شهید محمدباقر صدر؛ مرجعی که امام خمینی او را "مغز متفکر اسلامی" خواند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، شب بیستم برنامه ضیافت به مرور مجاهدات علمی و مبارزات مجتهد جامع الشرایط و مغز متفکر اسلامی "آیت الله سیدمحمد باقر صدر" با حضور "حجت‌الاسلام سیدجلال رضوی مهر" نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم اختصاص یافت.

رضوی در خصوص عمق علمی شهید آیت الله صدر اظهار داشت: ایشان شخصیتی است که در هر علمی، صاحب مکتب است؛ نه اینکه فقط نظریه داشته باشد، بلکه مکتبی در آن علم ایجاد کرده است. اینکه امام خمینی (ره) ایشان را مغز متفکر می‌خواند، حقیقتا همینطور بوده است.

وی شهید صدر را یک الگوی کامل عملی در همه ابعاد بدون افراط و تفریط خواند و گفت: لازم است که پیش از معرفی این شهید والا مقام، به نیاکان ایشان اشاره شود. خاندان محترم آل صدر، ریشه در ایران، عراق و لبنان دارند. یکی از اجداد آن‌ها به سیدصالح که در اطراف اصفهان زندگی می‌کرده، باز می‌گردد. خود آیت الله صدر متولد کاظمین است و پدر ایشان سیدحیدر صدر، در کاظمین مدرس و مجتهد بوده است.

رضوی خاطرنشان کرد: خداوند فرزندانی به سیدحیدر عطا می‌کند که اکثرا فوت می‌کنند و فقط ۳ فرزند برای ایشان می‌ماند که یکی سیداسماعیل صدر بوده، و آن دوی دیگر سیدمحمدباقر و بنت الهدی صدر بوده اند. با اینکه دایی فرزندان سیدحیدر و عموزاده آن‌ها در حکومت بوده اند، اما پدر ایشان در یک خانه بسیار محقر زندگی میکرد و معیشت متوسط رو به پایین داشته اند.

تحیر اساتید حوزه از نبوغ سیدمحمدباقر نوجوان

وی افزود: آیت الله صدر بعد از ورود به مدرسه اسلامی که توسط علامه عسگری و احمد امین راه اندازی شده بود، از همان کودکی نبوغت ایشان بر اساتیدش مبرهن می‌شود؛ ایشان تا ۱۰ سالگی دوران ابتدایی و راهنمایی را در همان مدرسه می‌گذراند، ولی جالب است که در همان سنین، در حرم کاظمین، سخنران اعتقادی بود و در حسینیه دایی اش به شبهات اعتقادی و دینی مردم پاسخ می‌داده است؛ وقتی نوه عمویش که در حکومت بود، از سیدمحمدباقر دعوت می‌کند که در کادر دولت و حکومت وارد شود، هم مادر ایشان و هم خودش بر نمی‌تابنند و به همراه برادرش که ایشان هم عالم جلیل القدری بوده است، راهی نجف می‌شوند.

نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم گفت: در نجف ایشان از محضر آیت الله العظمی خویی بسیار بهره می‌برد. نقل است فردی از الازهر مصر به نجف آمد و به آیت الله خوی گفت که "شما مگر در نجف چه دارید؟ ایشان به سیدمحمدباقر صدر اشاره کرد و گفت ما ایشان را داریم؛ شما چه دارید؟! " ایشان در ۱۳ سالگی کتابی می‌نویسد به نام "فدک در تاریخ" و نظریات فردی به نام محمود عقاد را رد کرده و از عمق تاریخ مطالبی را اقتباس و جمع آوری میکند که تا امروز هم مورد استناد است.

ترویج اندیشه شهید صدر از شرق تا غرب عالم

وی با بیان اینکه جریان علمی شهید صدر نه تنها در شرق که در غرب هم در حرکت است، ادامه داد: کتاب‌های ایشان در ژاپن و برزیل و بسیاری از کشور‌های اروپایی ترجمه شده است و حتی در برخی از آکادمی‌های علمی افرادی که خارج از اسلام هستند، تز دکتری آن‌ها شناخت کتاب فلسفتنا، اقتصادنا یا تاریخ فدک ایشان است. شهید صدر یک انسان کثیرالمطالعه، صاحب قلم و صاحب فکر بوده است تاجایی که خانم فاطمه صدر همسر ایشان میگوید از بس ایشان می‌نوشت، دستهاش تورم می‌کرد و من پمادی آماده میکردم به بر روی انگشتان ایشان می‌گذاشتم تا تورمش را التیام بدهد.

فقیهی که در ۱۶ سالگی لباس مرجعیت پوشید

رضوی خاطرنشان کرد: "ایشان شخصیتی است که آیت الله خویی شهادت می‌دهد خداوند مواهب ویژه‌ای به ایشان داده است، که انحصاری است"؛ لذا در ۱۶ سالگی برای ایشان کتبا اجازه اجتهاد می‌نویسد و شهید صدر عضو گروه استفتائاتی می‌شود که در آن مجتهدین تراز اول نجف حضور داشته اند.

این استاد حوزه علمیه بااشاره به خاطره‌ای از انس شهید صدر با امام علی (ع) تصریح کرد: ایشان اتکال عجیبی هم به امیرالمومنین علی (ع) داشته است و هر روز صبح مشرف به محضر امیرالمومنین می‌شده و درسهایش را خدمت ایشان ارائه میداده است. نقل است ایشان چند روزی بیمار می‌شود؛ برادر زاده ایشان روزی به حرم مشرف می‌شود، فردی به او می‌گوید در خواب دیده ام که حضرت امیر فرمودند به "آقاسیدمحمدباقر ما بگویید چرا نمی‌آید درسش را ارائه کند".

وی نخبه پروری را یکی دیگر از ویژگی‌های مرام و مسلک شهیدصدر خواند و افزود: شهید صدر شاگردانی تربیت کرده است که نه تنها سرآمد علم و معنویت هستند، که در مبارزه با طاغوت و استعمار و استکبار و روحیه شهادت طلبی و همچنین در تدریس از همان سنین نوجوانی و جوانی و کتابت و رهبری امت نقش برجسته دارند و مانند استاد خود مرد میدان بودند.

از باز کردن راه تبلیغ طلاب تا رسیدگی به خانواده‌های بی بضاعت

رضوی ادامه داد: به نظر بنده شهید محمدباقر صدر و امام موسی صدر دو بال برای رسیدن به یک هدف بودند. همانطور که امام موسی صدر به عنوان رئیس مجلس علای شیعیان در لبنان با حاکمیت کشور‌های اسلامی نامه نگاری میکند و تلاش میکند مسیحیت نتواند مسلمانان را در اغفال فکری قرار دهد و از تشییع خارج کند؛ همین کار را هم سیدباقر صدر در عراق انجام داد. مثلا ایشان در حوزه نجف باب تبلیغ طلاب را باز کرد تا در نقاط مختلف برای مردم به بیان اخلاق و احکام بپردازند و به امور آن‌ها رسیدگی کنند؛ همچنین موسسات خیریه‌ای تشکیل داد تا خانواده‌های بی بضاعت، را سرپرستی کند.

وی خاطرنشان کرد: شهید صدر جماعت علمای اسلامیه نجف را به منظور دفاع از مرجعیت راه اندازی میکند، چون می‌دانست که صدام می‌خواند حوزه نجف را از بین ببرد. همچنین در شرایطی که حزب بعث سفر اربعین را جرم اعلام کرده و جلوگیری میکرد، فتوا وجوب به سفر اربعین داد، اما حکومت در بین راه زائران را به گلوله بست و مرحوم محمدباقر حکیم که به نیت آرام کردن و صحبت با مردم به صحنه می‌رود، ایشان را به اتهام جاسوسی دستگیر می‌کنند که منجر به مهاجرت ایشان به ایران می‌شود.

پرده از چهره پلید صدام و حزب بعث برداشت

رضوی با بیان اینکه شهید صدر را ۴ مرتبه دستگیر می‌کنند، گفت: جالب است که در بازجویی‌ها از ایشان می‌پرسند چرا با امام (ره) در ارتباط است! یا چرا از انقلاب ایران حمایت و دفاع میکند؛ چرا عضویت در حزب بعث را حرام اعلام کرده است؟! و به او فشار می‌آورند که فتوایش را ملغی کند و وعده تطمیع می‌دهند؛ اما ایشان به سران حکومت‌های اسلامی نامه می‌فرستد و پرده از چهره حزب بعث برمی دارد و آن را به عنوان حزبی لامذهب که خطری برای جهان اسلام است، معرفی می‌کند.

نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با اشاره به دیگر ابعاد مبارزاتی این عالم مجاهد گفت: ایشان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فتوای جهاد مسلحانه در عراق صادر می‌کند که منجر به دستگیری آیت الله صدر می‌شود. البته پیش از دستگیری، مسمومیتی برای ایشان به وجود می‌آورند که حتی در بیمارستان اجازه نمی‌دهند خانواده اش به دیدارش بروند. به همین دلیل دایی ایشان جلوی بیمارستان تحصن می‌کند و وقتی اجازه دیدار پیدا می‌کنند، می‌بینند که دست ایشان را با دستبند به تخت بسته اند!

رضوی بیان داشت: تمام هم و غم شهید صدر بیداری مردم در راه مبارزه با دشمن بود و اینکه اجازه ندهند مزدوران و نفوذی‌ها بر ان‌ها مسلط شوند و دین آن‌ها را بربایند. برای همین حکومت کتاب‌های ایشان را ممنوع کرده بود و مردم کتاب‌ها را زیر خاک مخفی می‌کردند.

حکومت مناسب در جامعه اسلامی را حکومت ولایت فقیه می‌دانست

وی گفت: حزب بعث خانه ایشان را ۱۰ ماه در محاصره قرار می‌دهد و تمام امکانات آن‌ها و رفت و آمد‌ها را قطع کرده بود؛ به طوری که همسایه‌ها از پشت بام به آن‌ها غذا می‌رساندند که از گرسنگی تلف نشوند؛ اما شهید صدر با وجود سختی و تنگای خانواده اش دست از مقاومت در برابر حکومت جائر زمانه برنداشت. بعد از شهادت آیت الله صدر، به دلیل غارت اموال خانه توسط حکومت، که در این بین بسیاری از دستنوشته‌های ایشان از بین رفت، خانواده شهید صدر بیش از دو سه روز در نجف نمی‌مانند و به کاظمین پناه می‌برند، ولی آنجا هم تا ۱۶ سال در تعقیب و مراقبت بوده اند.

کلامی ایشان دارد که در پیشانی تاریخ ثبت شده است؛ فرموده است: در امام خمینی ذوب شوید، به اندازه‌ای که در هدف متعالیش ذوب شده است. ایشان حتی به شکرانه اینکه پرواز امام از پاریس با سلامت بلند شد و با سلامت در ایران نشست، شاگردانش را جمع می‌کند و در حرم امیرالمومنین نماز شکر به جا می‌آورد. شهید صدر که خود مرجع بی بدیل حوزه علمیه قم بوده است، شأن ولایت برای حضرت امام خمینی (ره) قائل بود و نوع حکومت در جامعه اسلامی را حکومت ولایت فقیه می‌دانست.

ابراز تأسف از مغفول ماندن یاد و نام شهید صدر

رضوی با ابراز تأسف از مغفول بودن نام و جایگاه شهید صدر در جامعه اظهار داشت: من از حوزه‌های علمیه و از صدا و سیما میخواهم که از ابعاد زندگی ایشان مستندی تهیه کنند تا مردم بیشتر با این خورشید آسمان اندیشه و علم و تدین آشنا شوند؛ و به خصوص بعد مهمتری از زندگی ایشان که همان دشمن شناسی، مبارزه، مجاهدت و عدم عافیت طلبی بوده است باید بیش از پیش تبیین شود.

گفتنی است، ضیافت عنوان ویژه برنامه ایست که به مدت سی شب در ماه مبارک رمضان، با اجرای سیدعلی قوامی نود دقیقه پیش از افطار از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.