باور‌های غلط و درست در مورد مواد غذایی افزایش دهنده قدرت باروری/ عوامل خطرساز چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، سحر ساجدی، برای بسیاری از افراد، داشتن فرزند، یکی از مهمترین و پرمخاطره‌ترین تجربه‌های زندگی است.

یکی از ثمرات مهم زندگی زناشویی نعمت داشتن فرزنـد و ادامه نسل است که در همه فرهنگ‌ها جوامع هدفی پـسندیده و ارزشمندی محسوب شده و به استحکام خانواده‌ها نیز کمک شایانی می‌کند.

گرچه این جنبه از تمایل زوجـین در زنـدگی مـشترک بـه علـت شرایط خاص زندگی جوامع امروزی دستخوش تغییراتـی شـده و اولویت‌های دیگری مانند: موفقیت‌های شغلی، تحصیلی و اقتصادی در زندگی زوجین جوان نقش مهمی پیداکرده است، اما همچنـان مادر شدن و پدر شدن از آرمان‌های والای زندگی مشترک زناشویی بـه شـمار می‌آید و نابـاروری مسأل‌های آزاردهنده محـسوب میگردد.

باروری، نتیجه برخورداری از سلامت کامل در سیستم جسمانی بدن زن (و حتی مرد) است. بررسی منابع علمی نشان میدهند که عادات غذایی به عنوان شاخصه اصلی سبک زندگی، میتواند اثر قابل توجهی بر سیستم باروری در جنس مذکر داشته باشد.

تحقیقات اخیر حاکی از این است که از هر چهار زوج، یکی با مشکلات باروری گریبانگیر است. این مشکلات تأثیر بسیاری در وضعیت روحی و روانی افراد خواهد داشت. درمان‌های تضمینی ناباوری (IVF) شامل روش‌های استخراج و تلقیح تخمک و اسپرم و کاشت تخم در رحم مادر است. با اینکه این روش بسیار پرهزینه است و درصد موفقیت پائین (۱۴%) آن و اثرات جانبی نامطلوبی دارد، استفاده از آن شایع است. اکنون به خوبی دریافته ایم، برای افزایش احتمال باروری، راه‌های طبیعی هم وجود دارد.

(تمام آنچه مردم شنیده‌اند که می‌تواند باعث ایجاد خطر بیماری‌های قلبی و دیابتی شود، همان رفتار‌ها و عادات غذایی هم به‌شدت در ایجاد ناباروری مؤثر است؛ مثلا مصرف روغن‌های هیدروژنه و جامد، مصرف روغن‌های حیوانی و مصرف چربی‌های اشباع به‌ویژه در مردان بسیار مشکل‌ساز است)

این گفته‌ها به نقل از دکتر لادن گیاهی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن‌سینا نشان‌دهنده نقش ثابت‌شده تغذیه در بروز و پیشگیری از ناباروری است.

در واقع، هر آنچه از عوامل تغذیه‌ای می‌آید و روی قدرت متابولیسم و تنظیم فعالیت‌های سوخت و ساز بدن تأثیر می‌گذارد، ارتباط بسیار مستقیمی با قدرت باروری ما دارد. چراکه تمام هورمون‌هایی که سوخت و ساز بدن ما را تأمین می‌کنند، در یک ضرباهنگ شبانه‌روزی با هورمون‌های جنسی ما در ارتباط هستند.

تغذیه و رژیم غذایی نقش مهمی در عملکرد جنسی و قدرت باروری هر دو جنس دارد.

براساس جدیدترین پژوهش ها، مصرف بیش از اندازه قند، شکر و خوراکی‌های شیرین علاوه برافزایش احتمال ابتلا به بیماری دیابت می‌تواند در زنان متاهل ایجاد نازایی کند.

کارشناسان در تحقیقات خود دریافتند مصرف خوراکی‌ها و موادغذایی شیرین می‌تواند سبب ابتلای زنان به سندروم پلی کیستیک تخمدان شود که در اثر این بیماری تخمک‌ها پس از پایان قاعدگی آزاد نمی‌شوند و در بدنه رحم باقی می‌مانند در نتیجه دیگر تخمکی در دهانه رحم برای لقاح وجود ندارد و زن دچار ناباروری می‌شود. خوردن موادقندی باعث تولید انسولین مازاد دربدن شده که رابطه مستقیمی با ابتلا به سندروم پلی کیستیک دارد در همین راستا کارشناسان به بانوانی که تمایل به فرزند آوری دارند توصیه می‌کنند ورزش‌های منظم انجام داده و حتی الامکان از خوردن مواد غذایی شیرین خوددار‌ی کنند و با انجام آزمایش‌های دوره‌ای منظم همواره قند خون خود را کنترل کنند.

 

وقتی صحبت از غذا‌هایی می‌شود که برای سلامت مفید هستند، کمتر کسی به فکر پنیر، شیر و ماست پرچرب می‌افتد، اما زمانی که صحبت از باروری به میان می‌آید، لبنیات پرچرب نقش پررنگی پیدا می‌کنند. براساس تحقیقات اخیر در دانشگاه هاروارد، زنانی که کمتر از یک بار در هفته از این لبنیات استفاده می‌کنند، نسبت به زنانی که روزانه بیشتر از ۲ وعده لبنیات کم‌چرب مصرف می‌کنند، ۸۵ درصد بیشتر در خطر ناباروری بر اثر اختلالات تخمک‌گذاری هستند. این موضوع خیلی پیچیده نیست. چربی‌های غیراشباع و اسید‌های چرب امگا ۳ برخلاف چربی‌های ترانس و چربی‌های اشباع‌شده برای حفظ سلامت بدن ضروری هستند. آووکادو، آجیل، تخمه و ماهی‌های روغنی از جمله سالمون و ماهی تن، منابع خوبی برای چربی‌های مفید به حساب می‌آیند. البته اگر باردار هستید یا تصمیم به بارداری گرفته‌اید، نباید بیشتر از ۲ وعده در هفته از ماهی‌های روغنی استفاده کنید.

باور‌ها دربارۀ اثرات شگفت‌انگیز مواردی مثل بالۀ کوسه، کوهان شتر، گیاه جنسینگ، دانه کاج، آلو بخارا، شکلات یا برخی دیگر مواد غذایی یا هرچه که شنیده‌اید، به درازای تاریخ قدمت دارند و متأسفانه بیشتر آن‌ها غلط است. بسیاری از آن‌ها بر اساس این فکر اولیه شکل گرفته‌اند که خوردن غذا‌هایی که شبیه اندام‌های تناسلی هستند مثل انجیر یا تخم‌مرغ، به عملکرد بهتر آن ارگان‌ها کمک خواهد کرد. همچنین، هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد خوردن غذا‌های تند می‌تواند با افزایش فشار خون و بالا رفتن ضربان قلب، توان جنسی را افزایش دهد.

اما مقدار کمی شواهد علمی وجود دارد که نشان می‌دهد خوردن صدف می‌تواند میزان باروری را افزایش دهد. صدف‌ها سرشار از مادۀ معدنی روی هستند که در تولید اسپرم و تستوسترون در مردان و در تخمک‌گذاری و باروری زنان نقش دارد. این به معنای آن نیست که شما باید درهر وعده غذا، یک بشقاب صدف بخورید. حفظ میزان توصیه‌شدۀ روی یعنی ۹ میلی‌گرم در روز می‌تواند به عملکرد سالم دستگاه تناسلی کمک کند، اما مقادیر زیاد روی یا هر مادۀ مغذی دیگری، هیچ کس را به یک ماشین بچه‌سازی تبدیل نمی‌کند و در واقع، دز‌های فوق‌العاده بالای ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند حتی باروری شما را کاهش دهد.

در واقع یک یا دو نوع یا حتی ده نوع غذای خاص نیستند که باروری را به تنهایی تقویت یا تضعیف کنند، بلکه الگوی غذای مصرفی و زمان‌بندی دریافت غذای مصرفی در بلند‌مدت و کوتاه‌مدت است که بر قدرت باروری اثر می‌گذارد.

شما احتمالاً یکی از افرادی هستید که به نظرتان، رژیم غذایی سالمی دارید و دچار کمبود مواد مغذی نیستید. ولی احتمالا یک تجزیه و تحلیل تغذیه‌ای از رژیم غذایی شما نشان خواهد داد که یک یا چند ماده مغذی را کمتر از نیازتان دریافت می‌کنید.

برای افزایش احتمال باروری، باید کلیه مواد مغذی در حد نیاز مصرف شوند و در بین آنها، موادی که مهم‌تر هستند به ترتیب بیان می‌شوند:

* اسید‌های چرب ضروری که در روغن‌های گیاهی، روغن دانه‌ها و مغز‌ها موجود هستند و برای حفظ تعادل هورمونی مورد نیازند.
* عقیمی در مردان و زنان در ارتباط با کمبود ویتامین E است، چون با کمبود این ویتامین بافت‌های تولید مثلی تخریب می‌شوند.
* منیزیم، روی و ویتامین A برای تولید سلول تخم مورد نیاز است.
* کمبود ویتامین B۶ و B۲ با ناباوری مرتبط است.
* ویتامین A برای تولید هورمون‌های مردانه مورد نیاز است (که در ارتباط با عنصر روی است).
* در بین کلیه مواد مغذی که با باروری مرتبط اند، “روی” از همه با اهمیت‌تر است. کمبود روی می‌تواند باعث چسبیدن اسپرم‌ها به یکدیگر و ناباروری شود. این ماده معدنی برای فعالیت صحیح صد‌ها سیستم آنزیمی بدن ضروری است. تعدادی از این سیستم‌های آنزیمی مربوط به باروری در زن و مرد است. برای مثال رشد و نمو دیواره‌ی رحم بستگی به روی دارد و این ماده معدنی برای تولید اسپرم در مردان مورد نیاز است. یک مرد روزانه به ۱۱ میلی‌گرم روی نیاز دارد.

تجزیه املاح موجود در موی افراد نابارور نشان می‌دهد: تعداد کثیری از خانم‌هایی که باردار نمی‌شوند و یا سقط‌های پی در پی دارند، دچار کمبود روی هستند. رژیم غذایی اغلب افراد تأمین کننده روی مورد نیازشان نیست. شرایطی، چون استرس، سیگار کشیدن، آلودگی هوا و الکل موجب تخلیه منابع روی بدن می‌شود. یکی از دلایل دیگر ناباروری، افزایش تماس با ترکیبات استروژنی مصنوعی است که تعادل هورمون‌های بدن را به مخاطره می‌اندازد. هورمون‌های مصنوعی در دارو‌ها و محصولات لبنی غیر اورگانیک وجود دارد. گوشت‌ها اغلب محتوی هورمون هستند. همچنین ماهی‌هایی که از آب‌های آلوده صید می‌شوند. حشره کش‌ها و مواد محتوی پلاستیک دارای هورمون هستند. در مردان دریافت مقادیری بالای استروژن، تولید اسپرم را کاهش می‌دهد و در زنان ایجاد کیست‌های تخمدانی و رحمی می‌کند که با الطبع بر باروری مؤثر است. در همین رابطه نتیجه تحقیقاتی که بر روی زوج‌ها انجام شد اثرات تغذیه و دیگر عوامل محیطی بر باروری بطور گسترده مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی صد‌ها زوج از رژیم اصولی به همراه مصرف مکمل ویتامین و مواد معدنی پیروی کردند. از نظر عفونت ادراری، مسمومیت با فلز‌های سنگین و مواد مسمومیت زای ضد باروری مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد ۸۱ درصد از این زوج ها، با سابقه‌ی ناباروری، صاحب فرزندان سالم و تندرست شدند.

*ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌: این مواد به پیشگیری از نقص‌های اسپرم و افزایش تحرک آن‌ها کمک می‌کنند. یک لیوان آب پرتقال حدوداً دارای ۱۲۴ میلی‌گرم ویتامین C است. سعی کنید روزانه حداقل ۹۰ میلی‌گرم مصرف کنید و اگر سیگار می‌کشید، باید روزانه حداقل ۱۲۵ میلی‌گرم مصرف کنید.

*فولیک اسید: مصرف فولیک اسید در زنان باردار حیاتی است، زیرا از پیدایش نقص‌های لولۀ عصبی در جنین پیشگیری می‌کند. اما مطالعات نشان می‌دهد مردانی که سطح ویتامین‌های گروه b آن‌ها پایین است، در تولید اسپرم‌های سالم دچار مشکل هستند. ممکن است بتوانید از طریق مصرف غلات صبحانه، سبزیجات دارای برگ سبز، حبوبات و آب پرتقال، نیاز خود به فولیک اسید یعنی ۴۰۰ میکروگرم را برطرف کنید، اما مصرف مکمل فولیک اسید یا مولتی‌ویتامین حاوی آن برای تضمین دریافت کافی این ماده توصیه می‌شود. کمبود ویتامینی به نام اسید فولیک موجب نقص لوله‌ی عصبی کودک هم خواهد شد. لیکن به نظر می‌رسد کمبود مواد مغذی، هر چند اندک، احتمال اولین بارداری را کاهش می‌دهد.

مولتی‌ویتامین‌ها: قرص‌ها و مکمل‌ها جایگزین رژیم غذایی سالم نیست، اما کمک می‌کند مردانی که قصد باردار شدن دارند، از رسیدن مقدار کافی ویتامین و سایر مواد مغذی به بدن خود مطمئن شوند.

ویتامین D: زنان با ویتامین D کافی شانس بیشتری برای به دست آوردن جنین با کیفیت باال دارند. کمبود ویتأمین D تأثیر منفی بر میزان حاملگی در زنان تحت عمل IVF دارد؛ اما دو سهم اخیر ریسک قابل توجهی از خطای نوع II که نسبت بسیارکم از زنان با سطح کافی ویتأمین D را نشان داده است.

 

 

الکل، کافئین، سیگار، آلودگی‌های هوا، آلودگی‌های محیط زیست مثل مواد موجود در آب آشامیدنی، مواد شیمیایی و شغل‌های پرخطر از عوامل خطرساز در زمینه ناباروری هستند.

بر اساس تحقیقات انجام شده یک رژیم غذایی مناسب حاوی مکمل‌ها و ویتأمین‌های لازم می‌تواند در درمان ناباروری مؤثر باشد. بعضی از این عوامل علاوه بر باروری و تولیدمثل بر سلامتی فرد نیز تأثیر دارد. پژوهش‌ها نشان میدهد که تغذیه ناسالم علاوه بر آنکه میتواند سبب بروز بیماری در افراد شود، بر کیفیت و قدرت نطفه نیز اثر نامطلوب گذاشته، باعثناباروری نیز میشود. توجه به تغذیه سالم نیز تنها مختص زنان نیست بلکه مردان هم باید عادت‌های نادرست تغذیه خود رااصلاح کنند. مطالعات نشان داده است زنان و مردانی که میزان مصرف غذا‌های سبوس دار، میوه، سبزی و حبوبات پر فیبر دربرنامه غذایی روزانهشان باال نیست کیفیت نطفه خوبی ندارند؛ بنابراین افراد نابارور باید به تغذیه خود توجه داشته باشند و اهمیت استفاده از مواد غذایی صحیح را در درمان، همزمان با روش‌های کمک درمانی ناباروری خوب درک کنند تا کمک بزرگی هم به خودشان و هم به جامعه به دلیل کاهش هزینه‌ها و کاهش دارو‌های مصرفی انجام دهند.

 

رژیم غذایی صحیح شامل مکمل‌ها و ویتأمین‌های لازم در تعادل هورمونی زوجین است که نقش بسزایی دارد. اگرچه نقش تغذیه در پیشگیری از ناباروری با وجود اهمیتی که دارد متأسفانه به فراموشی سپرده شده است، بسیاری از پژوهشگران کوشیده اند تا نقش تغذیه را در بهبود عملکرد بیضه‌ها و کیفیت اسپرم نشان دهند.

رژیم غذایی صحیح همراه با فعالیت بدنی متعادل و منظم همراه با کنترل وزن در ایجاد تخمکگذاری منظم و افزایش قدرت باروری زنان نابارور، مؤثر است.