خسروپناه: خواجه نصیر میراث گذشته مشاء و اشراق را در اختیار دارد/دینانی: خواجه‌نصیر در کشورش غریب است

به گزارش خبرنگار علمی «خبرگزاری دانشجو»، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در همایش بزرگداشت حکیم خواجه نصیرالدین طوسی که عصر ديروز در مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران برگزار شد، گفت: خواجه نصیرالدین به «طوسی» معروف است اما اصالتش اهل قم بود.

 

وی افزود: خواجه نصیرالدین طوسی از درخشنده‌ترین چهره‌های حکمت و ریاضیات در قرن هفتم است که میراث گذشته مشاء و اشراق را در اختیار دارد ولی تابع آن ها هم نبوده و مؤسس کلام فلسفی است.

 

خسروپناه گفت: کلام اسلامی چهار مرحله نقلی، عقلی، فلسفی کلامی و کلام فلسفی را پشت‌سر گذاشته است و در ابتدا کلام شیعه نقلی بود و با «قال الصادق» و «قال الباقر» معرفی می‌شد و کلام فلسفی توسط خواجه نصیر بنیان نهاده شده است.

 

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: شیخ مفید(ره) مؤسس کلام عقلی است ولی روش عقلی وی مبنی بر نظام فلسفی نبود، بعد از بوعلی‌سینا نیز فخر رازی و امام غزالی منتقد فلسفه بودند و پاسخ فلیسوفان را با آرای اشعری در تضاد می‌دیدند و به نقد فلسفه می‌پرداختند و خواجه نصیر نیز میراث گذشته مشاء، معتزله و اشاعره را در اختیار دارد ولی تابع آن ها نیز نبوده و حتی فخر رازی و غزالی و ابن سینا را هم نقد کرده است.

 

وي گفت: خواجه نصیر گرچه فلسفه اشراق و مشاء را ترکیب کرد و از هر دو بهره گرفت ولی اینگونه نبود که خواجه در بحث کلام از فلسفه استفاده کند؛ زیرا نظام فلسفی او تابع مشاء و اشراق نیست.

 

 

در ادامه اين همايش دکتر اعوانی، مدیرگروه فلسفه غرب مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران نیز خواجه ‌نصیرالدین را احیاکننده حکمت مشاء دانست و گفت: خواجه ‌نصیرالدین طوسی توانست حکمت مشاء را نجات دهد.

 

وی افزود: فیلسوفان ما در زمان سختی زندگی می‌کردند و منتقدان فیلسوفان باید در انتقاد از فلاسفه زمانی که آنان زندگی می‌کردند را نیز مدنظر قرار دهند به طور مثال ابن سینا در سال‌های ‌آخر زندگی خود وقتی که سلطان محمود و مسعود غزنوی به شهر ری حمله کردند تا آخر عمر به سختی و عسرت زندگی می‌کرد و تا آخر عمر در بدر بود.

 

اعوانی گفت:‌ خواجه ‌نصیرالدین طوسی نیز در زمانی زندگی می‌کرد که فرد خونخواری مانند هلاکو حکمران بود و خواجه ‌نصیرالدین طوسی با مشقات بسیار فرهنگ را نجات داد.

 

مدیرگروه فلسفه غرب مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود:‌خواجه ‌نصیرالدین طوسی احیاکننده حکمت مشاء بود به طوریکه ابن رشد نتوانست در غرب، فلسفه اسلام را نجات دهد اما خواجه ‌نصیرالدین طوسی توانست حکمت مشاء را نجات دهد.

 

وي ادامه داد:‌ غزالی در شرق اسلام به خصوص در ایران هیچ اثری نداشت مخالفان سرسخت‌تر از غزالی بودند و کار غزالی و اشکالات او به فلسفه آنقدر ابتدایی بود که شیخ طوسی او را شایسته جواب نمی‌دانسته است.

 

اعوانی گفت: خواجه ‌نصیرالدین طوسی در علم نجوم و ریاضی سرآمد بود و عالم اسلام در ریاضی کردن نجوم کار بسیاری انجام داد و خواجه ‌مبتکر کلام نظامند است و ابن‌سینا اولین کسی است که فلسفه را نظامند کرده است.

 

مدیرگروه فلسفه غرب مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد:‌ مسائل فلسفه و موضوع علم باید مشخص باشد و کار خواجه این بود مسائل فلسفه و موضوع علم را مشخص کرد.

 

وي با بیان اینکه خواجه نصیر و «سن توماس آکویناس» هم‌زمان زندگی می‌کردند، گفت: اگر به مقایسه این دو بپردازیم مشخص می‌شود سن توماس از علمی که خواجه می‌دانست بهره‌ای نبرده است.

 

 

اعواني افزود: از نظر کلام، سن توماس با خواجه قابل مقایسه است و خواجه در منطق خیلی بالاتر از سن توماس است.

 

مدیرگروه فلسفه غرب مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در بین مکتب‌های فلسفی به مکتب مراغه نیز اشاره کرد که در تدوام تاریخ فلسفه در ایران بسیار مهم و تأثیرگذار بود.

 

 

دکتر دینانی استاد فلسفه دانشگاه تهران نیز در ادامه این همایش گفت: خواجه نصیر یکی از بزرگترین بزرگ‌مردان تاریخ بشر است و ‌اهل‌سنت مخالف درجه یک او هستند ولی در کشورش اگرچه با او دشمن نیستند اما غریب است.

 

وی افزود: فلسفه بدون گفت‌وگو وراجی است و خواجه‌نصیرالدین طوسی فیلسوف گفت‌وگو است.

 

دینانی ادامه داد: بعد از فارابی و ابن سینا بزرگترین دانشمند ایرانی خواجه‌نصیر است که در اکثر علوم زمانه از جمله علوم ادبی، فقه، حقوق و فلسفه سرآمد بود همچنین رصدخانه‌ای ساخته است که در جهان شهره است.

 

استاد فلسفه دانشگاه تهران گفت:‌ خواجه‌نصیرالدین طوسی بزرگ‌ترین مرد سیاست جهان اسلام است به طوریکه در جهان اسلام مردی به عمق اندیشه سیاسی او نیست؛ مردی سیاسی فرهنگی که سیاستش در خدمت فرهنگ اسلام بوده است.

 

وی گفت: خواجه فیلسوف است و اهل سنت به خاطر انقراض سلسله عباسیان با او دشمن است اما ما دشمن او نیستیم اما قدر او را نمی‌دانیم.

 

دینانی ادامه داد: خواجه یک فیلسوف درجه یک است که در زمان و عصر خودش با توجه به تفکر اشعری حاضر نبود اندیشه‌اش را به زبان فلسفی بیان کند حتی امروز که ما در دنیای مدرن زندگی می‌کنیم قادر نیستیم خیلی‌ حرف‌ها را بزنیم.

 

استاد فلسفه دانشگاه تهران گفت:‌ تا زمان خواجه کلام شیعه در اوج نبود البته کلام به شیعیان تعلق ندارد بلکه متعلق به جهان اهل سنت است و کلام شیعه نیز به این دلیل ضعیف بود چون نیازی به آن نداشتند و شیعیان امام داشتند و مسائل دینی را از امام می‌پرسیدند و سنی‌ها که به امام اعتقاد نداشتند ضرورت موجب می‌شد فکر کنند.

 

وی گفت: خواجه کلام شیعه جهان سنت را عوض کرد؛ زیرا این مرد بزرگ خیلی سخن دارد و من اسم خواجه را فیلسوف گفت‌وگو گذاشتم.

 

در ادامه اين همايش نیز دکتر پورجوادی، عضو هیئت علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران در رابطه با مقایسه مثال موم دکارت با خواجه نصیر سخنانی را مطرح کرد.

 

دکتر ثانی و دکتر حمیدزاده از اعضای هیئت علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران نیز سخنانی را در باب فلسفه خواجه نصیر بیان کردند.