هوش مصنوعی نفت آینده است، ما را از آن محروم نکنید!

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن بیست‌ویکم، نه‌تنها در حوزه‌های علمی و صنعتی بلکه در ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورها نقشی محوری ایفا می‌کند.

درحالی‌که امارات متحده عربی با افتتاح مرکز 5 گیگاواتی هوش مصنوعی، گام بلندی در جهت تبدیل شدن به هاب جهانی این فناوری برمی‌دارد، دولت ایران در اقدامی تأمل‌برانگیز، سازمان ملی هوش مصنوعی را منحل کرده است. در ادامه به تبعات این تصمیم در سطوح مختلف سیاسی، تکنولوژیک و امنیت ملی می پردازیم:

 اهمیت هوش مصنوعی در ساختار سیاسی و تکنولوژیک آینده

هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، توانایی بازتعریف روابط قدرت در جهان را دارد. این فناوری با تأثیر بر حوزه‌های مختلف، از اقتصاد و امنیت ملی گرفته تا آموزش و بهداشت، به کشورها امکان می‌دهد تا مزیت رقابتی خود را در صحنه جهانی تقویت کنند.

1:هوش مصنوعی و اقتصاد جهانی 

هوش مصنوعی موتور رشد اقتصادی در دهه‌های آینده خواهد بود. بر اساس گزارش‌های مؤسسه PwC، انتظار می‌رود تا سال 2030، هوش مصنوعی 15.7 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی اضافه کند. کشورهایی مانند چین، ایالات متحده و امارات با سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه، در حال ایجاد زیرساخت‌هایی هستند که نه‌تنها اقتصاد داخلی‌شان را تقویت می‌کند، بلکه آن‌ها را به رهبران جهانی در صادرات فناوری تبدیل خواهد کرد.

برای مثال، مرکز 5 گیگاواتی امارات، که با همکاری شرکت‌های پیشرو مانند G42 راه‌اندازی شده، توانایی پردازش داده‌های عظیم و توسعه مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی را دارد. این مرکز نه‌تنها اقتصاد امارات را تقویت می‌کند، بلکه این کشور را به قطب جذب استعدادهای جهانی تبدیل خواهد کرد.

2. هوش مصنوعی و امنیت ملی  
   هوش مصنوعی در حوزه امنیت ملی نیز نقش کلیدی دارد. از تحلیل داده‌های اطلاعاتی گرفته تا توسعه تسلیحات خودکار و دفاع سایبری، این فناوری به کشورها امکان می‌دهد تا در برابر تهدیدات مدرن واکنش سریع‌تری نشان دهند. برای مثال، ایالات متحده با برنامه‌هایی مانند DARPA و چین با استراتژی "AI 2030"، هوش مصنوعی را در قلب دکترین نظامی خود قرار داده‌اند. کشوری که در این حوزه عقب بماند، نه‌تنها از نظر نظامی آسیب‌پذیر خواهد شد، بلکه توانایی رقابت در جنگ‌های سایبری و اطلاعاتی آینده را نیز از دست خواهد داد.

3. هوش مصنوعی و قدرت نرم  
   هوش مصنوعی همچنین ابزاری برای تقویت قدرت نرم کشورها است. توسعه فناوری‌های پیشرفته، جذب نخبگان علمی و ارائه خدمات نوآورانه به شهروندان، به کشورها اعتبار بین‌المللی می‌بخشد. امارات با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های هوش مصنوعی، از جمله شهر هوشمند دبی و برنامه‌های آموزشی AI، تصویری از یک کشور پیشرو و آینده‌نگر ارائه می‌دهد. این در حالی است که ایران، با وجود پتانسیل بالای نیروی انسانی و سابقه علمی، به دلیل تصمیمات نادرست در حال از دست دادن این فرصت است.

4. هوش مصنوعی و آینده سیاسی  

هوش مصنوعی ساختارهای سیاسی را نیز متحول می‌کند. از تحلیل رفتار رأی‌دهندگان در انتخابات گرفته تا مدیریت منابع عمومی و تصمیم‌گیری‌های کلان، این فناوری به دولت‌ها امکان می‌دهد تا کارایی خود را افزایش دهند. بااین‌حال، عدم مدیریت صحیح هوش مصنوعی می‌تواند به تمرکز بیش‌ازحد قدرت، نقض حریم خصوصی و نابرابری اجتماعی منجر شود. بنابراین، کشورهایی که بتوانند تعادلی بین توسعه فناوری و حفظ ارزش‌های اجتماعی برقرار کنند، در آینده سیاسی پایدارتر خواهند بود.

ولله بالله نفت، ماده سیاه بدبو نیست! هوش مصنوعی نفت آینده است، ما را محروم نکنید

تصمیم دولت پزشکیان برای انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، در شرایطی که جهان با شتاب به سمت توسعه این فناوری حرکت می‌کند، نه‌تنها غیرمنطقی به نظر می‌رسد، بلکه نشان‌دهنده ساده‌انگاری و عدم درک عمیق از اهمیت استراتژیک این حوزه است. این تصمیم با توجه به توصیه‌های صریح رهبری، نظرات کارشناسان و نیازهای ملی ایران، شایسته نقد جدی است.

1. مغایرت با توصیه‌های مقام معظم رهبری
   رهبر انقلاب اسلامی بارها بر ضرورت توسعه فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، تأکید کرده‌اند. در دیدارهای متعدد با نخبگان و مسئولین، ایشان هوش مصنوعی را یکی از ارکان پیشرفت کشور و عاملی برای کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی معرفی کرده‌اند. برای مثال، در سال 1402، ایشان فرمودند: «هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته باید در خدمت استقلال و پیشرفت ملت ایران باشد.» انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، که می‌توانست هماهنگ‌کننده تلاش‌های ملی در این حوزه باشد، در تضاد آشکار با این رهنمودها قرار دارد. این اقدام نه‌تنها فرصت‌های پیشرفت را محدود می‌کند، بلکه پیام منفی به جامعه علمی و نخبگان کشور ارسال می‌کند.

2. نادیده گرفتن نظرات کارشناسان  
   کارشناسان فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در ایران بارها هشدار داده‌اند که عقب‌ماندگی در این حوزه، کشور را در برابر رقبای منطقه‌ای و جهانی آسیب‌پذیر خواهد کرد. برای مثال، در کنفرانس ملی هوش مصنوعی 1403، اساتید دانشگاه‌های شریف و تهران تأکید کردند که ایران با وجود نیروی انسانی مستعد، به دلیل نبود ساختارهای متمرکز و سرمایه‌گذاری ناکافی، در حال از دست دادن فرصت‌های جهانی است. انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، که می‌توانست به‌عنوان نهادی هماهنگ‌کننده بین دانشگاه‌ها، صنعت و دولت عمل کند، این هشدارها را نادیده گرفته و عملاً راه را برای مهاجرت نخبگان و عقب‌ماندگی بیشتر هموار کرده است.

3. ساده‌انگاری اهمیت هوش مصنوعی  
   تصمیم دولت پزشکیان نشان‌دهنده برداشت سطحی از هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری صرفاً صنعتی است، درحالی‌که این فناوری ابعاد استراتژیک و چندوجهی دارد. انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، بدون ارائه جایگزینی مشخص یا برنامه‌ای جامع برای توسعه این حوزه، نشان می‌دهد که دولت درک درستی از رقابت جهانی در این زمینه ندارد.

 در شرایطی که کشورهای همسایه مانند امارات و عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حال جذب استعدادها و فناوری‌های پیشرفته هستند، این تصمیم ایران را در موقعیتی ضعیف‌تر قرار می‌دهد.

4. پیامدهای بلندمدت  
   انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی تبعات گسترده‌ای خواهد داشت. نخست، مهاجرت نخبگان علمی و فناوری به کشورهای دیگر افزایش خواهد یافت، چراکه نبود ساختارهای حمایتی، انگیزه ماندن در کشور را کاهش می‌دهد. دوم، ایران از رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی در حوزه فناوری عقب خواهد ماند، که این امر به وابستگی بیشتر به فناوری‌های خارجی منجر می‌شود. سوم، عدم توسعه هوش مصنوعی، توانایی کشور در حل مشکلات داخلی مانند مدیریت منابع آب، بهبود نظام سلامت و افزایش بهره‌وری صنعتی را محدود خواهد کرد.

هوش مصنوعی، فراتر از یک فناوری، عاملی تعیین‌کننده در آینده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهان است. درحالی‌که کشورهایی مانند امارات با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حال تسخیر جایگاه‌های برتر در این حوزه هستند، تصمیم دولت پزشکیان برای انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، ایران را از این رقابت جهانی عقب می‌اندازد. این اقدام نه‌تنها با توصیه‌های رهبری و نظرات کارشناسان در تضاد است، بلکه نشان‌دهنده ساده‌انگاری اهمیت استراتژیک این فناوری است. با این رویه ای که دولت پیش گرفته است، ایران نه‌تنها فرصت‌های کنونی را از دست خواهد داد، بلکه در آینده با چالش‌های جدی در رقابت جهانی مواجه خواهد شد.

اکنون که جهان در آستانه جهشی تمدنی با اتکاء به هوش مصنوعی ایستاده، بی‌تفاوتی و عقب‌نشینی، نه‌فقط یک اشتباه راهبردی، بلکه خیانتی به نسل آینده است. ایران با گنجینه‌ای از نخبگان و ظرفیت‌های علمی بی‌نظیر، می‌تواند نه‌تنها مصرف‌کننده، بلکه معمار آینده هوشمند جهان باشد. اما تحقق این رؤیا، نیازمند اراده‌ای استوار، مدیریتی آینده‌نگر و باوری راسخ به قدرت علم و فناوری است. اگر امروز تصمیم‌سازان کشور با درک صحیح از زمانه، مسیر درست را انتخاب نکنند، فردا حتی با شتاب، راهی برای جبران نخواهد بود. آینده، میدان رقابت اراده‌ها و اندیشه‌هاست؛ یا می‌سازیمش، یا برای همیشه تماشاگرش خواهیم ماند.