فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای از بین رفتن برجام نیست

محمدرضا سالاری، دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی استان هرمزگان در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گفت: پس از توافق ایران با کشور‌های ۱+۵ در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ جهت اعتبار بخشی حقوقی به توافق و لازم الاجرا شدن آن برای کشورها، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۲۲۳۱ را شش روز بعد در ۲۹ تیر ۱۳۹۴ به تصویب رساند و توافق برجام را ضمیمه این قطعنامه کرد.

سالاری افزود: این قطعنامه ضمن تایید برجام، ۶ قطعنامه قبلی شورای امنیت علیه برنامه هسته‌ای ایران و تحریم‌های ناشی از آن‌ها را برخلاف صحبت‌های آن زمان مبنی بر لغو، به حالت تعلیق درآورد و بنا شد پس از ۵ سال تحریم‌های تسلیحاتی و پس از ۸ سال تحریم‌های موشکی برداشته شوند؛ یعنی تحریم‌های تسلیحاتی در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۹۹ باید برداشته شود.

دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی استان هرمزگان اضافه کرد: طبیعی است که آمریکا به عنوان دشمن ذاتی این مرز و بوم به دنبال تمدید تحریم‌های تسلیحاتی باشد. به همین منظور پیش نویس قطعنامه‌ای را جهت تمدید این تحریم‌ها به شورای امنیت ارائه کرد که با دو رای موافق، ۱۱ رای ممتنع و ۲ رای مخالف تصویب نشد. پس از این ناکامی، آمریکا که با جدیت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را دنبال می‌کند سراغ نقشه دوم یعنی فعال کردن مکانیسم ماشه می‌رود.

وی به تعریف مکانیسم ماشه پرداخت و ادامه داد: مکانیسم ماشه یا اسنپ بک، روندی در داخل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است که مطابق آن، هر کشوری که نسبت به نقض عهد یکی از طرفین شاکی باشد، می‌تواند با طرح شکایت خود، نهایتا تحریم‌های تعلیق شده سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند.

سالاری خاطرنشان کرد: بعد از تلاش‌های آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه شاهد شکل گیری مخالفت‌هایی با این موضوع از سمت کشور‌های درگیر در توافق بودیم با این استدلال که، چون آمریکا از توافق خارج شده، نمی‌تواند از گزینه مکانیسم ماشه استفاده کند که متاسفانه برخلاف تصورات برخی از مسئولان در کشور، آمریکا از بند‌های ۳۶ و ۳۷ برجام که در خصوص ساز و کار حل اختلافات بین طرفین است استفاده نخواهد کرد و بنا دارد از بند‌های ۱۰ و ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده کند.

وی گفت: آمریکا با وجود خروج از برجام ادعا می‌کند که بند‌های ۱۰ و ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱، آمریکا را به عنوان عضو مشارکت کننده یا به شکل هیئت موسس به رسمیت می‌شناسد و ثانیا استفاده از مکانیسم ماشه را مختص بند‌های ۳۶ و ۳۷ برجام نیست و می‌توان از طریق بند ۱۱ قطعنامه مکانیسم ماشه را فعال کرد که به نظر می‌رسد واقعا هم می‌تواند از این طریق فعال کند. این موضوع که آمریکا می‌گوید شان هیئت موسس دارد ناشی از تفسیر پذیری متن قطعنامه ۲۲۳۱ است که یکی از ضعف‌های نگارشی برای ایران و یک نقطه قوت برای طرف مقابل است که منجر به بروز این مشکل بزرگ برای ما شده است.

 

وی بیان کرد: تنها راه برطرف کردن چنین تفسیری از متن قطعنامه این است که آیین نامه‌ای در شورای امنیت تصویب شود که در آن تصریح شود آمریکا با توجه به قطعنامه ۲۲۳۱ عضو مشارکت کننده برجام نیست که البته آمریکا با دوبار استفاده از حق وتو یا دابل وتو می‌تواند این موضوع را وتو کند و عملا آمریکا در این موضوع برنده خواهد شد.

سالاری گفت: سناریوی دیگری هم مطرح است که با توجه به اینکه نمی‌توان جلوی آمریکا را برای فعال کردن مکانیسم ماشه را گرفت اجازه دهیم آمریکا با خیال راحت مکانیسم ماشه را فعال کند، اما کشور‌های عضو شورای امنیت، چین و روسیه و اروپا به بازگشت قطعنامه‌ها اعتبار ندهند یعنی با وجود اینکه از نظر حقوق بین الملل و فرآیند‌های شورای امنیت قطعنامه‌ها برمی گردد، ولی کشور‌ها اعلام کنند که مفاد آن را اجرا نمی‌کنند و تحریم‌های آن را در داخل کشورشان جاری نمی‌کنند که درواقع یک نوع مخالفت با محتوای قطعنامه است، اما این پیشنهاد حرف روی هواست و، چون ساز و کار درستی برای آن وجود ندارد و قانونا تحریم‌های شورای امنیت برمی گردد معلوم نیست کشور‌ها با آن مخالفت کنند.

وی گفت: برجام که مکتوب است و کلی روی آن صحبت و فکر شده است به این وضع افتاده است حالا فکر کنید این موضوع که فقط حرف است به چه صورت در می‌آید و سرانجام آن چه می‌شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که حتی اگر مکانیسم ماشه هم فعال شود برجام و تعهدات ایران به طور خودکار از بین نخواهد رفت و پابرجاست و باید به آن عمل کند یعنی نه تنها تحریم‌ها بر می‌گردد بلکه تعهدات ناشی از برجام هم می‌ماند.

دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی استان هرمزگان ابراز کرد: متاسفانه با وجود تمام اقدامات آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه واکنش مناسبی از سمت دولت انجام نشده است و این در حالی است که تجربه ثابت کرده اگر ما یک قدم به عقب برداریم آمریکا دو قدم به جلو می‌آید و جری‌تر می‌شود.

وی گفت: مسئله نگران کننده‌ای که وجود دارد این است که دولت پس از فعال شدن مکانیسم ماشه هم در برجام بماند. متاسفانه اینجور به نظر می‌رسد که دولت منتظر نتیجه انتخابات آمریکا و روی کار آمدن دموکرات هاست که البته سگ زرد برادر شغال است و روی کار آمدن دموکرات‌ها هم چندان موثر نخواهد بود همانطور که خودشان هم می‌گویند تنها در صورتی به برجام برمی گردند که مسائل موشکی و منطقه‌ای هم در آن گنجانده شود.

سالاری تصریح کرد: عدم واکنش جدی ایران نسبت به بازگشت تحریم‌ها موجب تقویت این ادراک در آمریکا و اروپا می‌شود که ایران ضعیف است و در برابر فشارها، اقدام متقابل انجام نمی‌دهد، بنابراین بهترین فرصت برای افزایش فشار بر ایران است. همچنین ابهامات راهبردی روسیه و چین نسبت به ایران تقویت شده و آنان به این نتیجه می‌رسند که تعامل با غرب آنقدر برای ایران مهم است که با وجود بازگشت همه تحریم‌های آمریکا، اروپا و سازمان ملل و صفر شدن مزایای برجام برای ایران، اما همچنان ایران در این توافق باقی مانده است.

 

وی ادامه داد: اما واکنش مناسب در برابر آمریکا چه می‌تواند باشد؟ مهم‌ترین اهرم فشاری که ایران در دست دارد تعهداتی است که ذیل برجام داده است. بهترین کنش ایران این است که اعلام کند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها انجام تمامی تعهداتی که ذیل برجام داده است را متوقف می‌کند.

دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی استان هرمزگان گفت: باید هزینه آمریکا را بالا ببریم تا شاید بتوانیم مانع از بازگشت تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های پیشین شویم. مهم‌ترین بخش از تعهدات ایران در برجام، نظارت و بازرسی آژانس است که در ۵ گام کاهش تعهدات دولت، دست نخورده باقی مانده است. باید این موضوع را به صورت جدی به عنوان یک گزینه مطرح کنیم که در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، ایران همه بازرسان آژانس را اخراج و دوربین‌های این نهاد را جمع آوری خواهد کرد و باقی تعهدات برجامی را نیز بطور کامل متوقف خواهد کرد.

وی ادامه داد: البته که در قدم‌های بعدی اقدامات جدی تری مانند خروج از پروتکل الحاقی و NPT هم می‌تواند مطرح باشد. لازم است دولت سریع‌تر نسبت به موضوع واکنش نشان دهد و اقدامات لازم را انجام دهد نه اینکه از الان وعده پیروزی به مردم دهد، اما اگر دولت نخواهد چنین کند این وظیفه مجلس است که چرخ دنده‌های دولت را به حرکت درآورد.

سالاری یادآور شد: نمایندگان مجلس باید موضع خود را مشخص کنند تا خیال مردم راحت شود و بدانند که نمایندگان شان بیدار و بصیر هستند. همچنین کشور‌های دیگر نیز متوجه عزم مجلس برای دفاع از منافع کشور شوند و هزینه اقدامات خود را بدانند.