استفاده از ظرفيت‌هاي ادبي براي انتقال وقايع دفاع مقدس ضروري است

گروه فرهنگي «خبرگزاري دانشجو»؛ امروز کار عده ای که به میدان جنگ رفتند و حماسه آفریدند تمام شده و کار خیل عظیم دیگری آغاز گرديده كه این کار، استخراج آن گنج است.

 

جنگ يكى از محيطترين حوادث براى يك ملت است که ما با همه وجودمان درکش كرديم، اما نكته هم اين است كه ملت ها مى‌توانند اين حادثه پرخسارت را به يك فرصت و سرمايه تبديل كنند. البته خسارت جنگ فقط اين نيست كه عزيزان ملت به كام مرگ كشانده مى‌شوند يا سرمايه‌هايى بر باد مى‌رود؛ اگر در جنگى عزم ملى و خردمندى سردمداران كشور به كمك كشور نيايد، آن سرافكندگى و ذلت و هزيمت معنوى كه بر دوش آن ملت سنگينى خواهد كرد، از همه اين خسارت ها بالاتر است.

نزديك به 200 سال از قرارداد ننگين تركمانچاى مى‌گذرد. هر ايرانى كه آن تاريخ را بخواند، بعد از گذشت نزديك به دو قرن، در روح خود احساس شرمسارى، حقارت و شكست مى‌كند و از خود مى‌پرسد كه چطور در حادثه‌اى به آن عظمت، سردمداران كشور قادر نشدند عزم ملى و سرمايه‌هاى مادّى و معنوى كشور را به كمك هويّت ملى اين كشور به ميدان بياورند؟!

 

امروز هم كه ما اين حادثه را در ذهن خودمان مرور می کنیم و می بينيم بر ملت ايران در آن حادثه تلخ چه گذشته است، احساس خجلت و سرافكندگى و ذلّت مى‌كنيم. در اتفاقات جنگ بين‌الملل دوم نیز همین گونه بود. اينها نشانه يك خسارت بزرگ براى يك ملت در يك جنگ است.

در جنگى كه در سال 1359 در اين كشور رخ داد، همه اين حوادث ممكن بود. آنهايى كه مى‌خواستند قطعه‌اى از خاك ايران را از ايران جدا كنند، هدفشان فقط اين نبود كه ايران را از آنچه كه هست، قدرى كوچك تر كنند؛ بلكه هدف اين بود كه اين ملت را براى قرن ها با احساس حقارت سرِ جاى خود بنشانند و در مردمى كه جرأت كرده بودند مقابل امپراتورى عظيم استكبار جهانى قيام كنند -برخلاف همه عرف هاى بين‌المللى، يك حكومت صددرصد مردمى را كه به هيچ قدرتى در دنيا باج نمى‌دهد، سر كار بياورند- روحيه شجاعت و خودباورى را از بین ببرند و این غایت مطلوبشان بود.

 

اگر بسیج عمومی مردم وارد میدان نمی شد، اگر حضرت امام میدان دار و سلسله جنبان همه این افتخارها نبود، متجاوزان قطعه‌اى از خاك ايران را مى‌گرفتند و بعد با قدرى چك و چانه و منت مقدارى از آن را پس مى‌دادند و نتیجه این می شد که ملت ايران هر وقت به آن منطقه از كشور خود مى‌نگريست، احساس حقارت مى‌كرد!

اين كه پشت سرِ عراق، غرب و شوروى و اروپاى شرقى و حکومت های خلیج فارس يكپارچه قرار گرفتند و به عراق كمك كردند؛ هدفشان اين نبود كه چند شهر را از ايران بگيرند بلكه هدف، نابود كردن ملت ايران بود. هدف، پرکردن آن حفره‌هايى بود كه ملت ايران در دستگاه اقتدار امپراتورى استكبار به وجود آورده بود، اما خدا نخواست.

 

يعنى اگر آحاد ملت ايران غفلت مى‌كردند و مى‌خوابيدند، رزمندگان به جبهه نمى‌رفتند، امام نمى‌غُريد و سينه سپر نمى‌كرد و نمى‌ايستاد و اين همه استعداد و نيرو در اين راه بسيج نمى‌شد؛ دیگر خدا این طور نمی خواست. درواقع سرنوشت ملت ها به دست خودشان رقم می خورد.

در نتیجه رنج ها و خسارت های جنگ، چيزى که در دل اين ملت جوشيد و بركات و ارزشش براى امروز و فرداى ملت، از همه چيز بالاتر است، احساس اتكا به نفس، عزت، استقلال، خودباورىِ ملىِ عظيم بود و اعتقاد به اين كه اگر يك ملت حول محور ايمان به خدا و عمل صالح جمع شوند، معجزاتِ نشدنى يكى پس از ديگرى قابل شدن خواهد شد.

و این احساس در صورتی به نسل ها منتقل می شود و تثبیت می شود که روایت اين حادثه به‌درستى صورت گيرد و اگر غلط روايت شود يا روايت نشود، اين تأثيرات بسيار كم خواهد شد. نه اين كه به كلى از بين برود؛ ليكن بسيار كم خواهد شد و در صورتي كه مغرضانه روايت شود، قضيه بعكس خواهد شد.

 

روایت و بازآفرینیِ هنریِ گنجینه خصلت های والا و انسانی هشت سال دفاع مقدس یك مجاهدت بزرگ است كه قطعا تأثیرات آن حادثه عظیم را خواهد داشت.

حضرت آقا تاکید دارند که «اين هشت سال دوره دفاع مقدس، شامل هزاران هزار حادثه است. من مى‌خواهم اين را از جامعه فرهنگى و هنرى كشور مطالبه كنم كه از اين هزاران هزار حادثه، لااقل يك فهرست تهيه كنند. بنشينند فكر كنند و در حوادث جنگ، دقّتِ نظر هنرمندانه به خرج دهند و يك فهرست از اين حوادث به وجود آورند؛ بعد اين را بگذارند در قبال كارهاى هنرى‌اى كه تا امروز درباره‌ جنگ شده است - كه البته بسيار هم ارزشمند است - ببينند كه چقدر از اين فهرست را ما پُر كرده‌ايم.

 

من اعتقادم اين است كه اگر اين كار صورت گيرد، خواهيم فهميد كه ما يك هزارم آنچه را كه درباره اين جنگ مى‌بايد تبيين كرد و مى‌توان تبيين و موشكافى كرد، هنوز بيان نكرده‌ايم!

آثار هنری و ادبی کار شده در ارتباط با دفاع مقدس در مقایسه با عظمت امر بسیار ناچیز است.

امروز ما مى‌بينيم وقتى كه راجع به دفاع مقدّس و جنگ هشت ساله و اين عظمت مطلقى كه ملت ايران آفريد، صحبت مى‌شود -كه مهمترين موضوع هنرى است و يك هنرمند درباره اين‌گونه شكوه‌هاى ملى، خوب مى‌تواند قلم‌فرسايى يا ميدان‌دارى كند -بعضى از آثار در گوشه‌وكنار پيدا مى‌شود كه نه فقط عظمت را نمى‌بينند؛ بلكه مى‌گردند يك نقطه ضعفى، يا واقعى يا حتى پندارى، پيدا مى‌كنند و آن را مورد مداقّه قرار مى‌دهند! هدف از اين كارها چيست؟

 

چرا بايد ما اين فرآورده عظيم ملت ايران را نديده بگيريم؟! اين خدمت به ملت ايران است كه در تهاجمى كه به مرزهاى او، به شخصيت او، به عزّت او، به تاريخ او، به هويّت ملى او شده است -اين‌گونه مردانه ايستاده و اين‌طور شجاعانه دفاع كرده- ما بياييم آن را زير سؤال ببريم؛ آن هم با زبان هنر؟! اين كارها را مى‌كنند.

 

اينها به نظر من تصادفى هم نيست؛ يعنى نمى‌شود گفت حالا يك هنرمند به اين فكر افتاده كه مى‌شود اين گونه عمل كرد؛ نه. به نظر من غيرعادى مى‌آيد. البته تقصير از مسئولان و سردمداران مسائل هنرى و فرهنگى كشور است؛ آنها هم بايد سازماندهى كنند، بايد كار كنند.»

 

«دوران دفاع مقدس به عنوان آیینه تمام نمای ظرفیت های ملت باید برای نسل جوان كنونی و نسل های آینده شناسانده شود تا آنان با شناخت عظمت و توانایی های این ملت، راه گذشتگان را با احساس امید و عزت ادامه دهند. آثار هنری بزرگ دنیا مربوط به دوران مقاومت و فداكاری ملت ها و كارهای بزرگ آنها است و دوران دفاع مقدس ما بسیار فراتر از یك رویداد معمولی بود و ضروری است که برای ثبت وقایع این دوران و انتقال آن به نسل های آینده با استفاده از ظرفیت های هنری و ادبی كشور، باید هر اندازه كه نیاز است، سرمایه گذاری شود و این كار با جدیت ادامه یابد.

اگرچه جنگ به خودى خود موضوعيتى ندارد، اما عرصه‌ بسيار مهمى براى بروز روحيه‌ اسلامى و انقلابى و خصلت هاى مسلمانىِ درست است و از اين جهت دفاع مقدس بسيار ارزشمند است و در واقع یک گنج است. ليكن آن هشت سال جنگ بايستى تاريخ ما را تغذيه كند. ما بايد از آنچه كه در اين هشت سال جنگ اتفاق افتاده، آن روحيه‌ مقاومت، آن روحيه‌ فداكارى همراه با اخلاص استفاده كنيم. باید این گنج را استخراج کنیم.

امام سجاد (ع) توانست همان چند ساعت گنج عاشورا را استخراج كند. امام باقر (ع) و ائمه‌ بعد از ايشان هم استخراج كردند و آن‌چنان اين چشمه‌ جوشان را جارى نمودند كه هنوز هم جارى است و هميشه هم در زندگى مردم منشأ خير بوده، هميشه بيدار كرده، هميشه درس داده و ياد داده كه چه كار بايد كرد؛ الان هم هر كدام از ما، هر جمله‌يى از عبارات امام حسين (ع) را كه برايمان مانده، مى‌خوانيم، به ياد مى‌آوريم و احساس مى‌كنيم كه روح تازه‌يى مى‌گيريم و حرف تازه‌يى مى‌فهميم.

اگر شما -فعالان عرصه هنر و ادبیات مقاومت - عِده و عُده‌تان هم در مقابل خيل هنرمندان آن‌چنانى كمتر باشد، درعين‌حال ارزشتان به مراتب از آنها بالاتر و بيشتر است؛ ما يقيناً نيروهاى خوب هم زياد داريم؛ بايد اينها را بشناسيم. آن اوايل انقلاب، بعضي ها مى‌گفتند كه قحط‌الرجال است؛ ما مى‌گفتيم كه جهل‌الرجال است. واقعش اين است كه ما شخصيت ها را نمى‌شناسيم.»

  

حضرت آقا در جلسات مختلفی که با اصحاب هنر و روایت دفاع مقدس داشتند همیشه از آنان دلجویی کردند و آنان را تشویق کردند به کار و تلاش بیشتر و عمیق تر و گسترده تر. همچنین ایشان شعاع کار در این حوزه را خارج از دایره کشورمان می دانند. آثار هنری مربوط به دفاع مقدس در عرصه های فیلم، كتاب، خاطره و رمان یكی از پرمخاطب ترین آثار هنری بعد از انقلاب، در جامعه است؛ بنابراین باید در این عرصه سرمایه گذاری و تلاش بیشتری شود.

 

از نقایص این فعالیت ها انعکاس نیافتن این آثار در عرصه های بین المللی و به زبان های مختلف است؛ البته سیاست جشنواره های بین المللی برخلاف ارزش های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است ولی همه مخاطبان نیز در جشنواره ها خلاصه نمی شوند.

يكى از نقص هاى كار ما هم البته اين است كه ما آثارمان امكان انعكاس بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، كمتر پيدا كرد. البته دلائلى دارد؛ اين جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، كارهايى را كه حقيقتاً راوى خوب و درستى از دفاع مقدس يا از انقلاب يا از ارزش هاى نظام جمهورى اسلامى باشد، مطلقاً به خود راه نمي دهند و دوست ندارند؛ مگر وقتى مجبور باشند يك چيزى را در مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ كار خودشان راه بدهند.

 

سياست جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، سياست برخلاف و برعكس اين است؛ اما بالاخره مستمع به اين جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اختصاص ندارد و مي توان مستمعينى، طالبانى، خوانندگانى براى كتاب ها و بينندگانى براى فيلم هاى دفاع مقدس پيدا كرد البته در صورتى كه كار و اثر درست و خوبى انجام بگيرد كه به نظر من يكى از عرصه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى كار اين است.

 

اميدواريم كه خداوند متعال به شماها توفيق بدهد، بتوانيد در اين زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ كار دفاع مقدس هر چه تلاش ممكن است، انجام بدهيد. هم مسئولين تلاش كنند، هم هنرمندان تلاش كنند، هم در بخش هاى تحقيقاتى - كه خيلى مهم است. خوشبختانه تحقيقات خوبى هم دارد در بعضى از مراكز انجام مي گيرد - هم در آن بخش هايى كه اسناد را در اختيار دارند مانند نگهدارى اسناد، پردازش اسناد، تدوين اسناد؛ اينها خيلى مهم است؛ اينها نبايستى بگذارند از دست برود. در اختيار محققين قرار بگيرد و ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه ادبيات دفاع مقدس از تحقيق استفاده كند؛ هنر دفاع مقدس هم از ادبيات و تحقيق حداكثر استفاده را ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه بكند.

 

 

از مهمترین مطالبات معظم له، از فعالان حوزه ادبیات و هنر دفاع مقدس، اهتمام بیشتر به تحقیق و پژوهش و حفظ اسناد است.

«مسئولان بخش های فرهنگی و هنری باید بیش از پیش از نظرات و دیدگاه های فعالان این عرصه استفاده كنند. هنرمندان باید مراقب باشند تا نگاه واقع بینانه و روح حساس آنها موجب ایجاد روحیه یأس و ناامیدی نشود زیرا عرصه فرهنگی و هنری كشور نیازمند انسان هایی پرتلاش، خستگی ناپذیر، خلاق و امیدوار به آینده است و باید در كنار تلخی ها، شیرینی ها را هم دید.»

 

«ما در اين ماجراى هشت ساله، يك پيروزى مطلق به دست آورديم. ما كه جنگ را شروع نكرده بوديم كه بگوييم فلان جا را مى‌خواستيم بگيريم، نتوانستيم، پس ناكام شديم. قضيه اين بود كه دشمنى به ما حمله كرده بود و مى‌خواست بخشى از خاك ما را بگيرد و همه دنيا هم به او كمك كردند. ما هم مردانه ايستاديم؛ ناكام شد و بينى‌اش به خاك ماليده شد و برگشت. پيروزى از اين بالاتر؟

 

اين پيروزى را با همين ابعاد، با همه خصوصياتى كه در آن وجود دارد، با همه آن هزاران هزار ماجرايى كه آن را به وجود آورده است، ما بايد روايت كنيم. اين كارِ هنرمندان عزيز ماست، كار نويسندگان است، كار سينماگران است، كار شاعران است، كار نقّاشان است و كار اصحاب فرهنگ و هنر است.

امروز كار عدّه‌اى كه به ميدان جنگ رفتند و در اين هشت سال، آن حماسه را آفريدند - چه شهدايشان، چه ايثارگرانشان، چه رزمندگانشان - ديگر تمام شد. آنها كار خودشان را كردند. پس از پايان كار آنها، كار يك خيل عظيم ديگرى آغاز مى‌شود؛ علاوه بر گزارش هايى كه در دوران جنگ دادند. همين دوره جنگ، چقدر براى ما هنرمند درست كرد؛ چقدر شخصيت هاى برجسته درست شدند! غير از آن، بعد از پايان جنگ، نوبت اين خيل عظيمى است كه اين ديگر مسئله‌اش هشت سال نيست؛ هشتاد سال هم اگر طول بكشد، جا دارد.»

 

مقام معظم رهبری- ديدار جمعی از مدیران و فعالان فرهنگی دفاع مقدس‌ - مهرماه 79