قصاص نفس و تفاوت آن با اعدام

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو؛ اِعدام نوعی کیفر و مجازات و به عبارتی دیگر اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه -عمومی، جنایی، نظامی و غیره- زندگی یک انسان سلب می‌شود.

قصاص در لغت، اسم مصدر از ریشه «قصَّ یقُصُّ» به معنای پیگیری نمودن اثر چیزی است، اما در فقه و حقوق قصاص، نوعی اعدام و مجازات مجرم مشابه جرمی که بدان مرتکب شده است، همانطور که در قرآن و در فقه بیان شده است: النفس فی النفس (جان در برابر جان)؛ برای مثال اعدام قاتل به سبب انجام قتل، یا کور کردن فردی که بینایی دیگری را از او گرفته‌است. قصاص حکمی است که از قران و در آیه ۱۸۷ سوره بقره، آیه ۴۰ و ۴۱ سوره شوری، آیه ۱۲۶ سوره نحل، اقتباس شده است؛ بنابراین قصاص یک مجازات حدی است. مجازات حدی مجازاتی است که خداوند آن را مقرر کرده است، به همین دلیل قانون گذار آن را به همان صورتی که در قرآن آمده است، اعمال می‌کند و حق ایجاد هیچ گونه تغییر در آن را ندارد.

همانطور که گفته شد قصاص به دو صورت است: قصاص نفس و قصاص عضو؛ قصاص نفس، حکم در برابر قتل عمد است و سالب حیات و قصاص عضو، حکم در برابر ایراد عمدی صدمه بدنی و سالب عضو است که مشابه با صدمه منجر به جرم، اجرا می‌شود.

در این رابطه لازم است به تفاوت‌های میان قصاص نفس و اعدام توجه کرد و کاربرد جایگاه استفاده آن را به خوبی مد نظر قرار داد.

بطور کلی اعدام و قصاص نفس تفاوت‌های بسیاری دارند، اما مهم‌ترین آن‌ها بدین شرح است:

۱) اولین تفاوت، در اجرای قصاص نفس و اعدام است به این معنی که اجرای قصاص منوط به درخواست مقتص منه است، اما اعدام صرفا با اقامه دعوا از جانب مدعی العموم واقع می‌شود.

۲) قصاص یک مجازات حدی است و نوع و میزان آن در شرع و دین تعیین شده است و حق تغییر آن وجود ندارد و فقط در جرایم مستوجب قصاص که دین آن‌ها را تعیین کرده، رواست، اما اعدام یک مجازات تعزیری و بازدارنده است بدین معنی که قانون آن را مشخص کرده و قاضی حق دارد از میان گزینه‌های موجود برای مجازات اعدام را انتخاب کند و از لحاظ کیفری مجازات اعدام در برخی از جرایم حدی تعیین می‌گردد مانند محاربه و مفسد فی الارض وسرقت و... در صورتیکه ﻗﺼﺎص ﻧﻔﺲ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺼﺪاق ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺪ وﺿﻊ و ﻣﻘﺮر شده اﺳﺖ و به محض احراز قتل عمد توسط دادگاه، اوﻟﯿﺎء دم می‌توانند ﮐﻪ اﺟﺮای قصاص را با توجه به میزان ضرب و جرح ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ.

۳) سوم آنکه در هر دو نوع قصاص، طبق دستور الهی که در قرآن آمده است امکان بخشش و یا تغییر حکم از قصاص به پرداخت دیه از سوی خانواده اولیای دم وجود دارد، اما اعدام قانونی و حق مدعی العموم است، صرفا با رای دادگاه صورت میگیرد و قابل بخشش نیست.

۴) تفاوت دیگر این دو در سن و شرایط مرتکب جرم هست. در قصاص نفس اگر قاتل صغیر و یا مجنون باشد قصاص نمی‌شود و پرداخت دیه به عهده‌ی عاقله خواهد بود. اما در اعدام افراد زیر ۱۸ سال هم ممکن است که اعدام شوند.