
عقبنشینی تشکیلات خودگردان فلسطین از ساز و کار تحقیق درباره جنایات جنگی

گروه بینالملل خبرگزاری دانشجو: در تحولی جنجالی، تشکیلات خودگردان فلسطین با عقبنشینی از موضع اولیه خود، سازوکار قانونی تحقیق درباره جنایات جنگی در فلسطین اشغالی را از پیشنویس یک قطعنامه در شورای حقوق بشر سازمان ملل حذف کرده است؛ اقدامی که به گفته منابع آگاه، در پی فشارهای شدید ایالات متحده صورت گرفته و میتواند آثار بلندمدتی بر روند عدالتخواهی در منطقه داشته باشد.
فشارهای پشتپرده آمریکا و حذف بند کلیدی قطعنامه
بر اساس گزارشی از وبسایت میدلایستآی، این قطعنامه در مراحل اولیه شامل بندی کلیدی برای تشکیل یک سازوکار حقوقی مشابه آنچه پیشتر در مورد سوریه و میانمار به تصویب رسیده بود، بود. این سازوکار میتوانست در شناسایی و پیگرد عاملان جنایات جنگی در سطوح پایینتر نقشی محوری ایفا کند. اما در نسخه نهایی که این هفته به تصویب شورای حقوق بشر رسید، تنها از مجمع عمومی سازمان ملل خواسته شده «بررسی کند» که آیا چنین سازوکاری باید ایجاد شود یا نه؛ یک عقبگرد آشکار از اهداف اولیه قطعنامه.
منابع رسانهای تأیید کردهاند که بند مربوط به اعزام هیأت حقیقتیاب و نحوه اجرای آن، چند روز پیش از ارسال نامه هشدارآمیز نمایندگان آمریکا به دبیرکل سازمان ملل، از متن قطعنامه حذف شده بود. این نامه که در تاریخ ۳۱ مارس صادر شد، کشورهای حامی چنین سازوکاری را تهدید به تحریم کرد.
اعتراف مقام آمریکایی: عقبنشینی با فشار ما انجام شد
یک مقام ارشد آمریکایی به میدلایستآی گفته است:
«ما موفق شدیم تشکیلات خودگردان فلسطین را قانع کنیم تا متن قطعنامهای را که خواستار اعزام هیأتی حقیقتیاب بود، تضعیف کند.»
این مقام تصریح کرده که تغییرات بهگونهای اعمال شدهاند که دیگر تنها به «بررسی امکان ایجاد» این سازوکار محدود شده و هیچ تعهد عملی مشخصی در آن وجود ندارد.
واکنش نهادهای حقوق بشری: فرصتسوزی بزرگ در مسیر عدالت
بلقیس جراح، معاون مدیر برنامه عدالت بینالمللی در سازمان دیدهبان حقوق بشر، در واکنش به این رویداد گفته است:
«دادگاه کیفری بینالمللی عمدتاً بر رهبران ارشد تمرکز دارد و بهدلیل منابع محدود، تنها تعداد اندکی از پروندهها را بررسی میکند. در حالیکه این سازوکار میتوانست اسناد و شواهد معتبر را برای پیگرد عاملان سطح پایینتر فراهم کند.»
او تأکید کرده که چنین سازوکارهایی استانداردهای بالایی در جمعآوری شواهد دارند و برای ارائه مدارک معتبر به نهادهای قضایی بینالمللی طراحی شدهاند.
نارضایتی درون فلسطین از موضع منفعل تشکیلات
دو مقام سابق فلسطینی در گفتوگو با این وبسایت اعلام کردهاند که از تسلیم شدن تشکیلات خودگردان در برابر فشار آمریکا شگفتزده نشدهاند. یکی از آنها گفت: «اگر تشکیلات واقعاً جدی بود، باید در ماههای اخیر برای بازداشت نتانیاهو فشار بینالمللی وارد میکرد، یا در واکنش به سفر او، سفرای برخی کشورها را احضار میکرد.»
این مقام ادامه داد که تشکیلات خودگردان شاید با این عقبنشینی به دنبال آن است که آمریکا را از حمایت از الحاق کرانه باختری باز دارد، با اینکه هیچ تضمین مشخصی در اینباره دریافت نکرده است.
وی افزود که در شرایط فعلی، تشکیلات خودگردان فلسطین بهشدت به کمکهای خارجی، بهویژه از سوی اتحادیه اروپا وابسته است و در داخل نیز بهعنوان نهادی ناکارآمد و وابسته به اشغالگران دیده میشود.
بحران مشروعیت و وابستگی کامل به اشغالگران
مقام دوم فلسطینی نیز با اشاره به عدم برگزاری انتخابات طی ۱۷ سال گذشته گفت: «نبود انتخابات باعث شده مشروعیت تشکیلات در دستان اسرائیلیها باشد. حیات آنها کاملاً به اشغالگران وابسته است و دیگر توان شکستن این وابستگی را ندارند.»
وضعیت حقوقی موجود در فلسطین اشغالی
در حال حاضر، دفتر دادستانی دادگاه کیفری بینالمللی از ژوئن ۲۰۱۴ در حال تحقیق درباره جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در فلسطین اشغالی است. همچنین، شورای حقوق بشر سازمان ملل کمیتهای ویژه برای بررسی نقض قوانین بشردوستانه بینالمللی در این منطقه تشکیل داده که از آوریل ۲۰۲۱ فعالیت میکند.
اما تحلیلگران حقوقی بر این باورند که مکانیسم پیشنهادی جدید میتوانست خلأهای موجود را پر کند، بهویژه در زمینه پیگرد عاملانی که در سطوح فرماندهی پایینتری قرار دارند و معمولاً از توجه رسانهها و نهادهای قضایی دور میمانند.