آب مسئولیت رسیدگی به وضعیت آب‌های استان را به عهده داشت و سال ۸۵ به آب منطقه‌ای تغییر ماهیت داد.

بیگ زاده می‌گوید: مطالبه مردمی و دانشجویی باید به این سمت منعطف شود که چرا آب منطقه‌ای استان البرز به مباحث محیط زیستی این طرح توجه نکرده و همچنین چرا به حقابه بی اعتنا بوده است.

وی ادامه می‌دهد: استان البرز موقعیت جغرافیایی خاصی دارد و به طور کلی کرج شهر مهاجرپذیری است و جمعیت استان روبه افزایش است و نیاز مبرم به آب دارد. این کوتاهی از سوی آب منطقه‌ای و اداره امور آب بوده که در تصویب این طرح، به حقابه استان توجهی نکرده اند.

مسئول بسیج دانشجویی دانشکده محیط زیست کرج به اثرات منفی زیست محیطی این پروژه اشاره می‌کند و می‌گوید: البرز دو سد بزرگ کشور را در خود دارد؛ از سد طالقان یک قطره آب به مردم البرز نمی‌رسید تا اینکه یکی از نماینده‌های استان در مجلس شورای اسلامی توانست حقابه برای هشتگرد بگیرد؛ آن هم به دلیل اینکه مشکل آب در هشتگرد بسیار جدی بود.

وی می‌گوید: وقتی مردم خبر انتقال آب رودخانه کرج به تهران را بشنوند با خود می‌گویند سد‌های بزرگی در استان ما وجود دارد، اما خودمان با مشکل کم آبی گرفتایم و وجود این مشکل را حس می‌کنیم.

بیگ زاده با بیان اینکه آب منطقه‌ای البرز از ۴۵۰ روستای این استان تنها به ۲۰۰ روستا خدمت رسانی می‌کند، ادامه می‌دهد: مطالبه آب هم در روستا‌ها وجود دارد و هم در مناطق شهری.

وی به این نکته نیز اشاره می‌کند که در همه استان نقاط بسیاری وجود دارد که آب خود را از چاه تأمین می‌کنند. او ادامه می‌دهد: برداشت آب‌های زیرزمینی به صورت غیرمجاز هم زیاد شده و پدیده نشست زمین را در سطح استان داریم؛ بنابراین حقابه باید حتما به اندازه‌ای باشد که نیاز مردم را به آب تأمین کند تا برداشت از چاه‌ها کاهش یابد.

مسئول بسیج دانشجویی دانشکده محیط زیست کرج تأکید می‌کند: از طرف دیگر با اجرایی شدن این پروژه حقابه بخش کشاورزی هم آسیب می‌بیند و در کشاروزی استان هم دچار مشکل می‌شویم.

 

وی بیان می‌کند: این مواردی که اکنون مطرح است، ممکن است تنها بخشی از مخاطرات زیست محیطی باشد که با اجرایی شدن این طرح ایجاد شود، اما پس از آنکه انتقال آب از این تونل و با این حجم آغاز شد، ممکن است معضلات بیشتری هم ایجاد شود.

بیگ زاده موضوع سد گتوند را مثال می‌زند و می‌گوید: این سد به لحاظ مهندسی هیچ اشکالی ندارد؛ اما در مطالعات زیست محیطی دقت نکردند که زمین اطراف آن منطقه شور است و باعث شوری آب می‌شود و اکنون هم نمی‌شود از آن آب بهره برداری کرد؛ بنابراین نیاز به مطالعات بسیار دقیق در این حوزه‌ها بسیار اهمیت دارد و نباید به سادگی از کنار آن رد شد.

احداث تونل انتقال آب از کرج به تهران حتما هزینه‌های کلانی را از بیت المال دربرگرفته است؛ پروژه‌ای که از ابتدای آغاز آن مطالعات حاشیه آن به درستی انجام نشده و اکنون مسائلی را ایجاد کرده است. اینکه در بسیاری از پروژه‌های کلان کشوری بحث پیوست‌های زیست محیطی یا فرهنگی مورد توجه قرار نمی‌گیرد، پدیده‌ای قدیمی در کشورمان محسوب می‌شود و هم اکنون در پروژه انتقال آب دریای عمان به دشت مشهد به وضوح قابل مشاهده است؛ اما سوال اینجاست که چه زمانی قرار است اموال مردم پیش از آنکه در اختیار شرکت‌های خصوصی و سرمایه گذاران قرار گیرد تا پروژه‌ای آسیب زا را تحویل مردم دهند؛ مطالعات آن به طور کامل انجام نمی‌شود؟