به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، آمار ۱۰ برابری در یک دهه و روزانه ۷۰۰ قربانی بر اساس آخرین داده‌های وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۰، ۲۵۰ هزار نفر در سراسر ایران مورد گزش سگ‌ها قرار گرفته‌اند که ۲۵ هزار مورد آن مستقیماً به سگ‌های ولگرد مرتبط است، این رقم در مقایسه با آمار ۱۰ سال گذشته که تنها ۱۰۵ هزار مورد ثبت شده بود جهشی ۱۰ برابری را نشان می‌دهد زنگ خطری برای سیستم بهداشتی و مدیریت شهری است.
مهدی نبی‌یان، پژوهشگر حیات وحش، در این رابطه هشدار می‌دهد: «اگر مداخله فوری صورت نگیرد، این روند تا سال ۱۴۱۰ به یک فاجعه انسانی تبدیل خواهد شد. روزانه حدود ۷۰۰ نفر در کشور گاز گرفته می‌شوند که بیش از ۹٪ آنها توسط سگ‌های بدون صاحب حمله می‌بینند.»
نکته نگران‌کننده دیگر، پراکندگی جغرافیایی این حوادث است، به گفته کارشناسان حاشیه شهر‌های بزرگ مانند تهران، اصفهان، مشهد و شیراز به دلیل تجمع زباله و کمبود امکانات بهداشتی به کانون‌های اصلی حمله سگ‌ها تبدیل شده‌اند، در برخی روستا‌های استان‌های آذربایجان غربی و کرمانشاه نیز گزارش‌ها حاکی از آن است که سگ‌های ولگرد به گله‌های دام حمله کرده و علاوه بر تلفات اقتصادی، زمینه درگیری انسان و حیوان را تشدید می‌کنند.
هزینه نجومی سگ‌های ولگرد
هزینه‌های نجومی از یارانه داروی ضد هاری تا تغذیه سگ‌ها با بودجه عمومی بار مالی این بحران بر دوش سیستم بهداشتی و شهرداری‌ها سنگینی می‌کند.
وزارت بهداشت روزانه ۱.۵ میلیارد تومان تنها برای تهیه واکسن ضدهاری هزینه می‌کند، به طوری که هر فرد گزیده‌شده بین ۲ تا ۲.۱ میلیون تومان یارانه دولتی دریافت می‌کند، این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۵۴۷.۵ میلیارد تومان رسید که معادل بودجه سالانه چندین بیمارستان بزرگ است.
دکتر مریم احمدی، متخصص بیماری‌های عفونی، در این باره توضیح می‌دهد: «واکسن ضدهاری باید ظرف ۲۴ ساعت اول تزریق شود، اما در مناطق محروم، دسترسی به مراکز درمانی گاهی تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد. این تاخیر خطر مرگ را به ویژه در کودکان افزایش می‌دهد.»
شهرداری‌ها سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد تومان صرف مدیریت سگ‌های ولگرد می‌کنند، برای مثال شهرداری تهران در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰ میلیارد تومان فقط برای تغذیه این حیوانات هزینه کرده است، این در حالی است که به گفته نبی‌یان، «تغذیه دسته‌جمعی سگ‌ها در پارک‌ها و حاشیه شهرها، نه تنها جمعیت آنها را کاهش نمی‌دهد، بلکه رفتار تهاجمی آنها را برای محافظت از قلمرو تشدید می‌کند.»
طبق گزارش پزشکی قانونی، در بیشتر استان‌ها ما با این مشکل روبه رو هستیم به طوری که در ۹ ماهه نخست سال جاری، ۲۷ مورد مصدومیت ناشی از سگ‌گزیدگی در کرمانشاه و ۹۰ مورد در اصفهان ثبت شده است.
دکتر سعید رضایی، مدیرکل پزشکی قانونی کرمانشاه، می‌گوید: «بسیاری از مصدومان به دلیل آسیب‌های عمیق بافتی، نیاز به جراحی‌های پلاستیک و بازتوانی طولانی‌مدت دارند که هزینه‌های آن به خانواده‌ها تحمیل می‌شود.»
کودکان، شکاری خوش مزه!
آمار مرگ‌ومیر ناشی ازسگ گزیدگی، تصویری هولناک از این بحران ارائه می‌دهد: در سال ۱۴۰۰، ۵۰ نفر جان خود را از دست دادند که ۷۰٪ آنان کودکان زیر ۱۰ سال بودند.
دکتر محمد حسنی، مدیرکل پزشکی قانونی اصفهان، با اشاره به مرگ یک کودک ۶ ساله در شهرک امیریه اصفهان، توضیح می‌دهد: «سگ‌های ولگرد به دلیل گرسنگی و ترس، به ویژه در مناطق کم‌درآمد، به کودکان به عنوان طعمه‌های آسان نگاه می‌کنند. آسیب‌های وارده اغلب شامل پارگی عروق گردن، عفونت خون و آسیب مغزی است.»
یک مورد تلخ دیگر، مرگ «روژین»، کودک ۸ ساله ایل بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری است که هنگام بازی در نزدیکی چادر عشایری مورد حمله یک گله سگ ولگرد قرار گرفت. پدر روژین در گفت‌و‌گو با خبرنگاران گفت: «تا آمبولانس به منطقه کوهستانی رسید، جان دخترم را از دست داده بود.» این حوادث خانواده‌ها را دچار بحران روانی می‌کند.
راهکار؟
عقیم سازی سگ‌ها به عنوان موثرترین روش کنترل جمعیت مطرح است، اما اجرای آن در ایران با چالش‌هایی مانند کمبود دامپزشک و مقاومت گروه‌های مدافع حقوق حیوانات روبه‌روست.
نبی‌یان می‌گوید: «در کشور‌هایی مانند هند و ترکیه، با اجرای کمپین‌های گسترده، جمعیت سگ‌های ولگرد تا ۶۰٪ کاهش یافته است و ایران نیز می‌تواند با الگوبرداری از این تجارب، گام بزرگی بردارد.»
آموزش عمومی به شهروندان برای نحوه تعامل با سگ‌ها ضروری است. دکتر آزاده میرزایی، روانشناس کودک، هشدار می‌دهد: «بسیاری از کودکان به دلیل کنجکاوی یا ترس، واکنش‌های اشتباهی مانند دویدن یا فریاد زدن نشان می‌دهند که سگ‌ها را تحریک می‌کند. باید در مدارس و رسانه‌ها، آموزش‌های لازم ارائه شود.»
دکتر سعید رضایی (پزشکی قانونی کرمانشاه): «عفونت‌های ناشی از گازگرفتگی سگ، مانند «کاپنوسایتوفاگا» می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت به سپسیس و مرگ منجر شود. کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، در معرض خطر بالاتری هستند.»
- دکتر محمد حسنی (پزشکی قانونی اصفهان): «در مواردی، آسیب‌های روانی ناشی از حمله سگ‌ها از آسیب جسمی طولانی‌تر است. خانواده‌ها به ویژه کودکان، ماه‌ها با کابوس و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کنند.»
نتیجه
فوریت اقدام قبل از تبدیل شدن به فاجعه ملی بحران سگ‌های ولگرد در ایران، دیگر یک مسئله محلی یا حاشیه‌ای نیست، این پدیده امنیت شهروندان به ویژه کودکان را تهدید می‌کند و سالانه صد‌ها میلیارد تومان از منابع ملی را به خود اختصاص می‌دهد.
کارشناسان تاکید می‌کنند که هرگونه تاخیر در اجرای برنامه‌های کنترل جمعیت سگ‌ها، واکسیناسیون گسترده و آموزش عمومی، نه تنها آمار قربانیان را افزایش می‌دهد، بلکه ممکن است به بروز همه‌گیری بیماری‌هایی مانند هاری بینجامد، مسئولان باید به جای اقدامات مقطعی، با همکاری وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست و شهرداری‌ها، استراتژی بلندمدتی مبتنی بر شواهد علمی طراحی کنند.
نگارنده: ساسان سوری