مروری بر معضلات مزمن تئاتر استان‌ها و نقش مدیران و اهالی تئاتر در رفع آن‌ها

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، «من با اطلاق واژه شهرستان و تهران موافق نیستم و عبارت تئاتر ایران را صحیح‌تر می‌دانم. به شرطی که زیرساخت‌های لازم برای تقویت تئاتر استان‌ها را هم ببینیم.» اردیبهشت‌ماه امسال بود که این جملات را توحید معصومی از کارگردان‌ها و مدیران تئاتر استانی در دومین جلسه از سلسله نشست‌های «آسیب‌شناسی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر» با حضور کارشناسان و مدیران تئاتر گفته بود. جملات ساده و آشنایی که انگار بسیار شنیدیم‌شان، اما همین بسیار شنیده‌شدن نشان می‌دهد که معضل تئاتر استان‌ها هنوز پا برجاست.

طی همین آذرماه گذشته، رییس انجمن نمایش کرمانشاه نبود تبلیغات برای نمایش‌های به اجرا در آمده را یکی از معضلات تئاتر این استان دانسته و گفته بود: «هزینه تبلیغات بسیار بالاست، به‌طور مثال اگر بخواهیم تبلیغات محیطی داشته باشیم، نصب هر بنر حدود ۳۵۰‌هزار تومان هزینه دارد و اگر تنها بخواهیم ۱۰‌بنر در سطح شهر نصب کنیم که چندان هم به چشم نمی‌آید، باید چند میلیون تومانی برای آن هزینه کنیم.» اسفندماه‌۹۷ معاون فرهنگی ارشاد اسلامی خوزستان با بیان اینکه کمبود سالن‌های نمایشی از مهم‌ترین مشکلات تئاتر استان است، گفته بود: «گروه‌های نمایشی در سال‌های اخیر افزایش یافته‌اند، اما تعداد سالن‌های تئاتر تغییری نکرده و همین عامل باعث شده تولیدات آن‌ها با مشکل سخت‌افزاری مواجه شود.» دی‌ماه همان سال، رییس انجمن هنر‌های نمایشی استان قزوین هم به‌روز نبودن، نداشتن امکانات سخت‌افزاری و نداشتن منابع مالی را از مهم‌ترین مشکلات تئاتر این استان برشمرده بود که «در کل استان تنها یک سالن ۱۰۰‌نفری در اختیار هنرمندان این رشته است که نمی‌تواند پاسخگوی نیاز همه گروه‌های استان باشد.»

یک کارگردان تئاتر اصفهان هم شهریور سال‌۹۶ اظهار کرده بود: «از جمله مشکلات تئاتر در اصفهان می‌توانیم به کمبود نیروی متخصص کافی در این زمینه اشاره‌کنیم که این معدود افراد هم با مبالغ زیاد و هنگفت حاضر به انجام فعالیت هستند که ازنظر من کم‌لطفی بسیار است.» بهمن‌ماه سال‌۹۴ رییس اداره هنر‌های نمایشی استان خراسان رضوی هم درباره مشکلات تئاتر این استان عنوان کرده بود: «ضعف زیرساخت‌های تئاتر مهم‌ترین معضل تئاتر مشهد است.» او با تاکید براینکه معماری استاندارد سالن‌های نمایش بر کیفیت اجرا تأثیر بسزایی دارد، افزوده بود: «سالن‌های تئاتر مشهد در شأن هنرمندان استان نیست و از مسوولان ذی‌ربط خواستاریم زمین مناسبی را در اختیار ما قرار بدهند تا بتوانیم مجموعه‌ای استاندارد و درخور هنرمندان استان احداث کنیم.»

رسانه‌ها از سال‌ها پیش تاکنون پُرند از اخباری که معضلات تئاتر و گروه‌های تئاتری استان‌ها را پوشش می‌دهد. از میان این مشکلات، برخی میان همه استان‌ها عمومیت دارند و برخی دیگر مختص بعضی نواحی هستند؛ بعضی‌شان گریبان تئاتر تهران را گرفته‌اند و نشان می‌دهند که مسأله چندان به منطقه بازنمی‌گردد، اما بعضی‌های دیگر، واقعاً ریشه در تبعیض میان پایتخت با استان‌های دیگر دارند. از سوی دیگر، متولیان کلان این حوزه در درجه اول ادارات هنر‌های نمایشی وزارت ارشاد در استان‌ها و شهر‌ها و سپس دفاتر استانی حوزه هنری هستند و در کنار آن‌ها استانداری‌ها و شهرداری‌ها هم به‌عنوان نهاد‌های مرتبط در تسهیل‌گری حوزه تئاتر مطرح‌اند. دفاتر انجمن‌های تئاتر هم در این راستا همراهی می‌کنند. جست‌وجو و بررسی اخبار، اما نشان نمی‌دهد که اوضاع تئاتر در این استان‌ها تغییری کرده باشد یا دست‌کم در این حوزه ساکت هستند و ما هم از تغییر و تحولات بی‌اطلاعیم.

اما صحبت‌های دیروز شهرام کرمی، مدیرکل هنر‌های نمایشی در دیدار هنرمندان تئاتر استان‌ها در چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این مشکلات پایدار بوده‌اند. اما مدیرکل هنر‌های نمایشی کشور، معضل اساسی تئاتر استان‌ها را مشکلات زیرساختی می‌داند. او با تأکید بر نگاه سلیقه‌ای و عملکرد مدیران برخی استان‌ها اظهار می‌دارد: «مشکل اساسی ما زیرساخت‌هایی است که در برخی شهر‌های ایران باید ایجاد شود. براین اساس باید کمبود اعتبار و وضعیت حمایتی مدیران استان‌ها نیز رفع شود. دراین دو سالی که من مسوول اداره کل هنر‌های نمایشی شده‌ام نیز مشکلات زیادی داشتیم که در عرصه تئاتر استان‌ها تأثیرگذار بود.»

کرمی همچنین نقش مدیران تئاتر استان‌ها در رفع مشکلات را مهم دانسته و مشارکت آن‌ها را مطالبه کرد و افزود: «مسائل هر استان با دیگری متفاوت است و مدیران استانی باید به همه حوزه‌ها توجه کنند؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت اداره هنر‌های نمایشی همه مشکلات استان‌ها را رفع کند چنین توقعی نابجا است و ما چنین بضاعتی نداریم و صرفاً می‌توانیم از برخی رویدادها، چون جشنواره‌های استانی حمایت کنیم.»

با این حال برخی کارشناسان هم معتقدند بخشی از مشکلات تئاتر استان‌ها به‌وجود تبعیض میان تهران و شهر‌های دیگر برمی‌گردد. سعید اسدی در نشست هیات انتخاب برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استانی با شرکت‌کنندگان همایش که یکشنبه‌شب گذشته برگزار شد، با اشاره به همین نکته گفت: «به نظرم برگزاری این همایش و حضور شما در جشنواره برای تئاتر ایران بسیار مهم است، چون شاهد شرایط ناعادلانه پایتخت نسبت به سایر استان‌های ایران هستیم و امیدوارم تمایز و تفاوتی که بین مرکز و پیرامون وجود دارد با توجه به این اتفاقات مثبت، از بین برود.» با این حال او مشکل اساسی تئاتر ایران را به‌طور عمومی، بحران نمایشنامه دانست. موضوعی که شاید در تئاتر استان‌ها بیش از همه در نرم‌افزار مسائل تئاتری ریشه دوانده باشد. اما رفیق نصرتی، یکی دیگر از اعضای حاضر در این نشست نسبت به تغییر تفکر در اهالی تئاتر ابراز خشنودی کرد و گفت: با دسترسی‌هایی که فضای مجازی در اختیار مردم قرار داده است دیگر کعبه آمالی به‌عنوان تهران دیگر وجود ندارد و همه به راحتی می‌توانند با دنیا و اطلاعات در ارتباط باشند.

قطعاً شرایط تئاتر استان‌ها هم به اندازه تئاتر تهران در طول سال‌های اخیر تغییر کرده است. تغییراتی که متاسفانه در آینه رسانه‌ها بازتاب نداشته و بخشی از همین تبعیض و عقب‌افتادگی احتمالی به فقدان اطلاعات از آن‌ها باز می‌گردد. مرکزگرایی در حوزه فرهنگ‌و‌هنر، به‌خودی‌خود تنوعی از تفکر و فرهنگ است که جز با تحرک بدنه تئاتر استان‌ها از بین نخواهد رفت. از سوی دیگر، اما مدیریت کلان حوزه هنر‌های نمایشی هم باید امکانات را باتوجه به شرایط و استعداد‌های بومی هر شهر و استان، توزیع کنند؛ بنابراین در ارتباط دوسویه میان مدیران و اهالی تئاتر، رفع معضلات زیرساختی و در مرکز توجه قرار دادن نیاز‌ها از وظایف طرف اول و تحرک و پویایی از جمله کار‌های طرف دوم است.

 

منبع: صبح نو