تا کجا باید درس بخوانیم؟ / کدام مقطع بالاترین نرخ بیکاری را دارد؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی- شرکت در کنکور سراسری و پذیرش در دانشگاه‌های معتبر برای تحصیلات عالیه و اخذ مدرک کارشناسی دیگر تبدیل به یک عرف و ضرورت زندگی شده تا دانش‌آموزان دوره جدیدی از زندگی را تجربه و برای آینده خود دانش و مهارت کسب کنند، اما آیا تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری هم جزو ضروریات است؟ چرا تب مدرک‌گرایی در کشور بالاست و جوانان تشنه شرکت در کنکور‌های ارشد و دکتری هستند؟

ارتقای شغلی درپی ارتقای تحصیلی

خیلی از داوطلبان کنکور‌های تحصیلات تکمیلی معتقدند که داشتن مدرک تحصیلی بالاتر باعث رشد آن‌ها در جامعه و ارتقای شغلی‌شان می‌شود یا حتی عده‌ای دیگر معتقدند با مدرک دکتری راحت‌تر می‌توانند وارد بازار کار شوند و درآمد کسب کنند.

این گروه از جوانان به نظر آنچنان اشتباه هم نمی‌گویند، چون با توجه به اطلاعات مرکز آمار ایران و همچنین بر اساس نتایج طرح پایش وزارت علوم (که در آذرماه ۹۹ منتشر شد) بالاترین نرخ بیکاری مربوط به مقطع کاردانی و پایین‌ترین نرخ مربوط به مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است.

نرخ بیکاری و اشتغال جمعیت ۱۵ تا ۲۴ ساله کشور به تفکیک مقطع تحصیلی بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران سال ۹۷

دانشجویان معمولا دست خالی از دانشگاه می‌روند

اما احتمالا افزایش اشتغال در مقاطع بالاتر به علت تعداد کم دانش‌آموختگان دوره کارشناسی ارشد و دکتری است، چون آنطور که به چشم دیده می‌شود بخش اعظمی از کسانی که وارد دانشگاه می‌شوند، معمولا دست خالی برمی‌گردند و در‌های بازار کار هم به روی آن‌ها بسته است. بدون شک نوع آموزش‌های آن‌ها در مراکز علمی برای این مسئله تاثیرگذار بوده است. درواقع سال‌های زیادی است که دانشگاه‌ها به ارائه آموزش‌های تئوری بسنده کرده‌اند و تنها در همین چند سال اخیر است که قدری مهارت آموزی را هم در دستورکار قرار داده‌اند.

افزایش نرخ بیکاری در کنار افزایش تب مدرک‌گرایی

بالا بودن نرخ بیکاری در عین بالا بودن تب مدرک‌گرایی در کشور نشان از آن دارد که آموزشی‌های دانشگاهی دردی از سرنوشت کاری جوانان دوا نمی‌کنند و جامعه و بازار کار دیگر به دنبال انتگرال گرفتن و تاریخ گذشتگان نیست. عده‌ای دیگر از داوطلبان هم تنها برای پیدا کردن و کسب یک جایگاه اجتماعی در مقاطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می‌کنند که آنچنان مفید و کارا به نظر نمی‌رسد.

عدم کاریابی جوانان را به سمت تحصیل سوق می‌دهد

سید احمد معتمدی رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو درباره علت بالا بودن تب مدرک‌گرایی در کشور بیان کرد: متاسفانه جوانان ما زمانی که شغل و بازارکار مناسبی در مقطع کارشناسی پیدا نمی‌کنند به سمت تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی می‌روند. این در حالی است که در خارج کشور افرادی برای تحصیل در مقطع دکتری اقدام می‌کنند که به انجام کار آکادمیک علاقه دارند و فردی که قصد ورود به صنعت را داشته باشد در مقطع دکتری تحصیل نمی‌کند.

فشار خانواده‌ها جوانان را مدرک‌گرا می‌کند

علی خاکی صدیق معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درباره دلایل افزایش تب مدرک‌گرایی در بین جوانان کشور گفت: مدرک‌گرایی یک مسئله چند بعدی است که به راحتی نمی‌توان تحلیل کرد. بخش عمده این مسئله فرهنگی بوده و فشار خانواده‌ها باعث می‌شود که فرزندشان کسب جایگاه اجتماعی و داشتن یک آینده کاری موفق و تضمین شده را در اخذ مدارک تحصیلات تکمیلی بداند.

خاکی صدیق با بیان اینکه درگذشته یافتن شغل با نوع مدرک تحصیلی ارتباط مستقیمی داشت، عنوان کرد: متاسفانه در گذشته و حال داشتن مدارک تحصیلی بالا در نظام اداری ما برای اضافه شدن پایه حقوق و مزایا موثر است که بدون شک این مسئله به افزایش مدرک‌گرایی دامن می‌زند.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: عده‌ای از جوانان جویای کار فکر می‌کنند که با گرفتن مدارک تحصیلات تکمیلی می‌توانند شغل مورد نظر و درخور خود را پیدا کنند، اما متاسفانه این طرز تفکر به معضل بیکاری در کشور منجر شده است.

مدرک تحصیلی شغل نمی‌آورد

وی اظهار داشت: البته آمار‌ها حاکی از آن است که این روند درحال تغییر بوده و استقبال گسترده جوانان برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری کمی کاهش یافته و افراد بیشتر به سمت فراگیری آموزش‌های مهارتی درحرکت هستند. ناگفته نماند که این مسئله دلیلی نیست که در این زمینه شرایط ما خوب می‌شود، چون هنوز با الگو‌های ایده‌آل فاصله زیادی داریم.

به گفته معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، جوانان اخیرا به این موضوع فکر می‌کنند که داشتن مدرک تحصیلی از کارشناسی گرفته تا دکتری شغل نمی‌آورد و اگر می‌خواهند آینده کاری موفقی را تجربه کنند باید مهارتی را آموزش ببینند.

خاکی صدیق با بیان اینکه کاهش تب مدرک‌گرایی و اشتغال تمام فارغ‌التحصیلان به طور کامل در دست وزارت علوم نیست و این وزارتخانه تنها بخشی از آن را مدیریت می‌کند، تصریح کرد: خوشبختانه در بخش خصوصی هم دیگر مانند ۲۰ یا ۳۰ سال گذشته نیست که برای استخدام معیار و ملاک را تنها مدرک دانشگاهی فرد بدانند و درحال حاضر برای استخدام و جذب به دنبال تخصص و مهارت‌های فرد هستن.

به آینده شغلی جوانان توجه شود

بنابراین چنین سیستم و فرآیند اشتباهی که سال‌هاست در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی ما جریان دارد باید تغییر کند. از آنجایی که تب مدرک‌گرایی بیشتر به دنبال خواسته جوانان برای آینده شغلی و کسب درآمد بیشتر شکل گرفته است، اصلاح سرفصل‌های درسی و مطابق شدن آن‌ها با نیاز‌های روز صنعت و جامعه در کنار مهارت‌آموزی به دانشجویان می‌تواند تا حد زیادی از نرخ بیکاری کشور بکاهد و جوانان را به سمت بازار کار سوق دهد. همچنین دیگر مانند سابق اشتیاق و وسوسه‌ای برای تحصیل در مقاطع بالاتر نخواهد بود. جوانی که در هر مقطع تحصیلی با تخصص و مهارت فارغ‌التحصیل شود بدون شک شغل و حرفه خود را پیدا خواهد کرد و حتی با کارآفرینی جوانانی دیگر را مشغول کار می‌کند.