بودجه محدود نیروهای مرزبانی ایران را پلاستیک‌پوش کرد / لزوم ورود مجلس و تخصیص بودجه برای حل مسئله «البسه یگان‌های مرزبانی»

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، تأمین لباس‌های مناسب و استاندارد برای نیرو‌های مسلح، به‌ویژه در کشوری همچون ایران که با شرایط جغرافیایی و آب‌وهوایی متنوعی مواجه است، از اهمیت بسیاری برخوردار است. استفاده از البسه غیر استاندارد و کیفیت پایین در نیرو‌های مسلح می‌تواند نارضایتی، کاهش کارایی و افزایش خطرات برای این افراد به همراه داشته باشد؛ لذا توجه به استاندارد‌ها و فناوری‌های مدرن در طراحی و تولید لباس‌های نظامی اهمیت ویژه‌ای دارد و برای یک نیروی نظامی، لباس  متناسب با استاندارد‌های نظامی ارزشی برابر با تجهیزات رزمی او دارد و حافظ جان او در شرایط دشوار محیطی و عملیاتی است.

با نگاهی به تجهیزات موجود در نیرو‌های مسلح، متاسفانه افت کیفی شدید تجهیزات نسبت به سال‌های گذشته را شاهد هستیم و سال به سال کیفیت البسه مورد استفاده نیرو‌های مسلح افت کیفیت پیدا میکنند و چه از نظر کیفیت پارچه و چه تامین حداقل‌های عملیاتی (حتی مشابه تجاری) وضعیت بدتری تجربه می‌شود. در واقع البسه تعریفی استاندارد برای یک نیروی نظامی ایرانی شامل پیراهن، شلوار، اورکت و پوتین متناسب با نیاز‌های عملیاتی نیستند و سیاست اصلی خرید این تجهیزات نه راحتی و نیاز‌های عملیاتی نیرو، بلکه کاهش قیمت تمام شده محصولات بوده که اثرات فاجعه باری را برای نیرو‌های مسلح داشته است.

همانطور که پیشتر اشاره شد کشور ما در یک برهه زمانی واحد چند سیستم آب و هوایی دارد و این مسله هم در بعد تجهیزاتی و هم تسلیحاتی نیازمند سیاست گذاری دقیق و البته کیفیت محور است تا در عملیات حافظان امنیت ملی ایران در مرزبانی از حریم کشور خللی وارد نشود. برای مثال به یکی از دوره های اخیر مرزبانی می‌پردازیم که آموزش و تمرین کمین و ضد کمین به مرزبانان در مناطق کوهستانی است و حاوی نکات فراوانی از ضعف تجهیزات انفرادی، تسلیحات مورد استفاده و البسه است.

 
در واقع فراتر از ساز و کار‌های تاکتیکی، مشکل بزرگ در سطح تجهیزاتی است و ضعف‌های عمیقی مشاهده می‌شود:

۱: نبود خودروی استاندارد و مناسب تردد مرزی و استفاده از هایلوکس‌های تجاری که هیچ مقاومتی در برابر بمب کنار جاده‌ای، مین، پرتابه‌های راکتی و حتی گلوله ندارد و در منطقه کمین خیز کوهستانی، تابوت متحرک نیرو‌های مدافع ایران است.

۲: نبود تجهیزات فردی مناسب و استاندارد مانند جلیقه ضد گلوله و  هلمت‌های بالستیکی که تکرار حوادث تلخی مانند کمین تفتان را تکرارپذیر میکند.

بیشتر بخوانید:
عامل شهادت ۱۰ پلیس در گوهر کوه تفتان چه بود؟ / ناگفته‌هایی از وضعیت نامطلوب تجهیزاتی مرزبانی و ریزهزینه‌های به کارگیری تجهیزات جدید
 

۳:نبود سلاح فردی مناسب: تسلیحات مورد استفاده نیرو‌ها تایپ ۵۶، نمونه ضعیف‌تر و کم کیفیت‌ترساخت چین کلاشنیکف است و جزو بی کیفیت‌ترین و کم دقت‌ترین تسلیحات موجود در جهان محسوب می‌شود. در کنار مسله ضعف خود سلاح، نبود هیچ امکانات جانبی بروز در نبرد‌ها مانند رد دات، دوربین‌های هوشمند زوم به جلو مشهود است که از استاندارد‌های دهه شصت میلادی شوروی پیروی میکند. در شرایط پرتنش کمین، یک نیروی نظامی تنها چند ثانیه فرصت کشف و شلیک به دشمن را دارد که تسلیحات و تجهیزات در این ثانیه‌های طلایی مرگ و زندگی نقش محوری ایفا میکنند.

 

۴: عدم تطابق استتاری با محیط آموزش: مشخصا بحث استتار با محیط نبرد یکی از ارکان رزم است و مشخصا انتخاب استتاری خاکی بیابان برای محیط کوهستانی برفی خطر کشف و کمین خوردن نیرو‌ها را افزایش میدهد.

 

۵: استفاده از البسه نامناسب کوهستانی که آسیب‌های پوستی و جسمی نیرو‌ها را به همراه دارد. این البسه ضمن کاهش ملموس کیفیت عملیاتی نیرو در پست‌های عملیاتی طولانی در کوهستان و سرما وضعیت نیروی مرزبانی را شدیدا ناپایدار می‌کند و یخ زدگی پا‌ها و حتی مرگ نیرو را به همراه دارد چرا که منطقه استقرار و عملیاتی مرز‌های کوهستانی کشور، مستلزم تجهیزات خاص کوهنوردی و نظامی است و با به کارگیری البسه و پوتین بی کیفیت هم نیرو و هم امنیت ملی متحمل آسیب می‌شود که متاسفانه موارد متعدد یخ زدگی دست ها، پا‌ها و گا‌ها گیر کردن نیرو‌ها به دلیل البسه نامناسب گزارش شد که متاسفانه سال گذشته باعث شهادت داوود جاودانیان در مرز‌های شمال غربی شد.

لحظه کشف پیکر شهید جاودانیان که بر اثر یخ زدگی به شهادت رسید

کلیپی از تعویض شیفت نیروهای مرزبان بسیجی مستقر در کوهستان، مشخصا تامین بودجه مناسب برای البسه در حفظ جان این عزیزان الزامی است
 در فراجا هم اخیرا دو مسله یخ زدگی و تاول زدن و آسیب شدید به پای یک سرباز و حتی شهادت یک نیروی مرزبانی با نام سپهر روشنی گزارش شد که البته مرزبانی کردستان، حادثه رخ داده برای شهید روشنی را ناشی از سکته قلبی دانست. پوتین‌های مورد استفاده در مناطق خاص کوهستانی در حداقلی‌ترین حالت باید از استاندارد‌های کوهنوردی پیروی کند و پوتین‌های بی کیفیت و گا‌ها با ترکیبات پلاستیک و کاپشن‌های پلی استری کم کیفیت خود تهدید کننده دیگری برای جان مدافعان ایران هستند.

 در ادامه به بررسی تفضیلی چرایی کاهش کیفیت البسه نظامی کشور می‌پردازیم:

با نگاهی به استاندارد تجهیزات کوهنوردی و همچنین استاندارد‌های رزم در مناطق برفی و کوهستانی، در می‌یابیم که تجهیزات استاندارد نظامی در مناظق پرفشار کوهستانی باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:
عایق حرارتی مناسب: لباس باید بتواند گرمای بدن را حفظ کرده و از نفوذ سرما جلوگیری کند. استفاده از الیاف یا مواد با خاصیت عایق حرارتی بالا  مانند گورتکس می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
ضدآب و ضدآتش بودن: برای جلوگیری از خیس شدن در برف و باران و نیز محافظت در برابر باد‌های سرد کوهستانی، لباس باید مجهز به لایه‌ای ضدآب و باد باشد. گورتکس به عنوان یک ماده محبوب برای این منظور شناخته می‌شود. همچنین ضد حریق بودن باید در دستور کار باشد تا در صورت برخورد گلوله با جلیقه ضد گلوله، حرارت گلوله باعث حریق پارچه جلویی لباس و بالتبع آسیب به نیرو نشود.
سبکی و انعطاف‌پذیری: لباس نباید محدودیت حرکتی ایجاد کند. سبکی و انعطاف‌پذیری لباس‌ها برای امکان حرکت آزادانه و انجام عملیات‌ها ضروری است. در واقع اضافه کردن و پیش بینی محور‌های حرکت دست‌ها و پا‌ها هنگام سلاح کشی از وجه تمایز‌های البسه کوهنوردی تجاری از نظامی است.
قابلیت تهویه و تنفس‌پذیری: لباس باید امکان خروج بخار تعریق را فراهم کند تا از بروز رطوبت و خیسی در داخل آن جلوگیری شود. این ویژگی از عرق‌سوزی و ایجاد بوی نامطبوع جلوگیری می‌کند.
دوام و استحکام بالا: لباس‌های نظامی باید مقاومت خوبی در برابر سایش، ضربه و آسیب‌های فیزیکی داشته باشند، چرا که استفاده در محیط‌های سخت کوهستانی نیازمند استحکام بیشتری است.
راحتی و طراحی ارگونومیک نظامی: طراحی لباس باید به گونه‌ای باشد که لباس راحت باشد و همچنین فضا‌هایی برای جیب و تجهیزات لازم برای نیرو‌ها درنظر گرفته شده باشد و تجهیزاتی مانند حمایل سلاح و جلیقه‌های ضد گلوله روی آن‌ها قابل نصب باشد. البته گاهاً دیده شده است شرکت تولید کننده لباس، محل تعبیه خشاب و پالت‌های ضد گلوله را در خود لباس پیش بینی کرده است که البته پیچیدگی خاصی ندارد و توانایی آن در کشور موجود است
متاسفانه به دلیل محدودیت‌های مالی و بودجه‌ای نیروی‌های مسلح، تولید و به کارگیری البسه و تجهیزات متناسب با این استاندارد‌ها شدنی نیست و به دلیل عدم تامین مالی درست این بخش، بالاجبار سراغ محصولات غیراستاندارد با پارچه‌های پلی استر رفته‌اند.

پلی‌استر یک الیاف مصنوعی است که از مشتقات نفتی تولید می‌شود و در صنعت پوشاک کاربرد زیادی دارد. این ماده به دلیل ویژگی‌هایی، چون استحکام بالا، مقاومت در برابر چروک، خشک‌شدن سریع و هزینه تولید پایین بسیار محبوب است. پلی‌استر به‌ویژه در تولید لباس‌های مقاوم در برابر شرایط جوی و استفاده در شرایط روزمره به کار می‌رود. این الیاف به راحتی در ترکیب با دیگر مواد طبیعی مانند پنبه یا پشم برای افزایش کیفیت و کارایی پوشاک استفاده می‌شود و نقش مهمی در کاهش هزینه البسه دارد ولی استفاده از آن در البسه نظامی  و استفاده طولانی مدت معایب زیر را به همراه دارد:
۱. نفوذپذیری کم هوا:  پلی‌استر معمولاً خاصیت تنفس‌پذیری کمتری نسبت به الیاف طبیعی دارد، که می‌تواند باعث تجمع رطوبت و تعریق، و در نتیجه ایجاد احساس راحتی کمتر و افزایش خطر سرمازدگی در شرایط سرد شود که در بین نیرو‌های مسلح ایران شایع است و مجبور به پوشیدن البسه معمول غیرنظامی زیر اورکت‌های پلی استری موجود هستند که این چندلایه پوشی تحرک رزمی را پایین می‌آورد و در ماموریت‌های استقراری طولانی مدت عذاب آور است.
۲:  حفظ حرارتی پایین: اگرچه پلی‌استر می‌تواند گرما را حفظ کند، اما به اندازه مواد طبیعی مانند پشم و الیاف تخصصی کوهستان مانند گورتکس عایق حرارت نیست. این می‌تواند در دما‌های بسیار پایین مشکلاتی از جمله ناتوانی در حفظ حرارت بدن را به وجود آورد.
۳: حساسیت‌زایی:  برخی افراد ممکن است به الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر حساسیت داشته باشند، که این مسئله می‌تواند موجب تحریک پوست یا حساسیت‌های پوستی شود و این مسله هم متاسفانه گزارش شده است و مواردی مانند عرق سوز شدن بدن  و التهابات پوستی را داشته است.
در نتیجه پلی استر از بدترین گزینه‌ها برای به کار گیری در نیرو‌های مسلح است که تنها وجهه مثبت آن هزینه پایین‌تر نسبت به البسه استاندارد است. در ادامه چند مورد البسه غیر استاندارد پلی استری را مشاهده میکنید:

نمونه اورکت های پلی استری بی کیفیت در مرزبانی فراجا

راهکاربرون رفت این این مشکلات چیست؟

اولین انتخاب نیرو‌های مسلح جهان در شرایط عملیاتی مشابه استفاده از الیاف گورتکس در البسه نظامی است. گورتکس یک بافت متراکم مخصوص کوهنوردی در شرایط پرفشار است که استفاده گسترده‌ای در البسه نظامی در سطح جهان دارد و نمونه‌های مختلف دستکش، اورکت و پوتین از نمونه تولید شده‌اند.
گورتکس ضدآب و تنفس‌پذیر است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که لباس‌های گورتکس در شرایط جوی دشوار مانند باران، برف و باد شدید، محافظت عالی از بدن فراهم کنند، بدون اینکه تعریق داخلی را افزایش دهند. مواد گورتکس با دوخت پیچیده نخ الیاف در هر سانتی متر (بیش از یک میلیارد بار) اجازه عبور سرما و آب را نمی‌دهد.
گورتکس گزینه اصلی استفاده از رزم کوهستان ارتش‌های ناتو و برخی همسایگان مانند ترکیه و برخی کشور‌های عربی است و کیفیت بالایی را ارائه داده است. جالب است بدانید نمونه تولیدات الیاف گورتکس بین نیرو‌های مسلح ایران محبوب بوده و کاپشن‌های کره‌ای-آمریکایی K-Max محبوبیت بالایی در نظامیان ایرانی دارد و نمونه‌های خریداری شده شخصی دست دوم (احتمالا از میان تجهیزات آمریکایی بازار عراق) بین نیرو‌های ایرانی دیده شده است و همچنان معامله می‌شود که نسخه ای از آن که در بازار دست دوم بین 4 تا 6 میلیون فروخته میشه را مشاهده میکنید. این البسه دوخت کره جنوبی به سفارش و مواد اولیه ارتش آمریکا هستند که به دلیل تشابه استتاری و دوخت استتار مشابه روی آن در نیرو های مسلح ما هم قابل به کار گیری هستند.

 لازم به ذکره خاصیت ضد آب بودن و حفظ حرارت گورتکس، مدت زمان مشخصی دارد و پس از گذر زمان مشخصی (۲ تا ۵ سال بسته به نگهداری) این قابلیت از بین می‌رود و باید خرید مجدد صورت بگیرد و نسخه‌های مورد استفاده عمدتا خاصیت آب گریزی خود را از دست داده‌اند ولی همچنان کارامدی بالاتری نسبت به نسخه‌های سازمانی نودوخت از خود نشان داده‌اند. لازم به ذکره به دلیل ماهیت انحصاری آمریکایی‌ها در تامین الیاف اولیه گورتکس، امکان واردات سازمانی رسمی به تعداد مکفی به کشور وجود ندارد و تحریم پذیر است.

آیا توان تولید داخلی مشابه گورتکس داریم؟

در زمینه اورکت و کاپشن محصولات خوبی در کشور تولید شده است. در اواسط دهه نود، وزارت دفاع یک استاندارد البسه نظامی مشابه گورتکس آمریکایی را با کمک یک شرکت دانش بنیان ایرانی تولید کرد که کیفیت مشابه گورتکس را ارائه می‌داد و محصولات این شرکت، در اختیار نیرو‌های صابرین قرار گرفت و کیفیتی تقریبا مشابه نمونه‌های K-Max را ارائه میداد. البته نسبت به نمونه‌های نظامی در مواردی مانند سلاح کشی و تحرک دست‌ها ضعف داشت (توانایی رفع نواقص و ضعف‌ها کامل وجود داشت) ولی در مجموع هم استاندارد های نظامی را پاس میکرد و هم رضایت نیرو ها را داشت که متاسفانه تولید و تحویل این اورکت ها، به دلیل هزینه بالا از دستور کار خارج شد.در واقع توان بالای صنایع دفاع و همچنین شرکت های خصوصی ایرانی از باب تحریم و مشکلات مانعیتی در تجهیز به البسه استاندارد ایجاد نکرد ولی محدودیت های بودجه ای غیر منطقی باعث شد به منظور کاهش قیمت نهایی، پلی استر( پلاستیک) جایگزین الیاف استاندارد آب گریز شود که نتایج زیانباری را به عهده داشت.

در تصاویر پایین شاهد  این ست نظامی تولید شده توسط شرکت ایرانی با استاندارد های مشابه نمونه های کره ای و آمریکایی هستید:

در زمینه پوتین، در حال حاضر پوتین‌های مورد استفاده مرزبانی هیچ استاندارد تردد کوهستانی ندارد و ضمن اذیت کردن نیرو و خسته شدن پاها، جذب کننده آب و برف است و خود در تحرک پذیری نیرو‌های ایرانی اخلال ایجاد می‌کند.تصویر زیر نمونه فعلی یکی از پرکاربرد ترین پوتین های مرزبانی است که آب گریز نیست و در ماموریت های کوهستانی در عملکرد حرکتی نیرو شدیدا اخلال ایجاد میکند.

پوتین‌های نظامی باید آب گریز باشند و از زیره ترمو جهت سر نخوردن نیرو‌ها بهره ببرند. در زمینه پوتین توانایی تامین از صنایع داخلی و خارجی وجود دارد و همان پوتین‌های سنگین کوهنوردی میتواند در سازمان رزم نیرو‌های مسلح راهگشا باشند. امروزه نمونه‌های وارداتی آمریکایی belleville Vibram  هم در استفاده نیرو‌های ایرانی دیده شده است.

کفی این پوتین  توسط کمپانی ویبرام (VIBRAM) تولید شده است که از جنس فوم پلی اورتان Enlighten-U با طراحی ارگونومیک است که مقاومت و پایداری بالایی دارد. کفی این بوت قابلیت یخ شکن دارد و  کف آن از ویژگی‌های خاصی نظیر حفظ تعادل روی سطوح یخی و عدم لیزر خوردن در تماس با گریس و سطوح باتلاقی بهره می‌برد.
در لایه داخلی این پوتین از روکش استاندارد گورتکس GORE-TEX استفاده شده که هم مقاومت در برابر نفوذ سرما و آب را تضمین میکند و هم امکان تنفس به پا می‌دهد و جلوی تعرق و یا گرمای بیش از حد داخل کفش را میگیرد. در تصاویر زیر نمونه ای از این پوتین خوش نام آمریکایی را مشاهده میکنید که در بازار آزاد ایران به فروش میرسد:

با نگاهی به بازار جهانی هم امکان بهره گیری مستقیم از این محصول یا نمونه‌های مشابه اروپایی یا چینی برای یگان‌های عملیاتی کوهستان وجود دارد (به دلیل کثرت تعداد در بازار‌های جهانی تحریم پذیری پایینی دارد) و قابلیت تامین نمونه‌های مشابه داخلی آن وجود دارد و هیچ مشکلی چه در بحث ساخت و چه خرید وجود ندارد. صدالبته به دلیل قدرت صنایع بومی ساخت و به کارگیری نمونه های بومی برتری قابل توجهی نسبت به نمونه های خارجی دارد.

 با توجه به وقایع اخیر امنیتی کشور و مجروحیت سنگین و حتی شهادت نیرو‌های ایرانی بر اثر سرما و برودت هوا، به نظر میرسد این مسله نیازمند توجه ویژه مسولین مربوطه در ستاد کل نیرو‌های مسلح و مجلس است. با نگاهی به قیمت محصولات مشابه تجاری استاندارد‌های نظامی، امروزه یک کیت البسه استاندارد رزم کوهستان بین 15 تا 20 میلیون تومان محاسبه می‌شود که با توجه به تعداد محدود و مشخص نیرو‌های مستقر در مرزبانی کوهستانی قابلیت تامین سازمانی آن وجود دارد. البته این مسله صرفا مشکل نیرو‌های مرزی نیست و تبعات البسه بی کیفیت پلی استری در باقی سازمان رزم وجود دارد که مشکلات شدیدی را برای نیرو‌ها به وجود آورده است و در توانایی رزم و تامین امنیت ملی کشور اثر منفی دارد که البته در زمینه هزینه تمام شده به نسبت نیرو‌های عملیات کوهستانی مرزبانی به مراتب پایین‌تر است.

با توجه به اطلاعات ارائه شده، محدودیت بودجه ای دلیل اصلی این مسله است و مشخصا مسولین ذی ربط بهارستانی باید نسبت به این مسله توجه ویژه نشان دهند و  دیگر شاهد تصاویر غم انگیز موارد ذیل بین ناجیان جان مردم نباشیم:

۱.       هیپوترمی (کاهش شدید دمای بدن در شرایط سرما به دلیل عدم استفاده از البسه مناسب)
۲.       سرمازدگی (آسیب مستقیم به بافت بدن به دلیل سرمازدگی (تاول‌های پا سرباز مرزبانی که حتی می‌تواند منجر به قطع عضو شود)

۳.       افتادگی فشار خون یا شوک جسمی(گاهاً سکته) ناشی از اخلال در جریان خون (البسه علی الخصوص شلوار و پوتین غیراستاندارد در این امر موثرند)
۴.       آسیب‌های پوستی (خشک شدن پوست دستان به دلیل جریان سرما (در مرزبانی کردستان شایع است)
۵.       آسیب‌های چشمی مانند برف کوری (نیازمند عینک‌های مخصوص کوهستان است)، این مسله کمتر در نیرو‌های مسلح گزارش شده است.
۶.       شهادت بر اثر اخلال حرکتی و بالتبع گیر افتادن در سرما (البسه استاندارد اینجا ناجی جان نیرو هستند)

نوشته: سید نویدرضا موسوی