دانشجویان؛ مهره‌های گمشده در تحقق شعار سال/ از مطالبه‌گری تا مهارت‌آموزی برای رشد تولید!

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گفتگویی با موضوع «نقش دانشجویان در تحقق شعار سال» و با حضور حسن قنبری (دانشجو رشته مدیریت کسب و کار) برگزار شد.

حسن قنبری گفت: نام سال‌های مختلف و بیان شعار سال در واقع در دیدگاه مقام معظم رهبری، ایشان سعی می‌کردند یک مسئله‌ای را که مسئله کلیدی کشور است، برجسته کنند که یک نقشه راهی باشد برای انجام مسائل مختلف در آن سال. حضرت آقا سال‌های مختلفی با عناوین مختلفی را پیش آوردند. یعنی مطرح کردند از سال‌های ۸۸ و ۸۹ که بحث اصلاح الگوی مصرف، همت مضاعف، کار مضاعف را ایشان مطرح کردند.

وی افزود: از سال ۱۳۹۰ ما وارد مسائل اقتصادی شدیم. در سال ۱۳۹۰ آقا جهاد اقتصادی را مطرح کردند و تولید را جزو مهم‌ترین مسائل کشور دانستند. از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۶، ایشان مسائل مختلفی را همچون حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی پیگیری کردند. تا اینکه در سال ۱۳۹۶ آقا بحث ورود مردم را مطرح کردند. یعنی در سال ۱۳۹۶ شعار تولید و اشتغال را داشتیم.

وی بیان کرد: در سال ۱۳۹۷، آقا موضوع حمایت از کالای ایرانی را مطرح کردند. به جهت رشد شاخص‌های اقتصادی از سال ۱۴۰۰ به بعد نقش مردم را پررنگ‌تر کردند. یعنی در سال ۱۴۰۰ آقا بحث تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها را مطرح کردند. در سال ۱۴۰۱ هم آقا در تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی صحبت کردند. در ۱۴۰۲ مهار تورم و رشد تولید را مطرح کردند و در ۱۴۰۳ آقا گفتند که جهش تولید باید با مشارکت مردم صورت گیرد.

وی ادامه داد: اگر می‌خواهیم به جهش تولید برسیم، باید مردم را در این عرصه مشارکت بدهیم. اما متأسفانه در ۱۴۰۳ این اتفاق رخ نداد و محقق نشد. دلایل مختلفی هم داشت. یکی از دلایل جابجایی دولت و مسائل مختلفی بود که شاید حواس دولت‌ها را از پرداختن به این موضوع پرت کرد. البته در سال‌های قبل همین اهمیت را ندیده‌ایم و نمی‌توانیم بگوییم که در سال‌های گذشته به خوبی پیش رفتیم.

مشکلات سرمایه‌گذاری و سوداگری در تولید

وی اظهار داشت: در سال ۱۴۰۴ آقا مسئله سرمایه‌گذاری را مطرح کردند. یعنی در سال قبلی گفتند مردم مشارکت کنند و اکنون گفتند که مردم باید سرمایه‌گذاری کنند. به اموال و انفسکم که خداوند هم در قرآن می‌فرماید: «بِأَمْوَالِهِم وَ أَنفُسِهِم»، یعنی با مال‌ها و دارایی‌هایشان وارد شوند. حالا این سرمایه‌گذاری چگونه باید رخ دهد؟

وی افزود: مسئله این است که سرمایه‌های مردم در حال حاضر به سمت بازار‌های سوداگرانه مانند ارز، سکه و طلا سوق یافته است. متأسفانه در تولید، دیگر سرمایه‌های آنچنانی نداریم. این مسئله اهمیت دارد که چرا باید سرمایه‌گذاری از بازار‌های سوداگری به سمت تولید بیاید. چرا باید سرمایه‌ها در تولید هزینه شود و به اقتصاد مولد و پیشبرنده وارد شود؟

وی بیان کرد: این روندی است که بر اساس آن بنای سال ۱۴۰۴ چرخیده است. چرا که در چند روز گذشته، مثلا، پس از گفتگوی آقای عراقچی با نماینده آقای ترامپ، دلار شش هزار تومان گران‌تر شد. حالا در این پنج روز شما در چه کاری می‌توانستید سرمایه‌گذاری کنید که در پنج روز ۱۰ درصد سود بدهد؟ یکی از دلایل این سود سریع، بازاری است که سریع‌تر به شما سود می‌دهد.

وی اظهار داشت: مردم مطمئن هستند که چیزی دیگر ارزان نخواهد شد، بنابراین بسیاری ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را در بازار‌های سوداگرانه قرار دهند. این مسئله موجب می‌شود که از سرمایه‌گذاری در تولید خودداری کنند. در صورتی که شاخص‌های مربوط به تسهیل فضای کسب‌وکار در تولید، شامل موضوعاتی مانند بیمه تأمین اجتماعی، مالیات، هزینه‌های برق، گاز، آب و سایر هزینه‌های اضافی، برای بسیاری از تولیدکنندگان قابل توجه است.

وی افزود: در چنین فضایی چه انتظاری از سرمایه‌گذاری در تولید داریم؟ دولتی که شب می‌خوابد و صبح تصمیم می‌گیرد که ورود فلان کالا ممنوع است یا صادرات فلان کالا آزاد است. تولیدکنندگان به محض اینکه در این شرایط اقتصادی قدم می‌زنند، با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند. برای مثال  فرض کنید یک تولیدکننده قطعه‌ای تولید کرده و حالا واردات آن قطعه آزاد می‌شود. در این صورت، تمام زحمات او به هدر می‌رود. در چنین شرایطی چه کسی می‌تواند در تولید سرمایه‌گذاری کند؟ مردم ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را در طلا و سکه بگذارند، چرا که خیالشان راحت است که در این بازار‌ها سرمایه‌شان کمتر در معرض خطر است.

وی بیان کرد: در این شرایط، دانشگاه‌ها به دلیل ذات علمی بودنشان می‌توانند نقش مهمی در حل مشکلات و تسهیل فرآیند‌های تولید ایفا کنند. دانشگاه‌ها و نهاد‌های علمی، با ارائه راهکار‌های علمی و مبتنی بر پژوهش، می‌توانند برای مشکلات اقتصادی کشور راه‌حل‌های کاربردی پیدا کنند.

وی افزود: یکی از وظایف دانشگاه‌ها، مطالبه‌گری از دولت‌ها و سیاستگذاران است. دانشگاه‌ها می‌توانند از دولت‌ها بخواهند که فضای کسب‌وکار را تسهیل کنند و شرایط را برای سرمایه‌گذاری در تولید بهبود بخشند. دانشگاه‌ها همچنین می‌توانند به بررسی خلا‌هایی بپردازند که مانع سرمایه‌گذاری در تولید شده است.

وی گفت: در برنامه‌ی افق ۱۴۰۴ قرار بود که ۴ درصد از تولید ناخالص ملی از طریق دانشگاه‌ها تامین شود، اما در حال حاضر این رقم زیر نیم درصد است. دانشگاه‌ها باید بتوانند نقشی واقعی در تولید ایفا کنند و به این عدد برسند.

ارتباط صنعت و دانشگاه و تسهیل فضای تولید

وی اظهار داشت: دانشگاه‌ها باید در کنار دستگاه‌های تولیدی قرار بگیرند تا حلقه‌ی اتصال صنعت و دانشگاه شکل بگیرد. این ارتباط می‌تواند به رشد تولیدات سودده و کارآمد کمک کند. در بسیاری از پروژه‌های اقتصادی کشور، به دلیل عدم انجام مطالعات اولیه و امکان‌سنجی دقیق، پروژه‌ها نیمه‌کاره باقی مانده‌اند و نتیجه‌ای در بر نداشته‌اند.

وی افزود: این اتفاقات نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها می‌توانند در انجام مطالعات اولیه و امکان‌سنجی پروژه‌ها نقشی کلیدی ایفا کنند. اگر دانشگاه‌ها در این حوزه‌ها وارد شوند، می‌توانند فرآیند‌های تولید را تسهیل کنند و به رشد اقتصادی کمک کنند. پارک‌های نوآوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد، از دیگر ابزار‌های دانشگاه‌ها برای تأثیرگذاری در این زمینه هستند. دانشگاه‌ها با ارائه علم تولیدی و تحقیقات نوین می‌توانند سرمایه‌گذاران را جذب کنند و این سرمایه‌ها را به سمت تولید هدایت کنند.

وی اظهار داشت: دانشگاه‌ها می‌توانند با به روز رسانی شاخص‌های درسی و ارائه مفاهیم آموزشی جدید، دانشجویان را برای ورود به بازار کار آماده کنند. همچنین باید برنامه‌ریزی‌های منظم برای ایفای نقش‌های اقتصادی از سوی دانشجویان انجام شود.

وی افزود: یکی از پیشنهادات من به روسای دانشگاه‌ها این است که مراکز مشاوره کسب‌وکار راه‌اندازی کنند. این مراکز می‌توانند با همکاری هیئت علمی و دانشجویان نخبه، مشاوره‌هایی به فعالان اقتصادی ارائه دهند تا راه‌های سوددهی و سرمایه‌گذاری درست را شناسایی کنند.

وی بیان کرد: دانشگاه‌ها همچنین می‌توانند ارتباط مردم با صنعت را تسهیل کنند و از طریق مطالعات امکان‌سنجی، پروژه‌های سودده را معرفی کنند تا سرمایه‌گذاران مطمئن باشند که پروژه‌های انتخابی‌شان بازدهی بالایی خواهد داشت.  در برخی دانشگاه‌ها، به‌ویژه در دانشکده‌های فنی، ما همچنان شاهد استفاده از سرفصل‌های درسی قدیمی هستیم. به‌عنوان مثال، در کارگاه‌های مکانیک هنوز دانشجویان با موتور‌های کاربراتوری و گیربکس‌های دستی کار می‌کنند، در حالی که صنعت خودرو به سمت خودرو‌های هیبریدی، برقی و حتی خودران حرکت کرده است.

وی افزود: این فاصله بین آموزش‌های دانشگاهی و نیاز‌های صنعت به شدت محسوس است. در چنین شرایطی، دانشجویان آموزش‌هایی می‌بینند که بعد از فارغ‌التحصیلی نمی‌توانند در بازار کار به درستی ایفای نقش کنند. دانشگاه‌ها باید سرفصل‌های آموزشی خود را به‌روز کنند و در برنامه‌های درسی خود تغییرات اساسی ایجاد کنند تا دانشجویان از همان ابتدای تحصیل، خود را برای نیاز‌های بازار کار آماده کنند. یکی از مشکلات بزرگ دیگر، عدم ارتباط مؤثر دانشگاه‌ها با صنعت است. دانشگاه‌ها باید در کنار دستگاه‌های تولیدی، حلقه‌ی ارتباطی مؤثری ایجاد کنند تا بتوانند به‌طور مستقیم در رشد تولید و اشتغال‌آفرینی تاثیرگذار باشند.  در حال حاضر بسیاری از پروژه‌های اقتصادی در کشور با نواقصی روبه‌رو هستند. این پروژه‌ها بدون مطالعات اولیه کافی و امکان‌سنجی مناسب پیش رفته‌اند و در نهایت به شکست منتهی شده‌اند. دانشگاه‌ها می‌توانند با تسهیل این فرآیند و ارائه راهکار‌های علمی، پروژه‌های تولیدی را به سمت موفقیت هدایت کنند.

وی بیان کرد: در کشور‌های پیشرفته، شرکت‌ها و دستگاه‌های دولتی به‌طور منظم با دانشگاه‌ها ارتباط دارند و در مرحله فارغ‌التحصیلی از دانشجویان مصاحبه می‌کنند و به آنها پیشنهادات شغلی می‌دهند. در ایران، اما دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی مجبورند به دنبال کارآموزی و تجربه‌های کاری بروند.

عدم تطابق میان تعداد فارغ‌التحصیلان و نیاز بازار

وی اظهار داشت: مسئله‌ی دیگری که باید به آن توجه شود، عدم تطابق بین تعداد فارغ‌التحصیلان و نیاز‌های بازار است. به‌طور مثال، سالانه ۱۷۰۰ دانشجوی تئاتر و بازیگری فارغ‌التحصیل می‌شوند. آیا کشور ما به چنین تعداد بازیگر نیاز دارد؟ اگر این موضوع در تمام رشته‌ها به همین صورت باشد، طبیعتاً با مشکل بیکاری گسترده روبه‌رو خواهیم شد.

وی افزود: وقتی نیاز بازار به‌طور دقیق شناسایی نشود و دانشگاه‌ها طبق این نیاز‌ها اقدام به پذیرش و تربیت دانشجو نکنند، نتیجه‌اش بیکاری فارغ‌التحصیلان و به‌دست آوردن مدارک بی‌ارزش خواهد بود. دانشگاه‌ها باید علاوه بر آموزش‌های علمی، به نیاز‌های واقعی بازار کار توجه کنند و از همان ابتدای پذیرش دانشجو، برنامه‌ریزی دقیقی برای این امر داشته باشند.

اهمیت پیگیری مطالبات دانشجویی و تفاوت میان شعار و عمل

وی اظهار داشت: دانشجویان باید مطالبات خود را به‌طور جدی از دولت‌ها و سیاست‌گذاران پیگیری کنند. ما باید به مسئولین این پیام را بدهیم که باید برنامه‌ها و تصمیمات اجرایی را با دقت بیشتری پیش ببرند و تنها به شعار دادن اکتفا نکنند.

وی افزود: یک مثال روشن این است که کمتر از یک ماه پیش، وزیر علوم با تشکل‌های دانشجویی و انجمن‌های علمی دیدار کرد و مطالب زیادی مطرح شد. اما چه اتفاقی افتاد؟ آیا پیگیری برای تحقق خواسته‌ها و تحقق شعار‌های مطرح شده انجام شد؟

وی بیان کرد:متاسفانه مسئولین عادت کرده‌اند که بعد از جلسات و صحبت‌های مختلف، تنها به دادن وعده بسنده کنند و هیچ پیگیری واقعی از مسائل انجام نشود. وی اظهار داشت: باید نگاه‌ها به دانشجویان تغییر کند. دانشجویان نباید فقط به‌عنوان افرادی که در کلاس درس شرکت می‌کنند و به دنبال مدرک تحصیلی هستند دیده شوند. آنها باید در فرآیند‌های اجرایی و تولیدی کشور نقش‌آفرین باشند.

وی افزود: شما به کشور‌های دیگر نگاه کنید. در کشور‌هایی مانند هند، اگر کسی در آزمون‌های ویژه قبول شود، مستقیماً به پست‌های مدیریتی و کلیدی منصوب می‌شود. چرا باید در کشور ما این‌گونه نباشد؟، باید به دانشجویان فرصت داده شود تا قبل از فارغ‌التحصیلی، مسیر شغلی و نقشی که می‌خواهند در جامعه ایفا کنند، به‌طور دقیق مشخص شود.

ضرورت تغییر در سیاست‌گذاری‌ها و توجه به سرمایه‌های خرد

وی اظهار داشت: اگر بخواهیم شعار سال محقق شود، باید سیاست‌های اقتصادی‌مان را به سمت مولفه‌های تولید سوق دهیم. دولت‌ها باید از دخالت مستقیم در تولید اجتناب کنند و از تصمیم‌های خلق‌الساعه و اقتصاد دستوری دوری کنند. همچنین باید به سرمایه‌های خرد مردم توجه شود. بسیاری از افرادی که ۵۰ میلیون تومان پول دارند، نه می‌توانند آن را در تولید سرمایه‌گذاری کنند و نه در کار اقتصادی دیگری. این افراد ناچاراً به سمت بازار‌های سوداگری می‌روند. نهاد‌های دانشگاهی می‌توانند در این زمینه راه‌حل‌هایی ارائه دهند تا سرمایه‌های خرد مردم به سمت تولید هدایت شود.