تحقیر سران اروپا آینه عبرت برای شیخ دیپلمات / دوستی با آمریکا خطرناک‌تر از دشمنی با آن

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، در تاریخ دیپلماسی ایران، مذاکرات هسته‌ای با غرب و به ویژه ایالات متحده، یکی از پرچالش‌ترین و پرهزینه‌ترین مراحل بود. یکی از بدترین تصمیمات تاریخ جمهوری اسلامی ایران، اعتماد به آمریکا و اروپا در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی بود. در دوره‌ای که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار داشت، دولت روحانی به مذاکره با آمریکا و کشورهای اروپایی امید بست و گمان می‌کرد که می‌تواند از این طریق به تحریم‌ها پایان دهد و به وضعیت اقتصادی کشور سر و سامان دهد. اما چیزی که در عمل اتفاق افتاد، تنها افزایش فشارها و تحمیل ضررهای بیشتر بر ایران بود.

اعتماد بی‌پایه به آمریکا و اروپا

دولت حسن روحانی در ابتدای دوران ریاست‌جمهوری خود با وعده رفع تحریم‌ها از طریق توافق هسته‌ای و به امید بهبود شرایط اقتصادی، مذاکرات هسته‌ای را با کشورهای 1+5 (آلمان و پنج کشور دائمی شورای امنیت سازمان ملل) آغاز کرد. روحانی و تیم دیپلماتیک او در این مسیر، با تمام توان تلاش کردند تا با ایالات متحده و کشورهای اروپایی به توافق برسند. نتیجه این تلاش‌ها، توافق هسته‌ای برجام بود که در سال 2015 به امضاء رسید. دولتمردان ایران به این امید به برجام پیوستند که تحریم‌ها لغو شده و اقتصاد ایران از بن‌بست خارج شود.

اما تجربه نشان داد که دولت روحانی، با اعتماد به آمریکا و اروپا، مرتکب اشتباهی فاحش و تاریخی شد. در حقیقت، آمریکا تحت ریاست‌جمهوری ترامپ هیچ‌گاه به تعهدات خود در قبال ایران عمل نکرد. از همان ابتدا، تحلیلگران و سیاست‌مداران هشدار داده بودند که سیاست‌های آمریکا در دوران ترامپ هیچ‌گاه بر پایه صداقت و شفافیت نخواهد بود و این توافق تنها فرصتی برای ایالات متحده است تا از ایران امتیاز بگیرد.

ترامپ: نقض تعهدات و تهدید به تحقیر

پس از روی کار آمدن ترامپ، آنچه که پیش‌بینی می‌شد رخ داد. ترامپ به سرعت از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌ها را نه تنها کاهش نداد، بلکه به‌شدت افزایش داد. این خروج از توافق، نشان داد که دولت روحانی نه تنها به آمریکا و سیاست‌های آن اعتمادی نداشت بلکه عملاً وارد بازی‌ای شد که هیچ بردی برای ایران نداشت.

ترامپ در سال 2018 با یک دستور اجرایی، از برجام خارج شد و نه تنها از ایران خواست تا به تعهدات خود پایبند باشد، بلکه حتی فشارهایی را بر کشورهای اروپایی که از برجام حمایت می‌کردند، وارد آورد. این حرکت ترامپ نشان داد که آمریکا هیچ‌گاه به تعهدات بین‌المللی خود احترام نمی‌گذارد و دولت روحانی اشتباه بزرگی مرتکب شد که این کشور را به امید رفع تحریم‌ها به مذاکره با آمریکا کشاند.

تحقیر آشکار رهبران اروپایی و ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید

یکی از دلایل روشن ناکامی و اشتباهات دیپلماتیک ایران در دوران روحانی، رویکرد تحقیرآمیز و تهدیدآمیز ترامپ نسبت به کشورهای اروپایی و مقامات بین‌المللی است. ترامپ به‌وضوح رهبران کشورهای اروپایی را در مقابل دوربین‌ها تحقیر کرده و آن‌ها را به بی‌عرضگی و ضعف متهم کرد. این تحقیرها نه تنها در سطح دیپلماتیک بلکه در سطح عمومی و در رسانه‌ها صورت می‌گرفت.

در این میان، یکی از نمونه‌های برجسته تحقیر ترامپ، برخورد با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در کاخ سفید بود. ترامپ در یک ملاقات عمومی و به دور از هرگونه احترام دیپلماتیک، زلنسکی را ضعیف و ناکارآمد خطاب کرد. او در کنار دیگر رهبران اروپایی، از زبان تهاجمی و تحقیرآمیز استفاده کرد و زلنسکی را به ضعف و عدم توانایی در مواجهه با چالش‌های جهانی متهم کرد. این رفتار نه تنها برای زلنسکی که برای تمام رهبران اروپایی که در آن جلسه حضور داشتند یا نداشتند، توهین‌آمیز بود. این وضعیت به وضوح نشان می‌دهد که ترامپ نه تنها به هیچ‌کدام از متحدان خود احترام نمی‌گذارد، بلکه از تمامی ابزارها برای تحت فشار قرار دادن آن‌ها استفاده می‌کند.

حساب آمریکا و اروپا جدا نیست؛ مذاکره با اروپا بدون آمریکا، یک خیال خام

یکی دیگر از بزرگ‌ترین اشتباهات دولت حسن روحانی در دوران ریاست‌جمهوری خود این بود که گمان می‌کرد می‌تواند به‌طور مستقل از طریق مذاکره با اروپا به نتایج مطلوب برسد. این اشتباه که در حقیقت در دوران پس از خروج ترامپ از برجام ادامه یافت، موجب شد که ایران در تله سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه و تحقیرآمیز آمریکا گرفتار شود. در واقع، در چنین شرایطی، مذاکرات با اروپا بدون همراهی آمریکا عملاً بی‌ثمر و فاقد اثر واقعی است.

ترامپ به‌طور مداوم اروپا را به سخره گرفته و از آن‌ها خواسته بود که در سیاست‌های خود با ایالات متحده هم‌راستا شوند. اتحادیه اروپا در برابر فشارهای آمریکا هیچ‌گاه قادر به اتخاذ تصمیمات مستقل و مؤثر نبوده است. بنابراین، مذاکره با اروپا بدون در نظر گرفتن سیاست‌های آمریکا تنها یک سراب است و نمی‌تواند راه‌حلی برای مشکلات ایران باشد.

درس‌های بزرگ از اشتباهات روحانی

واقعیت این است که دولت حسن روحانی به‌ویژه در دوران ترامپ، دچار اشتباهات بزرگ و پرهزینه‌ای شد. اعتماد به آمریکا و مذاکره با ترامپ که به هدف رفع تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی صورت گرفت، در نهایت به سرخوردگی و فشار بیشتر منجر شد. تحقیر کشورهای اروپایی و سرکوب وعده‌های اقتصادی ایران تنها بخشی از آسیب‌هایی بود که این اشتباهات به همراه داشت. اکنون ایران باید به‌طور جدی این درس‌ها را در نظر بگیرد.

نه آمریکا و نه اروپا هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکردند و ایران باید از این تجربه تلخ عبرت گرفته و به جای امید بستن به سیاست‌های بی‌پایه و فریبکارانه غرب، به سمت سیاست‌های مستقلانه‌تر و تقویت روابط با کشورهایی برود که در مواقع بحرانی به ایران کمک می‌کنند.

تجربه مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، درسی بسیار مهم برای سیاست‌گذاران ایرانی به همراه داشت. اعتماد به آمریکا و مذاکره با ترامپ نه تنها تحریم‌ها را کاهش نداد بلکه آن‌ها را تشدید کرد. تحقیر کشورهای اروپایی و نقض آشکار تعهدات آمریکا، به‌وضوح نشان داد که غرب هیچ‌گاه به تعهدات خود پایبند نخواهد بود و ایران باید به دنبال سیاست‌های مستقل و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای باشد و از این اشتباهات عبرت بگیرد.