سینمای دینی و جریان‌های رایج در آن

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مجید اسماعیلی نویسنده، کارگردان و رئیس موزه سینما در پنجمین نشست از مجموعه نشست‌های جشنواره بین‌المللی فیلم دینی اشراق که به همت معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی در نمایندگی تهران این دفتر برگزار شد، جریان‌های فکری رایج در سینمای دینی را مورد واکاوی قرار داد و گفت: این موضوع در زمانه حاضر از اهمیت بسیاری برخوردار است و این اهمیت به اندازه اهمیت موجودیت جمهوری اسلامی و حکومت دینی است؛ وقتی می‌خواهیم در مورد سینمای دینی صحبت کنیم باید دید در مورد کدام برداشت از دین سخن می‌گوئیم. آنچه در این زمینه بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد، دینی است که پروتستانیزه نشده است.

وی سینمای دینی را دارای گستره وسیعی دانست و گفت: وقتی در مورد دین صحبت می‌کنیم باید ببینیم که نظر آن در خصوص مفاهیم اساسی همچون سعادت و رستگاری چیست و ابزار‌های رسیدن به آن را چه چیز‌هایی معرفی می‌کند. همچنین باید پاسخ دین به اینکه ما چقدر می‌توانیم از دنیا و لذت‌های نهفته در آن بهره ببریم، را به خوبی بشناسیم. شناخت این مباحث می‌تواند کمک بزرگی برای ما در زمینه شناسایی جریان‌های رایج در سینمای دینی باشد.

اسماعیلی افزود: از دیگر مباحثی که باید در زمینه شناخت دین به آن پرداخته شود، اولویت‌های دین است. مثلاً در شرایطی که درگیر مسائل معیشتی هستیم و در همان حال امام حسین (ع) قیام کرده و نیاز به کمک دارد، بدانیم که دین پرداختن به کدام یک از این ۲ مسئله را اولویت می‌بخشد.

وی با تأکید بر این که تولیدات سینمایی کشور‌های استعماری با بودجه‌های سنگین تولید می‌شود، تصریح کرد: تمامی آثار سینمایی هالیوود ملزم هستند که به مسئله سبک زندگی و هستی شناختی که شامل مباحث آخرالزمانی می‌شود، پرداخته باشد. با این سیاست، آمریکایی‌ها می‌خواهند ارزش‌های مد نظر خود را به دنیا تحمیل کنند. آنها حتی برای مصرف ساندویچ مک‌دونالد که یک برند مطرح در کشورشان هست، کشور‌های مختلف را تحت فشار قرار داده و حتی برای آن می‌جنگند.

این کارگردان ادامه داد: در دین ما تغییر دادن جایگاه مهمی دارد و در قالب امر به معروف و نهی از منکر مورد تأکید و تصریح قرار گرفته است. در شرایط حاضر ابزار سینما یکی از اصلی‌ترین و مهمترین ابزار‌ها برای ایجاد تغییر است. سینمای دینی می‌تواند وسیله خوب و کارآمدی برای ایجاد تغییرات فرهنگی به سمت ارزش‌های دینی باشد. وقتی ما در مورد سینما حرف می‌زنیم، در واقع در مورد یک گرامر برای تولید فیلم صحبت می‌کنیم. اما زمانی که در مورد فیلمنامه سخن به میان می‌آید منظور این است که چه چیزی می‌خواهیم بگوییم.

وی هر فیلمنامه‌ای را دارای موضوع داستان و حامل پیام‌های آشکار و پیام‌های پنهان خواند و افزود: پیام‌های آشکار هر فیلمی می‌تواند با حسی که در پایان به مخاطب تزریق می‌کند، متفاوت باشد، این فعال فرهنگی با اشاره به تعریف سینمای دینی گفت: سینمای دینی دارای موضوع دینی و به دنبال ترویج قواعد و ارزش‌های دینی است. البته بسیاری از محققین معتقدند سینما یعنی تحقق بخش آن چه که در مورد آن حرف نمی‌زند، اما حس مربوط به آن را به مخاطب خود منتقل می‌کند.

اسماعیلی سینما را متکی به داستان دانست و گفت: این اتکا شدید است و روح سینما خلق کردن می‌باشد. تصویرسازی در حقیقت خلق کردن است و این خلق کردن می‌بایست بر اساس ضوابط خالق اصلی این عالم صورت پذیرد. اگر ما در تولید اثر سینمایی و داستان نویسی مدعای دینی بودن داشتیم، باید قبل از خلق اثر تسلط علمی کامل بر منابع دینی پیدا کرده باشیم؛ فیلمی که بر پایه قواعد الهی خلق می‌شود و قوانین دینی و الهی در فرآیند خلق کردن در آن رعایت شده، فیلم دینی است و در غیر این صورت فیلم شیطانی خواهد بود.

اسماعیلی با پرداخت به جریان‌های مهم در سینمای دینی تصریح کرد: رسانه‌ها در دنیا اندام حاکمیت‌ها هستند. هانتینگتون حرف‌های خود را به مرد عنکبوتی می‌دهد و مرد عنکبوتی همان حرف‌ها را به مردم ارائه می‌کند. کار رسانه تبدیل حرف‌های حاکمیت به حرف‌های قابل پذیرش و قابل فهم برای مردم است و تلاش می‌کند مردم را در چارچوب مورد نظر حاکمیت حفظ کند. هنر ابزاری است که دارای اثرات عمیق، وسیع و ماندگاری می‌گذارد. کسی که می‌خواهد از این ابراز استفاده کند، در کنار استعداد، پشتکار و ذوق هنری باید دارای دانش باشد و اگر دانش نداشته باشد، حاصل کارش یأمرون بالمنکر خواهد شد. زیرا هیچ فیلمی خنثی نبوده و یا مروج ارزش‌های دینی است و یا در مسیر ضدیت با دین قدم برمی‌دارد.

وی اعتقاد داشتن فیلمساز به محتوای فیلم را از دیگر عوامل مهم در میزان اثرگذاری آثار سینمایی دانست و عنوان داشت: نمی‌شود فیلمساز در مورد آسیب‌های سیگار کشیدن فیلم بسازد، اما خودش مصرف‌کننده دخانیات باشد. باید دانست که هر مفهومی را نمی‌توان در هر قالبی تبیین کرد. فیلمساز باید بداند که چه موضوعی مناسب قالب طنز است و چه قالبی برای موضوع مدنظرش تناسب دارد تا بتواند یک اثر سینمایی موفق و اثرگذار باشد. روش انتقال پیام در آموزه‌های دینی نیز مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.

رئیس موزه سینما در پایان گفت: از آنجا که حیات معنوی مردم مهمترین مسئله برای دین است، سینمای دینی باید فیلمی بسازد که با آن حیات معنوی هیچ کسی به خطر نیفتد و پیام دین را به صورت جامع و قابل فهم برای عموم مردم بازگو کند.

اختتامیه پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم دینی اشراق در بیستم دی سال جاری برگزار خواهد شد و علاقه‌مندان می‌توانند آثار خود را تا بیستم آبان به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند.