انقراض گاو سیستانی؛ فاجعه مدیریتی و بحران ژنتیکی / لزوم برنامه ریزی دقیق برای حفظ این نژاد ارزشمند

به گزارش گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، صادق نوری؛ گاو سیستانی یکی از ارزشمندترین ذخایر ژنتیکی دام‌های بومی ایران در معرض خطر انقراض قرار دارد. این گاو با ویژگی‌های خاص خود که از جمله تطابق با شرایط سخت آب و هوایی منطقه سیستان است توانسته نقش بسزایی در تامین معیشت و اقتصاد مردمان این منطقه ایفا کند. اما اکنون به دلیل سومدیریت پژوهشکده دام‌های خاص زابل و کشتار بی رویه دام‌های آبستن و نر‌های بالغ این نژاد در خطر نابودی قرار گرفته است.

اهمیت گاو سیستانی
گاو سیستانی با ویژگی‌های منحصر به فرد خود همچون مقاومت در برابر بیماری‌ها توانایی زیست در شرایط آب و هوایی خشک و کم آب و تولید شیر و گوشت با کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است. این گاو‌ها در طول قرن‌ها به مرور زمان توانسته اند با شرایط سخت زیست محیطی منطقه سازگار شوند و این تطابق ژنتیکی آن‌ها را به یکی از مهمترین ذخایر ژنتیکی ایران تبدیل کرده است. انقراض این نژاد به معنی از دست دادن بخش بزرگی از تنوع زیستی و ژنتیکی کشور خواهد بود.

عوامل تهدید کننده
یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده گاو سیستانی سوء مدیریت پژوهشکده دام‌های خاص پژوهشگاه زابل است. این پژوهشکده که مسئولیت حفاظت و توسعه این نژاد را بر عهده دارد به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب و کشتار بی رویه دام‌های آبستن و نر‌های بالغ باعث کاهش چشمگیر جمعیت این نژاد شده است. کشتار دام‌های آبستن به معنای از دست دادن نسل‌های آینده و نر‌های بالغ به معنای از دست دادن توانایی تولید مثل است که در نتیجه آن جمعیت گاو‌های سیستانی به شدت کاهش یافته است.

اهمیت ذخایر ژنتیکی بومی
ذخایر ژنتیکی بومی همچون گاو سیستانی نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر علمی و فرهنگی نیز بسیار ارزشمند هستند. این ذخایر ژنتیکی می‌توانند در پژوهش‌های علمی و برنامه‌های اصلاح نژادی مورد استفاده قرار گیرند و نقش مهمی در توسعه پایدار کشاورزی و دامداری ایفا کنند از دست دادن این ذخایر به معنای از دست دادن بخش بزرگی از دانش و تجربیات سنتی و محلی خواهد بود که در طول قرن‌ها به دست آمده.

راهکار‌های پیشنهادی
برای جلوگیری از انقراض گاو سیستانی و حفاظت از این ذخایر ژنتیکی ارزشمند اقدامات فوری و مؤثری باید انجام شود. از جمله این اقدامات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱_ برنامه ریزی دقیق و علمی: پژوهشکده دام‌های خاص زابل باید برنامه ریزی دقیق و علمی برای حفاظت و توسعه گاو سیستانی داشته باشد. این برنامه باید شامل تدوین راهکار‌های مناسب برای جلوگیری از کشتار بی رویه دام ها، بهبود شرایط زیستی و تغذیه‌ای دام‌ها و تقویت توان تولید مثلی آن‌ها باشد این امر محقق نمی‌شود مگر با تصمیمی جهادی و تغییر مدیریت ناکارآمد فعلی!

۲_ تدوین قوانین و مقررات حمایتی: تدوین و اجرای قوانین و مقررات حمایتی برای جلوگیری از کشتار بی رویه دام‌ها و حفاظت از نژاد‌های بومی می‌تواند نقش مهمی در حفظ گاو سیستانی ایفا کند. این قوانین باید شامل مجازات‌های سختگیرانه برای متخلفان و مشوق‌هایی برای دامدارانی که به حفظ و توسعه این نژاد کمک می‌کنند نیز باشد.

گاو سیستانی به عنوان یکی از ارزشمندترین ذخایر ژنتیکی دام‌های بومی ایران نیازمند توجه ویژه و حفاظت است. سوء مدیریت پژوهشکده دام‌های خاص زابل و کشتار بی رویه دام‌های آبستن و نر‌های بالغ تهدیدی جدی برای این نژاد محسوب می‌شود، با اجرای برنامه‌های علمی و دقیق آموزش دامداران ارائه حمایت‌های مالی و تسهیلاتی و تدوین قوانین حمایتی میتوان از انقراض گاو سیستانی جلوگیری کرد و این نژاد ارزشمند را برای نسل‌های آینده حفظ نمود.