به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ روزنامه خراسان در گزارشی نوشت: زنجیره عجیبی است این زنجیره؛ ترکیه سدی به نام ایلیسو را روی دجله و فرات می‌سازد، عراق اعتراض می‌کند و زورش نمی‌رسد و شاید دل می‌بندد به ضمانت‌های ترکیه، حقابه‌ها به بخش‌هایی از دجله و فرات نمی‌رسد و دودش یا همان گردوخاک وریزگردهایش به چشم ما می‌رود. سال ۹۶ زمانی که شاید دیر شده بود، ما نیز به دایره معترضان پیوستیم، حتی رئیس جمهور روحانی نیز به اقدام ترکیه در توسعه سد ایلیسو اعتراض کرد، اما دیپلماسی آب از سوی ما آن قدر چشمگیر نبود که راه به جایی ببرد. در همان گیرودار وزمانی که بازار اعتراض‌ها از سوی ایران به احداث ایلیسو داغ بود، خبرنگار ما به سراغ آقای «رضا تکین» سفیر ترکیه در ایران رفت و او آب پاکی را روی دست ما ریخت و بر موضع کشورش تاکید کرد: «ترکیه از سدسازی بردجله و فرات چشم‌پوشی نمی‌کند.» (روزنامه خراسان، تیر ۹۶)
آغاز آبگیری ایلیسو و...
با وجود تمام اعتراضات ایران، عراق و حتی برخی مجامع بین المللی و فعالان محیط زیست، این سد بنابراعلام رسانه‌های بین‌المللی در روز‌های گذشته توسط ترکیه آبگیری شده است. گزارش رویترز می‌گوید: «آبگیری سد ایلیسو که در تصاویر ماهواره‌ای دیده می‌شود، به تأیید یک نماینده پارلمان ترکیه و چند کنشگر در این کشور نیز رسیده است.» در شرایطی که به نظر می‌رسد پیگیری‌های ما آن چنان نبوده که نتیجه بخش باشد، رویترز گزارش داده است: «آبگیری این سد، با اعتراض عراق، حدود یک سال به تعویق افتاده بود. مسئولان عراق می‌گویند سد ایلیسو باعث می‌شود این کشور با بحران کم‌آبی روبه‌رو شود.»
ایلیسو کجاست؟ تبعاتش چیست؟
درسال ۱۹۹۲ دولت ترکیه باپروژه بزرگ «گاپ» وافتتاح سد بزرگ آتاتورک روی رود فرات که ظرفیت آن معادل ۶۵۰ سدایرانی بود، عملا موجب شکل‌گیری ریزگردها در غرب ایران وتشدید بیابان‌زایی در عراق شد. این ماجرا برای همسایگان زمانی غم انگیز شد که آن‌ها در سال ۲۰۰۶ تصمیم گرفتند سد ایلیسو را این بار روی رود دجله احداث و با این اقدام از ورود ۶۰ درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری کنند. احداث این سد که ظرفیتی معادل سه برابر بزرگ‌ترین سد ایرانی یعنی کرخه دارد در نهایت سبب می‌شود از ورود تمامی ۵۶ درصد میزان آبی که از خاک ترکیه به دجله سرازیر می‌شد، جلوگیری شودوفرایند‌هایی نظیربیابان‌زایی وخشکسالی درعراق شدت یابد. طبق برنامه‌های آبی ترکیه این سد قرار بود در سال ۲۰۱۹ به پایان برسد که آبگیری گسترده آن در روز‌های گذشته نشان دهنده اهتمام این کشور بر انجام برنامه‌های آبی خود است.
مجوز‌هایی که گرفته نشد
«با توجه به مرزی بودن این سد درجنوب شرق ترکیه واحداث آن روی رود دجله که به خاک عراق سرازیر می‌شودومحیط زیست کشورایران را نیز به خود وابسته کرده است، این سد نیازمند مجوز‌های قانونی بین المللی و جلب رضایت کشور‌های ایران و عراق بود که ترکیه بدون دریافت مجوز‌های قانونی از مجامع بین المللی آن را به نتیجه رساند.» (اقتصادآنلاین و قانون، خرداد ۹۶)
تشدید ریزگردها در غرب و جنوب
طی سال‌های گذشته همواره این دیدگاه مطرح بوده که ۵۰ تا ۷۵ درصد گردوخاک‌های داخل منشأ خارجی دارد، حالا باید بپذیریم که سد ایلیسو نیز به زودی به آسیبی جدی تبدیل خواهد شد. از میان رفتن مزارع کشاورزی در بخش‌های حاشیه‌ای دجله درعراق می‌تواند آغازگر بحرانی سخت‌تر از گذشته در حوزه محیط زیست کشور باشد. ابوالفضل آبشت مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران نیز پیشتر هشدار داده بود که سد ایلیسو مشکلات غیر قابل جبرانی در ایران و عراق ایجاد خواهد کرد. او خشک‌شدن بیشتر تالاب‌هایی همچون هورالعظیم را از پیامد‌های فاز‌های نخست آبگیری سد ایلیسو دانسته بود.
نبرد آب
در شرایطی که بسیاری از کارشناسان این اقدام ترکیه را نوعی منازعه و نبرد بر سر آب و ساختن آینده اقتصاد آبی خود تلقی کردند، محمد درویش کارشناس محیط زیست و از مدیران ارشدسابق سازمان حفاظت از محیط زیست، سال ۹۶ و زمانی که موضوع اقدامات آبی ترکیه و به ویژه احداث ایلیسو داغ بود جمله‌ای گفت که بی شک هر ایرانی را عمیقا به فکر فرو می‌برد: «اگر ایلیسو به بهره‌برداری رسد، کار ما در بخش‌های آبی و ریزگردها در نواحی مرتبط برای همیشه تمام است.» (تابناک، شهریور ۹۵)
ترکیه ضمانت داد اما...
در شرایطی که کشور‌های همسایه به ویژه عراق که تحت تاثیر مستقیم آسیب‌ها و تبعات احداث ایلیسو خواهند بود، به این اقدام ترکیه اعتراض می‌کردند، خرداد ۹۷ خبرگزاری آناتومی از ضمانت کشور ترکیه به همسایگان خبر داد. فاتح یلدیز، سفیر ترکیه در بغداد در نشستی خبری اعلام کرد که آغاز آبگیری در سد ایلیسو به معنای قطع کامل آب به سمت عراق نیست. ضمن این که بخش مهمی از آب رود نیز هم اکنون به سمت عراق جریان دارد. یلدیز همچنین تاکید کرد که «ساخت سد ایلیسو به منظور آبیاری نیست و هدف از احداث آن تولید برق بوده است و آب سد ایلیسو پس از ذخیره سازی برای تولید برق آبی به کارگرفته خواهد شد.» در عین حال اگرچه ترکیه این ضمانت را داده است، اما فعالان محیط زیست در بسیاری از کشور‌ها همچنان نگران تبعات زیست محیطی ایلیسو هستند.
همچنان منتظر بمانیم؟
همزمان با اعتراض آقای روحانی در همایش بین المللی گردوغبار به کشور ترکیه، بسیاری از مسئولان وزارت نیرو و نمایندگان نیز در این باره زبان به اعتراض گشودند؛ اعتراض‌هایی که البته به نظر می‌رسد چندان کارآمد نبوده یا اگر اثربخش بوده است ما از آن بی خبریم. به هر روی، رحیم میدانی معاون وقت وزیر نیرو مهر ۹۶ اعلام کرد: «این وزارتخانه از طریق وزارت خارجه مراتب اعتراض مان را به ترکیه درباره ایلیسو اعلام کرده که منتظر عکس العمل آن‌ها هستیم.» آقای میدانی! آقای وزارت نیرو و خارجه! خوشایندمان نیست، اما به نظر می‌رسد انتظار شما را آب‌های جاری در ایلیسو با خود برد...
سد ایلیسو «راهبرد متفاوت» می‌خواست که ما نداشتیم!
تهیه و خواندن هر گزارشی درباره تبعات سد ایلیسو بر کشور، هر خبرنگار و هر ایرانی را کمی نگران می‌کند. شاید همکلامی با یک نماینده مجلس به عنوان ناظر بر اجرای عملکرد دولت بتواند بهترزوایای عملکردی خودمان در این موضوع را روشن کند و این که اکنون ما در چه موقعیتی هستیم. با علی گل مرادی نماینده ماهشهر و عضو کمیسیون انرژی مجلس همکلام می‌شوم و پرسشم درباره سد ایلیسو را با او در میان می‌گذارم، انگار منتظر چنین سوالی بود تا سفره دلش را باز کند. او که خود نماینده استان خوزستان است، می‌گوید: دولت ما در قبال موضوع ایلیسو و فعالیت‌های آبی ترکیه راهبرد متفاوتی نداشت. ما در مجلس با همراهی کمیسیون امنیت ملی موضوع ایلیسورا در جلساتی پیگیری کردیم و مراتب نگرانی و دغدغه هایمان را با دولت در میان گذاشتیم. اما این وظیفه قانونی و تکلیفی بر عهده دولت است که با مراودات بین المللی و تلاش‌هایی که به کار می‌بندد درباره این موضوع در طرف مقابل حساسیت ایجاد کند. معتقدم موضوع ایلیسو و جلوگیری از احداث و گسترش آن از نقطه ضعف‌های دولت در رایزنی و پیگیری به شمار می‌آید و تصور می‌کنم ما در این موضوع جدیت کافی به خرج ندادیم. متاسفانه مسئولان گاهی در چنین موضوعات مهمی به جای جدیت در مذاکرات ورفت و آمد‌های اثرگذار به تشریفات اداری و نامه نگاری‌های معمولی اکتفا می‌کنند که این عملکرد به هیچ وجه قابل دفاع نیست.
ارسال نظرات