یکه‌تازی رضا عطاران در سریال‌های طنز ماه رمضان؛ از «خانه به دوش» تا «بزنگاه»

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ سریال‌های مناسبتی ماه مبارک رمضان طی سیزده سال اخیر یعنی از سال 1380 و پر مخاطب شدن سریال «گمگشته»، پای ثابت سفره‌های افطار شده‌اند. به گونه‌ای که در سال‌های اخیر ساخت سریال‌های مناسبتی ماه رمضان جزو برنامه‌های ثابت معاونت سیما قرار گرفته و به میدان رقابت و زورآزمایی شبکه‌های مختلف سیما برای جذب مخاطب تبدیل شده است.

محتوای سریال‌های ماه رمضان نیز بسیار بستگی به گرفتن یا نگرفتن سریال‌های مشابه در سال‌های قبل داشته و اگر سریالی با موضوع و محتوایی خاص در یک سال به اصطلاح بین مردم می‌گرفت، در سال‌ و حتی سال‌های بعد در سریال‌های مناسبتی و غیر مناسبتی موج کپی‌برداری از آن سریال فراگیر می‌شد.

یکی از ژانرهای پر مخاطب تلویزیون در ماه رمضان، ژانر طنز است و تلویزیون تقریبا هر ساله سریال یا سریال‌های طنزی برای این ماه تدارک می‌بیند و معمولا هم این سریال‌ها جزو پر مخاطب‌ترین مجموعه‌های ماه رمضان قرار می‌گیرند. در این گزارش نگاهی داریم به سریال‌های طنزی که از سال 1380 تا کنون در ماه رمضان از شبکه‌های مختلف سیما پخش شده‌اند.

سال 1381 و در ابتدای راه مناسبتی‌سازی تلویزیون، پریسا بخت‌آور سراغ سوژه داغ آن روزها یعنی کنکور رفت و سریال «پشت کنکوری‌ها» را برای شبکه تهران که سال‌های زیادی از افتتاح آن نمی‌گذشت، تولید کرد. مجموعه پشت کنکوری‌ها داستان چند جوان کم سن و سال است که قصد دارند به دور از هیاهوی خانواده‌هایشان در یک خانه بزرگ و نسبتا متروکه ساکن آماده آزمون کنکور شوند. رضا داوودنژاد، برزو ارجمند، رامین ناصر نصیر و علی صادقی از بازیگران این مجموعه طنز بودند که در هر قسمت با معضل و مشکلی جدید روبرو می‌شدند و زمانی برای درس خواندن پیدا نمی‌کردند.

سال 1382 نیز ساخت سریال طنز سیما در ماه رمضان به شبکه تهران رسید و این شبکه سریال «رانت‌خوار کوچک» را روی آنتن برد که البته بعد از چند شب پخش این سریال، بنا به دلایل نا مشخص نام آن را به «افزونه‌خوار کوچک» تغییر دادند. داستان رانت‌خوار کوچک درباره کارمند یکی از ادارات دولتی بود که درگیر مسائل رشوه‌خواری و باندبازی می‌شود اما تلاش می‌کند خودش را از بند این مسائل رها کند. حسین سهیلی‌زاده کارگردانی این مجموعه را برعهده داشت و سیروس گرجستانی، آتیلا پسیانی، سیما تیرانداز و محمدرضا هدایتی به عنوان بازیگران اصلی ایفای نقش کردند.

سال 1383 تلویزیون دو مجموعه طنز برای ماه رمضان تدارک دیده بود. «اگه بابام زنده بود» یکی از سریال‌های طنز این سال بود که از شبکه یک سیما روانه آنتن شد. در این مجموعه پرویز فلاحی پور، مهرانه مهین ترابی، سیامک انصاریان، نادر سلیمانی و اشکان خطیبی نقش آفرینی کردند و همایون اسعدیان نیز کارگردانی آن را برعهده داشت. داستان اگه بابام زنده بود درباره جوانی است که به خاطر یک دزدی کوچک به زندان می‌افتد و پس از آزادی با مسائل و مشکلات خاصی روبرو می‌شود.

شبکه سه هم در سال 1383 بیکار ننشست و سریالی پر بیننده ساخت. برگ برنده تلویزیون در سال 1383 سریال طنز «خانه به دوش» به نویسندگی و کارگردانی رضا عطاران بود که تجربه جدیدی در سریال‌سازی به شمار می‌رفت و سبک و لحن آن تا سال‌ها دستمایه‌ای برای تقلید سریال‌های دیگر شده بود. در این مجموعه حمید لولایی، مریم امیرجلالی، علی صادقی، آناهیتا همتی، غلامحسین لطفی‌، بهنوش بختیاری، فلور نظری ایفای نقش می‌کردند و داستان آن درباره آقا ماشاالله دستفروشی ساده بود که سعی داشت از راه حلال امرار معاش کند اما دچار مشکلاتی می‌شد که در نهایت تصمیم گرفت برای کار به مالزی برود اما مشکلات او بیشتر شد.

موفقیت خانه به دوش، عطاران و شبکه سه را به فکر انداخت که از فرمول‌های ساخت آن برای ساخت سریالی جدید استفاده کنند و عطاران در تقلیدی که از روی دست خودش داشت! «متهم گریخت» را برای ماه رمضان سال 1384 ساخت و روانه آنتن کرد. در این سریال بازیگرانی مثل سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی، شهربانو موسوی، ملیکا زارعی، خشایار راد و فلور نظری حضور داشتند.

داستان متهم گریخت درباره فردی به نام هاشم است که همراه خانواده‌اش در شهرستان زندگی ساده‌ای دارند. هاشم تا قبل از شدت بیماری در مغازه‌ای اجاره‌ای به تعمیر اگزوز ماشین مشغول بوده، ولی به علت بیماری پزشکان او را از انجام کار سنگین منع کرده‌اند. از طرفی دختر دانشجوی هاشم در تهران برای او شغلی پیدا می‌کند و هاشم به ناچار کارش را تعطیل و به تهران مهاجرت می‌کند.

بعد از دو سال نسبتا طوفانی در حوزه طنز، در سال 85 و 86 اثر طنز مستقلی پخش نشد. در این دو سال که سال‌های اوج «ماورایی‌سازی» در شبکه‌های تلویزیون بود تنها دو سریال «زیرزمین» و «بوی خوش زندگی» به ترتیب از شبکه‌های سه و تهران پخش شدند که ته‌مایه‌های طنز داشتند اما نمی‌توان آنها را به عنوان یک اثر طنز مستقل به شمار آورد.

بعد از دو سال بی رمق در ژانر طنز، در سال 1387 شبکه سه سعی کرد از همان فرمول جواب پس داده قبلی استفاده کند و باز هم سریال ماه رمضان خود را به رضا عطاران سپرد. عطاران هم «بزنگاه» را روانه خانه‌های مردم کرد. در این سریال که به دلیل نمایش مصرف مواد مخدر و استفاده از واژه‌های خاص مورد اعتراض زیادی واقع شد حمید لولایی، علی صادقی، مرجانه گلچین و سوسن‌پرور به ایفای نقش می‌پرداختند. داستان این مجموعه درباره فرزندان یکی از نانوایان قدیمی شهر است که پس از فوت او بر سر تقسیم ارث و میراث دچار اختلاف می‌شوند.

شبکه تهران نیز در سال 87 دست به کار شد و مجموعه «مأمور بدرقه» را به کارگردانی سعید سلطانی و تهیه‌کنندگی اسماعیل عفیفه تهیه کرد. در این مجموعه سیروس گرجستانی، مهرانه مهین‌ترابی، جواد رضویان، بهاره رهنما و محسن تنابنده ایفای نقش می‌کردند و داستان آن درباره استوار آصف از مأموران نیروی انتظامی بود که در آستانه بازنشستگی باید افشین را به جرم حمل مواد مخدر تحویل بازداشتگاه دهد اما افشین به کمک شوهر خواهرش فرامرز از دست استوار آصف فرار می‌کند.

سال 88 سال سوت و کوری برای سریال‌های طنز ماه رمضان بود اما در سال 1389 شبکه تهران مجموعه «نون و ریحون» را به کارگردانی فرزاد مؤتمن، تهیه‌کنندگی محمود رضوی و نویسندگی طلا معتضدی روانه آنتن کرد. در این سریال که چندان هم انتظارات را برآورده نکرد بازیگران زیادی مانند برزو و انوشیروان ارجمند، علی قربانزاده، امیرحسین رستمی، رضا داوودنژاد، مهران رنجبر، شبنم قلی‌خانی، بیتا سحرخیز، ملیکا شریفی‌نیا، گلاره عباسی، داریوش کاردان، فرهاد آییش و سعید پیردوست حضور داشتند.

داستان «نون و ریحون» درباره پنج دوست است که با هم از کودکی در یک محل بزرگ شده‌اند. دوستی آنها در طول سال‌ها با افت‌وخیزهای فراوانی همراه بوده تا اینکه بر اثر فوت بستگان یکی از آنها، یک حمام به او به ارث می‌رسد. دوستان هم تصمیم می‌گیرند حمام را به یک سفره‌خانه سنتی تبدیل کنند. تبدیل یک حمام قدیمی به سفره‌خانه سنتی ماجراهای بسیاری را برای آنها به وجود می‌آورد تا آنجا که تصمیم می‌گیرند دیگر ازدواج نکنند.

ماه رمضان سال 90 نوبت به پرویز شیخ طادی بود تا به جرگه مناسبتی‌سازان بپیوندد. او در این سال سریال «سی‌امین روزم را با مضمونی اجتماعی و طنز برای شبکه دو سیما تدارک دید. در این مجموعه، فتحعلی اویسی، میرطاهر مظلومی، محسن فاضی مرادی، فلور نظری، یوسف صیادی و ارژنگ امیرفضلی ایفای نقش می‌کردند. مجموعه «سی‌امین روز» روایتگر مردی به نام سیاوش است که سهواً باعث قتل برادر دوستش می‌شود اما از آنجا که بسیار به رقابت پایبند است قتل را به گردن می‌گیرد.

شبکه تهران هم در سال 90 مجموعه «سه دنگ، سه دنگ» را به کارگردانی شاهد احمدلو و بازی سیروس گرجستانی، مرجانه گلچین، محمد کاسبی، جواد عزتی و اشکان اشتیاق روانه آنتن کرد. داستان این مجموعه درباره مردی به نام نصرت عشقی است که سالهاست در یکی از محلات تهران نانوایی سنگگ دارد و به اتفاق سه پسرش مسعود، محمود و منصور آنجا را اداره می کند اما با آمدن پرویز شریک سه دنگ از مغازه‌اش، که ده سال قبل به ابتالیا رفته وحالا برای فروش سه دنگ مغازه به ایران آمده، ماجراهایی برای این خانواده پیش می آید که آنها تصمیم می گیرند به خارج از کشور مهاجرت کنند.

سال 1391 تلویزیون سریال طنزی نداشت اما در سال 1392 دو سریال طنز از شبکه‌های یک و دو پخش شد. شبکه یک در سال 92 «دودکش» را به کارگردانی محمدحسین لطیفی روی آنتن برد. قصه سریال «دودکش» درباره دو خانواده است که زندگی ساده‌ای دارند و یک قالیشویی را اداره می‌کنند، اما هر بار ماجراها و مسائلی برای آنها اتفاق می‌افتد که زمینه ساز موقعیت‌های بامزه‌ای می‌شود. در این مجموعه، زوج بهنام تشکر و هومن برق‌نورد پس از موفقیت در سریال‌های «ساختمان پزشکان» و «دزد و پلیس» این بار در کنار چهره‌هایی چون سیما تیرانداز، الناز حبیبی و نگار عابدی نقش‌های اصلی را ایفا ‌کردند.

«خروس» مجموعه طنز دیگر تلویزیون بود که در سال 92 از شبکه دو به نمایش درآمد. این سریال به کارگردانی سعید آقاخانی و نویسندگی مصطفی کیایی تهیه شد و بازیگرانی چون حمید لولایی، جواد رضویان و یوسف تیموری در آن ایفای نقش می‌کردند. خروس روایتی از زندگی پدری است که دچار مشکل غیرمنتظره‌ای می‌شود. این مشکل خانواده را به تکاپو می‌اندازد و پسر خانواده با همفکری دوستانش تلاش می‌کند تا چاره‌ای برای رفع این مشکل بیاندیشند. در نقشه بچه‌ها، مغز متفکر یک خروس است.