نمایشگاه کتاب تهران؛ نیازمند بازگشت به اصالت فرهنگی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، پس از یازده روز تلاش مدیران و اهالی نشر و رسانه در حالی به پایان رسید که از ابتدای برگزاری آن، بحث‌ها و چالش‌های متعددی پیرامون بودجه، هویت فرهنگی و جایگاه این رویداد مطرح شده بود. آیا این نمایشگاه واقعاً در خدمت ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی قدم برداشته است یا نیازمند بازگشت به اصالت خود است.

سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، یکی از مهم‌ترین رویداد‌های فرهنگی کشور، سال‌هاست با پرسش‌های اساسی درباره کارکرد واقعی خود روبه‌رو است.

آیا نمایشگاه کتاب همچنان به هدف اصلی خود، یعنی ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و تعامل میان ناشران، نویسندگان و مردم پایبند است؟ یا افزایش نقش سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی در نمایشگاه و کاهش حضور ناشران مستقل، نمایشگاه کتاب را بیشتر به یک ویترین تبدیل کرده است؟ آیا نمایشگاه کتاب نیازمند بازگشت به اصالت خود است؟

پوستر نمایشگاه؛ فرهنگی یا سیاسی؟

پوستر امسال نمایشگاه، که ترکیبی از عناصر سنتی ایرانی را در خود جای داده بود، به دلیل برخی المان‌های طراحی، شائبه‌هایی درباره پیام‌های سیاسی پنهان در آن ایجاد کرد.

پوستری که انتظار می‌رفت نماد فرهنگ و هویت ایرانی باشد، در نهایت باعث بحث‌هایی درباره جهت‌گیری‌های غیرفرهنگی این رویداد شد.

یکی از نخستین موارد بحث‌برانگیز، پوستر نمایشگاه بود. پوستری که با شعاری پنهانی پشت دروازه‌ای به نقشه ایران با گل و بته‌هایش و جایی که بخوانیمش پنهانی‌ترین بخش و «برای ایرانش» آشکارترین آن بود تداعی گر پوستری نمایشی و سیاسی بود؛ و پوستری که انتظار می‌رفت نماد فرهنگ و هویت ایرانی باشد، در نهایت سبب بحث‌هایی درباره جهت‌گیری‌های غیرفرهنگی این رویداد شد.

افتتاح وفاقی

افتتاحیه‌ای که رنگ مردم نداشت مراسم افتتاحیه به دور از مشارکت پررنگ مردمی، بیشتر نمادی از همگرایی میان دولت و مجلس بود. حضور مقامات رسمی بدون توجه به جنبه مردمی این رویداد، این پرسش را مطرح کرد که آیا نمایشگاه کتاب هنوز یک رویداد فرهنگی برای عموم مردم است؟

بین‌المللی؟ فقط در نام!

چند دسالی است در بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب، با حضور کم‌رنگ کشور‌ها و ناشران بین المللی رو‌به‌رو هستیم. در حالی که انتظار می‌رفت نمایشگاه کتاب تهران با حضورحداقل ۵۰ کشور برگزار شود، عملاً کمتر از ۲۰ کشور فعال داشت. حضور سفارت‌ها و نهاد‌های فرهنگی برخی کشور‌ها به جای ناشران مستقل، این بخش را از هدف اصلی خود دور کرده و آن را به یک ویترین دیپلماتیک تبدیل کرده است.

چالش «فلوشیپ»؛ پلی که هنوز ساخته نشده است

«فلوشیپ» که با فارسی‌سازی عجیب تحت نام «نشریار» همراه شد. این بخش با وجود استقبال ناشران داخلی و خارجی هنوز با چالش‌هایی نظیر نبود سیاست‌گذاری مشخص و ضعف رقابت با ناشران بین‌المللی رو‌به‌رو است. ما به دلایل مختلف توان رقابت با غول‌های نشر جهان را نداریم از به رسمیت نشناختن حقوق مؤلف تا پایین آمدن سطح نشرهایمان در حوزه نویسندگی و البته در این بین فرصت بزرگی به نام بکر بودن حوزه تمدنی و غنی بودن زبان فارسی، که همه اینها می‌تواند نقطه قوت ما باشد، اما هیچکدام اینها تا زمانی که حوزه سیاستگذاری تکلیفش روشن نباشد نه تنها فرصت بزرگی نیست بلکه می‌تواند بر علیه خودش شود.

در واقع با توجه به استقبال ناشران خصوصی از این رویداد اگر سیاست‌گذاری و استمرار همراه نباشد حتما در آینده به جای کمکی جهت جهانی شدن ادبیات و کتاب‌های ایرانی، چالش‌هایی را برای ناشران و فعالان این حوزه به همراه خواهد داشت.

نمایشگاه کتاب؛ کمرنگ شدن هویت فرهنگی

در بسیاری از غرفه‌های نمایشگاه، حضور مردم کمرنگ و جای آن را مسئولان و چهره‌های سیاسی پر کرده است. برخی بخش‌ها بیش از آنکه محلی برای معرفی آثار ادبی باشند، به ویترین تبلیغاتی نهاد‌های دولتی و سازمانی تبدیل شده‌اند.

با نگاهی به روند کلی نمایشگاه امسال، کم‌رنگ شدن نقش مردم و ناشران مستقل؛ که سهم مهمی در تولید آثار متنوع و باکیفیت دارند و با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ کاملاً مشهود است. بسیاری از غرفه‌ها، به‌جای ارائه محتوای فرهنگی، ویترینی برای تبلیغات دولتی و حضور مسئولان شده‌اند.

غرفه‌های رنگارنگ به نام سازمان‌ها که میهمانان اصلی آنها نه مردم بلکه خواص و سیاسیون و دوربین‌ها و کاروان‌های پشت آنها هستند و یا معدود سلبریتی‌هایی که در چند غرفه انتهایی نمایشگاه با صف امضا گیرنده رو به رو می‌شوند و از این صف‌های طولانی گزارش‌های محدودی دیده می‌شود.