امام صادق(ع)؛ طلایه‌دار وحدت شیعه و سنی

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، دعوت به وحدت و یگانگی مسلمانان و پرهیز از تفرقه، از دستور‌های قرآن و سیره نبی اکرم (ص) و اولیای دین است. قرآن کریم مسلمانان را «امت واحده» خوانده است: «ان هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون» (انبیاء: ۹۲) و همه مسلمانان را به وحدت و پرهیز از تفرقه فرامی‌خواند؛ «وَ اعْتَصمُوا بحَبْل للّه جَمیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا» (آل‌عمران: ۱۰۳). بنابراین، ازنظر عقل و دین، اتحاد و انسجام امت اسلامی ضروری است و تفرقه، عملی نادرست، مفسد و زیان‌بار است، «وَلاَتَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ ریحُکمْ» (انفال: ۴۶).

امام صادق (ع) معلم وحدت مسلمین

در آستانه سالروز شهادت رئیس مذهب جعفری حضرت جعفر بن محمد الصادق (ع) هستیم و باید دانست یکی از آموزه‌های مهمی که ایشان برای شیعیان و جامعه اسلامی برجا گذاشتند؛ اهمیت به موضوع «وحدت» است. در کلام و سیره این امامِ هُمام، موارد متعددی را می‌توان پیدا کرد که محوریت آن توجه و اهتمام به مسأله وحدت و زندگی مسالمت‌آمیز مسلمانان با یکدیگر است. آن حضرت را می‌توان بهترین شاخصه تقریب مذاهب اسلامی در شیعه محسوب کرد که به لحاظ ارتباط فکری و فرهنگی کامل و ممتاز خود، با فرقه‌های اهل سنت، بسیار مورد تأیید و توجه آنان بوده‌اند.

وحدت یک اصل واقعی است، نه یک سیاست صوری

برخی شیعیان گمان می‌کنند که موضوع وحدت میان شیعه و اهل سنت، امری صوری و به صورت تقیه است و ما نمی‌توانیم با آنان تعامل دوستانه داشته باشیم؛ در حالی که همه مسلمانان باید توجه داشته باشند که اختلاف در پاره‌ای از مسائل، مانع اخوت اسلامی و وحدت مسلمانان نمی‌شود. اسلام به مسلمانان سفارش می‌کند که با پیروان ادیان آسمانی و مکتب‌های دیگر بشری با عدل و مسالمت رفتار شود و آنان را به مشترکات توجه می‌دهد. در ادامه نمونه‌هایی از این سنت شریفه را از سخن و سیره امام صادق (ع) می‌خوانید.

سیره و برخورد امام صادق (ع) با اهل سنت کاملاً برادرانه و صمیمانه بوده است. ایشان همه مسلمانان را فرزند اسلام و برادر یکدیگر می‌خواند (وسائل الشیعه، حر عاملی، ج۱۵ ص ۱۰۹). حضرت در برخورد با عامه مسلمان‌ها، شیعه را به عنوان فرقه‌ای که قرائتی خاص دارند، جدا نکرد و بحث تبیین اسلام را مبنای کار خود قرار داده بودند و همه مسلمانان از وجود ایشان استفاده می‌کردند. از این رو، امام صادق (ع) غیر از مقام امامت و هدایتی که برای شیعیان داشته، منشأ خیری برای تمام مسلمین بوده است.

بسیاری از شاگردان حضرت و راویانی که تعداد آن‌ها بیش از ۴ هزار تن ذکر شده است، جزو اهل سنت بوده‌اند. خانه امام محل رفت و آمد بزرگان اهل سنت بود و ایشان در آن زمان، مرجعی برای حل مشکلات آنان به شمار می‌رفت. توصیه‌های فراوانی از آن حضرت نسبت به برادران اهل سنت وجود دارد که به آن‌ها تذکراتی داده و روش‌های نادرستشان را متذکر شده‌اند.

به عیادت بیمارانشان بروید و بر جنازه مردگانشان نماز بخوانید

امام صادق (ع) نه تنها خود تعامل بسیار خوبی با اهل‌سنت داشتند، بلکه شیعیان را نیز به برخورد مناسب و دوستانه با آنان سفارش می‌کردند؛ چنان که وقتی یکی از یاران امام صادق (ع) از حضرت می‌پرسد: «ما شیعیان در معاشرت با اقوام و عشیره خود یا سایر طبقات مردم که در سلک مذهب ما نیستند، چه وظیفه‌ای داریم؟» ایشان پاسخ می‌دهند: «به رهبران خود بنگرید که مقتدای شما هستند و با مردم [منظور غیرشیعیان]، به همان‌گونه معاشرت کنید که رهبران شما معاشرت می‌کنند؛ به خدا سوگند که رهبران شما از بیماران مردم عیادت می‌کنند، جنازه‌هایشان را تشییع می‌کنند، در محضر قضاتشان حاضر می‌شوند و به سود و ضرر آن‌ها [هرچه حق باشد]گواهی می‌دهند و امانت آنان را نگهداری می‌کنند و باز پس می‌دهند.» (همان، ج ۱۲: ۶).

نکته مهم در معاشرت امام با دیگر مسلمانان، این است که همواره به موضوع تفاوت سطح شناخت و درک مسلمانان نسبت به جایگاه الهی ایشان توجه داشت و با این رویکرد، با هر گروه رفتار خاصِ خود را داشت. بنابراین، در چگونگی رفتار با اهل سنت و دیگر فرقه‌های مذهبی باید به این نکته مهم توجه کرد و «سردمداران بدعت‌گذار و دانایان لجاجت‌پیشه» را از «ناآگاهان عبودیت پیشه» جدا کرد. دشمنان اهل بیت (ع) سردمداران گمراهی و ضلالت‌اند و آنچه درباره «تبرا» و لزوم «بغض» گفته شده، بیشتر درباره گروه اول است. اما عموم مردم و پیروان ناآگاه، در تشخیص حق اشتباه کرده‌اند. ما نیز در رفتار با آنان باید نگاه محبت آمیز و هدایت‌گر داشته باشیم.

در حدیثی معتبر از امام صادق (ع) آمده که هرکس از شیعیان که [برای وحدت اسلامی]در صف اول نماز با اهل سنت شرکت کند گویی پشت سر پیامبر (ص) نماز گزارده است. (من لایحضره الفقیه [چاپ قم]ج۱ ص۳۸۲) طبق این روایت، نماز با اهل سنت نه تنها جایز بلکه دارای پاداشی بزرگ است. طبق روایتی دیگر امام صادق (ع) نماز با اهل سنت در صف اول را همچون جهاد فی سبیل‌الله دانسته‌اند. (حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص: ۳۰۱.) این روایات از سوی محققان شیعه معتبر دانسته شده و مراجع تقلید براساس آن‌ها فتوا می‌دهند.

در مجموع، رفتار امام صادق (ع) در برخورد با گروه‌های مخالف عقیدتی، از جمله اهل سنت، همراه با احترام و به صورت نصیحت، ارشاد، احتجاج، شرکت در جلسات مناظره و ارائه پاسخ‌های محترمانه به پرسش‌های آنان بود.