مایکلینا واتیر، هنرمندی که قرن‌ها نادیده گرفته شد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، آثار مایکلینا واتیر Michaelina Wautier نقاش زن قرن هفدهمی، مدت‌ها نادیده گرفته شد، اما اکنون نقاشی‌های او توجه فزاینده‌ای را از سوی محققان جلب می‌کند. او با تأخیر زیاد هم اکنون به عنوان یک استاد قدیمی شناخته می‌شود و اولین نمایش آثارش در ایالات متحده به زودی در بوستون برگزار می‌شود.

کاتلیجن وان در استیگلن، استاد تاریخ هنر در دانشگاه Leuven بلژیک، سال ۱۹۹۳ برای اولین بار با آثار مایکلینا واتیر در انبار یک موزه در وین مواجه شد. زمانی که ون در استیگلن به جستجو در گوشه و کنار موزه پرداخت و سعی داشت پرتره‌ای منسوب به آنتونی ون دایک را پیدا کند، بیش از ۳۰۰ سال بود که نقاشی‌های مایکلینا واتیر تا حد زیادی فراموش شده بود.

او درباره اولین مواجهه خود با اثری از مایکلینا واتیر می‌گوید: «وقتی در راهرو‌های موزه راه می‌رفتم یک تابلوی یادبود را دیدم که حدود ۹ فوت ارتفاع و ۱۲ فوت عرض داشت. متصدی موزه گفت اطلاعات زیادی درباره آن نیست، اما توسط یک زن نقاشی شده است. این نقاشی «پیروزی باکوس» نام داشت و جمعیتی از مردان را نشان می‌داد که خدای شراب را احاطه کرده بودند. من نمی‌توانستم آنچه می‌دیدم را باور کنم، چون هرگز نقاشی به این بزرگی از یک زن ندیده بودم.»

به گفته ون در استیگلن، که تحقیقاتش به افزایش شهرت واتیر کمک کرده است، هنرمند شدن برای یک زن در قرن هفدهم یک چالش بود. بیشتر زنان هنرمند معمولاً پرتره و طبیعت بی‌جان نقاشی می‌کردند، در خانه کار می‌کردند و گهگاه یک تابلو می‌فروختند. اما آن‌ها در حضور یک مدل زنده، اجازه نقاشی یا طراحی را نداشتند. در حالی که دیگر هنرمندان زن از کار با مدل‌های زنده منع شده بودند، کارشناسان می‌گویند واتیر احتمالاً با آن‌ها مواجه بوده است، زیرا او در کارگاه برادرش چارلز، که او نیز هنرمند بود، کار می‌کرد.

پس از مرگ واتیر در سال ۱۶۸۹ در بروکسل، او تقریباً به یک پاورقی در تاریخ هنر تبدیل شد، و گهگاه فقط اشاره‌ای به او می‌شد. بسیاری از کار‌های او به هنرمندان دیگر و به ویژه به مردان، نسبت داده شد. در سال ۱۹۷۹، ژرمن گریر در کتابی با عنوان «مسابقه موانع: ثروت زنان نقاش و کار آنها» واتیر را ستایش کرد، اما جایگاه این هنرمند به کندی رشد کرد و حتی امروز هم نام او چندان آشنا نیست. با این حال قیمت آثار واتیر در حراج افزایش یافته و موزه هنر‌های زیبا، بوستون اولین نمایشگاه آثار او را در ایالات متحده برگزار می‌کند. این نمایشگاه که در ۱۲ نوامبر افتتاح می‌شود، به مدت یک سال ادامه خواهد داشت و شامل شش نقاشی از واتیر و یازده چاپ از پیشینیان یا معاصران او است.

از جمله آثار این نمایشگاه مجموعه‌ای از پنج نقاشی با عنوان «پنج حس» است که پسرانی را نشان می‌دهد که بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه را تجربه می‌کنند و هر نقاشی با توجه به حسی که به تصویر می‌کشد نام‌گذاری شده است. این مجموعه در سال‌های اخیر دوباره به واتیر نسبت داده شده است.

«بینایی» پسری را نشان می‌دهد که از پشت عینک به دست خود نگاه می‌کند، در حالی که پسر در «شنیدن» در حال نواختن فلوت است و به بیننده اشاره می‌کند تا گوش کند. «بو» پسری را به تصویر می‌کشد که تخم مرغی فاسد را در دست گرفته و بینی خود را می‌فشارد. «طعم» پسری را نشان می‌دهد که یک لقمه نان می‌خورد و در «لمس» پسری انگشت خون‌ریزش را نگاه می‌کند. واتیر برخلاف روال رایج آن زمان که زنان سوژه آثاری درباره احساسات بودند، بر پسر‌ها تمرکز کرد و مدلی متفاوت برای هر نقاشی انتخاب کرد.

ون در استیگلن می‌گوید: «اگر واتیر یک زن نبود، آثارش در رده هنرمندان بزرگ مرد قرن هفدهم، مانند پیتر پل روبنس و آنتونی ون دایک، در نظر گرفته می‌شد.» او سال‌ها برای ایجاد فهرستی از آثار واتیر تلاش کرد و نقاشی‌های واتیر را در بلژیک، فرانسه و ایالات متحده پیدا کرد، اگرچه برخی از آن‌ها به هنرمندان دیگر نسبت داده شده بود. ون در استیگلن تلاش زیادی کرد تا موزه‌های ایالات متحده و اروپا را متقاعد کند تا نمایشگاهی از آثار واتیر برگزار کنند، اما به او می‌گفتند برگزاری نمایشگاهی از یک هنرمند زن ناشناس، از نظر مالی برای موزه‌ها فاجعه بار خواهد بود.

سرانجام، ون در استیگلن توانست مقامات آنتورپ را متقاعد کند و سال ۲۰۱۸ نمایشی از ۲۱ نقاشی واتیر در کنار آثار برادرش و هنرمندان دیگر برگزار شد. از آن زمان، چندین نقاشی واتیر به صورت خصوصی یا در حراج فروخته شده است و حداقل یک نقاشی او بیش از یک میلیون دلار فروخته شده است.

تاریخ زندگی واتیر تا حد زیادی پنهان مانده است. او به احتمال زیاد در سال ۱۶۱۴ در بلژیک در یک خانواده سرشناس به دنیا آمد. در حدود ۴۰ سالگی به بروکسل نقل مکان کرد و همراه برادرش در یک خانه زندگی می‌کردند و نقاشی می‌کشیدند. آثار شناخته شده او مربوط به این دوره است که از سال ۱۶۴۳ شروع می‌شود. اما بلوغ فنی و هنری مشهود در آن آثار نشان می‌دهد او مدت‌ها قبل نقاشی را آغاز کرده بود.