راه «بازگشت آمریکا به برجام» پُر پیچ و خم است/ آیت‌الله خامنه‌ای برای لغو تحریم‌ها قاطعیت دارد

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، خبرگزاری رویترز، در گزارشی با عنوان «جاده تمدید توافق هسته‌ای ایران پر از دست انداز است» به مناقشات جاری در روابط ایران و آمریکا و طرحِ گمانه‌زنی‌های مختلف در مورد آینده روابط دو کشور و کنش‌ورزی آن‌ها در چهارچوب معادله «برجام» پرداخته و به نوعی به این مسئله اشاره کرده که حل و فصلِ چالش‌ها میان دو طرف در کوتاه مدت، ایده چندان واقع بینانه‌ای نیست.

رویترز در این گزارش آورده است: «از سال 2008 که یک دیپلمات عالی‌رتبه آمریکا با همتای ایرانی خود در رابطه با مسئله هسته‌ای ایران، جلسه برگزار کرد تا سال 2015 که توافق برجام میان ایران و گروه 5+1 منعقد شد، حدوداً 7 سال به طول انجامید(دو طرف از مرحله گفتگو تا انعقاد توافق، زمان زیادی را صَرف کردند).

با این حال، در برهه کنونی وقتی به اظهارات و تحلیل‌های بسیاری از مفسران و تحلیلگران می‌نگریم، متوجه می‌شویم که هیچکدام از آن‌ها به این نکته که احیای توافق برجام که «دونالد ترامپ» از آن خارج شد، زمان زیادی می‌طلبد، توجهی ندارند. این در حالی است که مقام‌های آمریکایی و اروپایی به صراحت از طولانی بودنِ این روند سخن می‌گویند.

(رابرت مالی، مسئول میز ایران در وزارت خارجه آمریکا)

دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در پنجشنبه گذشته به طور رسمی اعلام کرد که آماده است تا نماینده خود رابرت‌مالی را برای دیدار با مقام‌های ایرانی اعزام کند تا مذاکرات دو طرف جهت یافتن راهی برای بازگشت تهران و واشنگتن به تعهدات برجامیشان، به نتیجه برسد.

وزیر خارجه ایران «جواد ظریف» در پاسخ به این موضع‌گیری دولت بایدن به طور قاطعانه گفته است: «ایالات متحده آمریکا بدون لغو تحریم‌ها، اساساً قادر به بازگشت به برجام نیست».

این موضع گیری ایران، تا حد زیادی به فلسفه بنیادین توافق برجام ارتباط پیدا می‌کند: «در چهارچوب برجام قرار بود ایران در ازای محدود کردن برخی ظرفیت‌های هسته‌ای خود، از لغو بعضی تحریم‌های بین‌المللی و مخصوصاً تحریم‌های یکجانبه آمریکا(علیه خود) بهره گیرد. روی کاغذ، احیای توافقی که از 110 صفحه متن و متمم تشکیل شده، چندان سخت و دشوار نیست.

با این حال در واقعیت، این مسئله از دو منظر، موضوعی چالش برانگیز است:

*اولاً دولت ترامپ پس از خروج از برجام در سال 2018، تحریم‌های گسترده‌ای را به صورت یک طرفه بر ایران اعمال کرده است.

*ثانیاً، ایران یک سال پس از نقض توافق آمریکا، اقدام به عقب نشینی مرحله به مرحله از برجام کرده که این دو مسئله به طور کلی، معادله برجام را بیش از پیش، پیچیده کرده‌اند.

در شرایط فعلی، ایران و آمریکا یک چالش اساسی نیز در قالب برجام دارند: چه کسی باید اولین قدم را بردارد و به تعهدات برجامی خود بازگردد؟ آمریکایی‌ها تاکید دارند که ایران باید اول به برجام بازگردد، اما ایران معتقد است که آمریکا به دلیل خروج اولیه از برجام و نقض گسترده توافق، هم باید اول به تعهدات برجامی‌اش برگردد و هم تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند. این موضوع، علاوه بر اینکه نیاز به میانجی گری دارد، احتمالا وقت و زمان زیادی را نیز از دو طرف، جهت حل مناقشه خواهد گرفت.

*بهانه جویی های آمریکا و پیچیده سازی معادله برجام

توافق هسته‌ای برجام که میان ایران و گروهِ 5+1 یک منعقد شد، صرفاً تحریم‌های مرتبط با مسئله هسته‌ای ایران را در دستورکار خود جهت لغو شدن قرار داده و می‌دهد.

پس از خروج ترامپ از توافق برجام، وی تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران در دیگر حوزه‌ها، نظیر آنچه غرب و به طور خاص آمریکا، حمایت ایران از تروریسم عنوان می‌کنند، وضع کرد.

برخی ناظران و کارشناسان بر این باورند که امکان دارد بایدن از منظر سیاسی، محقق کردن درخواست‌های ایران و لغو تحریم‌ها علیه این کشور را سخت و مشکل بیابد. این مسئله مخصوصاً با توجه به اینکه بایدن احتمال می‌دهد که با انتقادهای گسترده‌ای از جانبِ جمهوریخواهان و حتی برخی همکاران دموکراتِ خود رو به رو شود، بیش از پیش تقویت می‌شود.

در واقع، محدودیت‌های سیاست داخلی آمریکا، عملاً انجام مانور گسترده از سوی بایدن را در رابطه با ایران، با چالش‌های جدی رو به رو کرده است.

در همین رابطه هنری رُم از «گروه اوراسیا» می‌گوید: «در شرایط فعلی در آمریکا، مسئله تحریم‌های ایران، موضوعی کاملاً حساس است. زیرا برخی از تحریم‌هایی که مخصوصاً در دوره ترامپ علیه ایران وضع شده‌اند، تعمدا در چهارچوبِ ادعاهای تروریستی اتخاذ شده‌اند و سعی داشته‌اند تا دامنه فشارها علیه ایران را گسترش بخشند. از این منظر، ایران و آمریکا باید روند گسترده و طولانی را در مورد اینکه چه چیزهایی بمانند و چه چیزهایی از بین بروند، طی کنند(مخصوصاً در مساله تحریم‌ها).

جدای از همه این ها، واشنگتن، تهران را عمیقا متهم می‌کند که حامی گروه‌هایی در منطقه خاورمیانه است که صلح و امنیت منطقه را تهدید می‌کنند. از سویی آمریکایی‌ها، گاه و بیگاه مسئله اتباع زندانی خود در ایران را نیز پیش می‌کشند و در عین حال مدام از این مسئله نیز سخن می‌گویند که "برگشت پذیری" اقدامات ایران در قالب برجام(نظیر متعهد بودنِ ایران به غنی سازی با درصد پائین) هم مسئله‌ای جدی است که باید در مورد آن گفتگوهای مفصلی انجام شود.

آن‌ها حتی در این زمینه با دانش و مهارت دانشمندان ایرانی هم مشکل دارند. در این نقطه باید پرسید چگونه می‌تواند از برگشت‌ناپذیری در این زمینه سخن گفت؟ چطور می توان به فرضِ پذیرفتنِ ایران، دانشی را که ایرانی ها کسب کرده‌اند، از ذهن و خاطرِ آن پاک کرد؟

در نقطه مقابلِ تمامی این مسائل، قاطعیت طرف ایرانی و مخصوصا شخص «آیت‌الله خامنه‌ای» وجود دارد. در این چهارچوب، معادله برجام در قالب روابط ایران و آمریکا، بیش از پیش پیچیده می‌شود. این مساله حتی بازگشت دو طرف به میز مذاکره را نیز با ابهام مواجه کرده است. تهران به تازگی تهدید کرده که دسترسی‌های آژانس به تاسیسات اتمی ایران را تا حد زیادی متوقف خواهد کرد. بدون تردید، اجرایی شدن این مساله از سوی ایران، بر چالشی شدن و پیچیده‌تر‌شدنِ هر چه بیشترِ معادله برجام، خواهد افزود.

با این همه، با توجه به واقعیات، یک نکته از اهمیت اساسی برخوردار است: «دیپلماسی باید هر چه سریع تر احیا شود و واقع‌نگری در روند تحلیلِ تعاملات ایران و آمریکا، حاکم شود».

انتهای پیام/