برگزاری اختتامیه دوره مطالعات تاریخی «استغلال»

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مراسم اختتامیه دوره مطالعات تاریخی «استغلال» به همت بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد. این دوره که از آذرماه سال گذشته با هدف «بررسی سرگذشت کشور‌های جهان در پازل نظم جهانی» آغاز شده بود، در چهارده جلسه با حضور اساتید مطرح کشور و فعالین بین ­الملل به روند شکل ­گیری استعمار و جنبش ­های ضداستعماری پرداخت.

در مراسم اختتامیه­ این دوره که با حضور یعقوب توکلی نویسنده، محقق، مورخ و استاد دانشگاه معارف اسلامی، حکیمه سقای­ بی­ریا پژوهشگر حوزه آمریکای شمالی و استاد دانشگاه تهران، شهاب اسفندیاری رئیس دانشگاه صداوسیما و مستندساز و الهه نوری استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد؛ الکساندرا بگا ریبرا فعال بین الملل حوزه فلسطین و استاد حوزه حقوق بشر و انسان­‌شناسی از دانشگاه بوئناس آیرس آرژانتین و محمد وعراب رییس مرکز ارتباطات الجزایر و ترکیه در استانبول، نیز به صورت ویدیو کنفرانس حضور داشته و با تاکید بر اهمیت مطالعه و دانستن تاریخ برای رسیدن به گفتمان مشترک با سایر ملت­ها و پیگیری اهداف و آرمان­های مشترک، به لزوم وجود چنین دوره­هایی برای آشنایی بیشتر با تاریخ ملت­ها اشاره کردند.

داستان تاریخی چیست؟

در ابتدای این مراسم یعقوب توکلی استاد دانشگاه معارف اسلامی گفت: وقتی که ما حرف از تاریخ می‌زنیم، تاریخ الزاما مجموعه‌ای از داستان‌ها و حکایت‌های خواندنی که هنگام خواب آن را بخوانیم و متنی برای اوقات فراغت نیست هرچند می­ تواند آن هم باشد. بخش وسیعی از ذهنیت ما نسبت به تاریخ، داستان تاریخی است نه خود تاریخ.

توکلی با طرح این سوال که داستان تاریخی چیست؟ گفت: ما یک اطلاعات کلی و مبهم از بعضی قضایا داریم و بقیه آن اطلاعات را من نویسنده با خیال خودم ملات­سازی می­کنم و حد فاصل بین اطلاعات ناقص را پر می­کنم. تاریخ بخش واقعی قضایای زندگی انسانی است که لطیف­سازی نشده است و با همه صعوبت و سختی­ها و مشکلات و نابسامانی­‌هایی که در آن زمان شکل گرفته است، روایت می‌شود؛ و در این روایت باید توجه به صدق وکذب قضایا داشته باشید. نوشته تاریخی مانند رای یک قاضی در دادگاه باید دقیق و عمیق باشد.

وی افزود: وقتی می­ گوییم لزوم مطالعه تاریخ، در واقع رسیدن به آن حاقِ واقعه است. آن اتفاق واقعی است که در سرنوشت ملت‌ها اتفاق افتاده و آن حاق واقعی که در امکنه و ازمنه مختلف تکرار و بازآفرینی شد و قدرت­ها از روی دست همدیگر اقدامات شبیه یکدیگر کردند. آن جنایتی که فرانسوی­ها در الجزایر مرتکب شدند، بلژیکی­ها در کنگو انجام دادند؛ آن قساوتی که انگلیسی­ها در هند انجام دادند، شبیه به همان قساوت را در ایران انجام دادند.

نیاز است استعمارزدایی از ذهن صورت بگیرد

الکساندرا بگا ریبرا فعال بین الملل حوزه فلسطین در ادامه ضمن مذمت نگاه اروپا محورِ حاکم بر مطالعه­ تاریخ و اهمیت نگاه به سرگذشت جهان از دیدگاه­های مختلف تاکید کرد: ما باید بگردیم در تاریخ ببینیم آیا می‌توانیم نگاه ملل تحت ستم را نسبت به استعمار دربیاوریم و چکار کنیم تا بتوانیم از این ساختار‌های اروپامحور بیرون بیاییم.

وی تصریح کرد: خود ما نباید این مسئله را دست کم بگیریم که تا حدودی خود ذهن­های ما هم درگیر این نگاه اروپامحور است و نیاز است استعمارزدایی از ذهن صورت بگیرد. در مطالعه تاریخ گاهی باید مسائل را زیر ذره­بین بگذاریم و گاهی باید از دور نگاه بکنیم آن وقت است که این فهم مشترک می­تواند کمک کند تا قدرت ما افزایش بیابد و تاثیرگذاری ما درجهان پیرامون افزایش یابد و ان­شاالله نظم جهانی آینده عادلانه باشد و مبتنی بر زور و سلطه نباشد که نشانه­‌هایی از این مسئله در دست است که مرز‌های جهانی غرب­‌محور درحال افول هستند و نظم جهانی آینده ظهور دوباره آسیا است. اگر قرار است این اتفاق بیفتد پس ما باید خود را با فهم گذشته مسلح کنیم تا در آینده رفتار و کنش درخوری داشته باشیم تا جایگاه ایران هم در نظم جهانی آینده، جایگاه مناسبی باشد.

توجه انگلیسی ­ها به تاریخ­ نگاری

توکلی نیز با اشاره به کتب مختلف از مورخین مختلف که هرکدام به نوعی تاریخ را روایت کرده­ اند و دقت ویژه کشور‌های استعمارگر در نحوه روایت تاریخ افزود: یکی از چیز‌هایی که انگلیسی­ها خیلی به آن توجه داشتند و مزیت نسبی انگلیسی­ها در فرایند استعمار است، توجه به تاریخ­ نگاری است. ادوارد براون پزشک انگلیسی عضو ارتش انگلستان بود. این­ها نسلی از تاریخ­نگاران بودند که سیاست­مدار بودند، اما به ایران آمدند و شروع کردند به هدایت جریان تاریخی.

تاکید بر لزوم آشنایی بیشتر مردم ایران و الجزایر از پییشنه ضداستعماری یکدیگر

وعراب نیز در این جلسه ضمن تاکید بر لزوم آشنایی بیشتر مردم ایران و الجزایر از پییشنه ضداستعماری یکدیگر و اهمیت گفتگوی متقابل ملت­ها گفت: من مطمئنم و همیشه تاکید می ­کنم که خواندن تاریخ ملت­ها می ­تواند آنان را به هم نزدیک کند و ما به این وسیله می‌توانیم همدیگر را بشناسیم و آغازی برای همکاری داشته باشیم.

وی تصریح کرد: نقاط مشترکی بین ما ایجاد می‌شود و ما آن نقاط مشترک را کشف می‌کنیم تا بتوانیم این همکاری را ادامه بدهیم. بتوانیم تاریخ یکدیگر را بشناسیم و از لحاظ تاریخی بررسی کنیم گذشتگان ما چه اشتباهاتی کرده­ اند. تا بتوانیم همکاری کنیم و یک مسیر مشخصی را برای خودمان در نظر بگیریم و بر سر آن متحد بشویم. وحدت و تعاون و همکاری بین ملت­ها ضروری­ست و ما باید با همدیگر مطالعه و مشورت کنیم و یک مسیر واحدی را درنظر بگیریم نه فقط بین ایران و الجزایر، بلکه بین چندین کشور.

در ادامه ریبرا با مطرح کردن مفهوم "خط مرزی – boarder line " و تقسیم ­بندی­ای که اروپاییان استعمارگر از جهان و جنوب جهانی ارائه داده ­اند، گفت: یک مولف پرتغالی به مفهوم کارتوگرافیک بودن نقشه‌ای که ما در آن قرار داریم اشاره می­ کند و می‌گوید که جنوب جهانی در واقع آن مفهوم جغرافیایی نیست بلکه مفهومی است که با رنج یکسری از افراد گره خورده است و تاریخ این مردمان با رنجی که از سوی استعمارگران به آنان تحمیل شده است، آمیخته است. ما باید این امکان را برای خودمان ایجاد بکنیم که راجع به این مفهوم ضد استعماری از جغرافیا فکر بکنیم؛ این­کار در واقع برای ما یک مجموعه فلسفی ایجاد و پنجره جدیدی را در مقابل چشمانمان باز می­کند.

در ادامه نوری افزود: مردم آمریکای لاتین تقسیمات جغرافیا و سبک زندگی خود را داشتند و هنگامی برخورد اروپاییان با دنیای جدید صورت می­گیرد، تفکر اروپامحور و مرزبندی­های دولت-ملت­های مدرن در آمریکای جنوبی پدیدار می­شود. اینکه ما الان از این تفکر boarder line شروع بکنیم و در خصوص آمریکای لاتین از پدیده مقاومت شروع بکنیم، این درواقع نشان می ­دهد که ما دیگر قربانیان آن اروپاییانی نیستیم که بین ما دیوار‌های دولت-ملت­ها را کشیدند و ما در واقع بین خودمان نقاط مشترک می­ سازیم برای اینکه آن جغرافیایی که قبل از ورود دولت ملت­های مدرن، در آن زندگی می ­کردیم جغرافیای اتحاد و نقاط مشترک بوده، اما الان اجازه نمی­ دهیم دیوار‌ها و مرز‌های دولت ملت­های مدرن بین ما کشیده بشود و نقاط مشترکمان را پیدا می­کنیم.

در ادامه ریبرا سپس با اشاره به شعری از محمود درویش در مورد مقاومت و ایستادگی و ترجمه شدن آن به ۵۰ زبان محلی آمریکای لاتین، به زنده بودن روح ضداستعماری در این منطقه اشاره داشته و گفت: از زمان ورود کریستف کلمب، تاریخ را برندگان نوشته­اند؛ تاریخی را برای خودشان شکل می­دهند و تکرار می­کنند، درخصوص مردم منطقه به کار می‌بندند و درواقع این ۵۳۰ سالی که از آن حرف می‌زنیم اگر در تاریخ بشریت قرار دهیم یک ثانیه هم نمی‌شود؛ و این تاریخ محدود را به عنوان یک تاریخ گسترده وارد ادبیات کرده­اند و افرادی که دارند در حوزه­های علوم اجتماعی و حوزه­های مربوطه فعالیت می­کنند از این تاریخ رسمی باخبرند و می ­دانند که این تاریخ باید بازبینی بشود.

وی در پاسخ به سوال "در دنیای امروز آیا می‌شود از انسان­شناسی استفاده کرد برای شناختن همدیگر یا داشتن تعاملات بین همدیگر بدون اینکه در مکتب یا الگوی استعمارگرایی باشد؟ " گفت: مسلم است که نمی ­توان کل نظم جهانی موجود را از بین برد و نظم جدید ایجاد کرد و قدرت‌های غربی به شرق این اجازه را نمی‌دهند. شرقِ جغرافیای تفکر یعنی همان جنوب جهانی که آمریکای لاتین را هم شامل می‌شود.

ریبرا تاکید کرد: ما داریم در همین سلسله مراتبی که آن‌ها برای­مان شکل داده ­اند و این مدل سلطه ­ای که شکل داده­ اند فعالیت می­‌کنیم، منتها سلسه مراتب آن­ها عمودی است، از بالا به پایین و رابطه سلطه و قدرت است. ما به دنبال رابطه افقی هستیم و به دنبال این هستیم که بگوییم همه بشریت باهم برابرند و در دل همین نظم موجود به دنبال برابری هستیم؛ چون نمی‌توانیم نظم موجود را بطور کل از بین برده و جایگزین کنیم پس حداقل در راستای اصلاح و سلسله مراتب افقی گام برمی­داریم و مقاومت نیز در همین بحث قرار می­گیرد و در این راستا است.