فروش خدمت سربازی؛ رفع مشکلات مالی دولت یا خوش‌خدمتی به پولدارها؟!

به گزارش خبرنگار اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، با یک آمار سرانگشتی می شود فهمید یکی از دغدغه های بزرگ پسران جوان، پیش از تحصیل و انتخاب شغل و ازدواج، مسئله سربازیست. به همین خاطر است که مباحث مربوط به دوره خدمت سربازی، همیشه از جذاب ترین و پرحاشیه ترین بحث هاست.

خدمت سربازی در ایران، قدمتی 90 ساله دارد. اعزام به خدمت سربازی افراد ذكور در ایران بر اساس قانون نظام وظیفه‌ عمومی مصوب مجلس شورای ملی از 16 خرداد سال 1304 اجباری و طی این 90 سال، قوانین متفاوتی برایش تصویب و اجرا شد.

همواره یکی از جنجالی ترین مباحث، خرید خدمت سربازی یا معافی ها بوده و هست. طرح خرید خدمت سربازی اول بار در سال ۱۳۷۰ از سوی شورای عالی امنیت ملی برای مشمولان غایب داخل و خارج از کشور به تصویب رسید. مطابق این طرح مشمولان خارج از کشور با پرداخت معادل ریالی ۱۶ هزار و ۳۰۰ دلار بر مبنای ۱۷۵ تومان شامل طرح خرید خدمت سربازی و بخشودگی غیبت می‌شدند و این مبالغ برای مشمولین داخل از کشور به مراتب کمتر بود.

اما این طرح در سال‌های ۷۰ و ۷۱ تنها به مشمولان خارج از کشور اختصاص نداشت و با گذشت زمان شامل جوانان و مشمولان داخل کشور هم شد. هر‌چند که با اجرای آن بسیاری از جوانان توانستند از این طرح استفاده کنند و با خرید خدمت با خیالی راحت به زندگی بپردازند! اما در آن زمان جوانانی هم بودند که برای خرید خدمت سربازی با مشکل رو‌به‌رو بودند و پول کافی نداشتند.

اما این روند ادامه پیدا نکرد و با اعتراضات گسترده ای که صورت گرفت و تبعاتی که این تبعیض آشکار داشت، طرح خرید متوقف شد.

با متوقف شدن این طرح، بازار کلاهبرداران و شیادانی که ادعا داشتند می توانند این کار را انجام دهند داغ شد و در این سال ها، پرونده هایی از این دست تشکیل شده است.

بعد از گذشت بیست سال از آن طرح خرید خدمت، باز هم این بحث مطرح شد و جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که برابر مقررات قانون خدمت وظیفه مشمولین کارشناس و پایین‌تر متولد ۱۳۵۵ به بعد، کارشناسی ارشد ۵۳ به بعد، دکتر غیرپزشکی ۵۱ به بعد، دکتری پزشکی متولد ۱۳۴۵ به بعد در شمول قانون خدمت وظیفه عمومی بوده و باید تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند.

سردار کمالی در ادامه گفت که به منظور اجرای عدالت تصمیم گرفته شده براساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۴ مشمولینی که بیش از ۸ سال غایب و سن آنها حداقل ۲۷ سال و حداکثر ۵۰ سال است همچنین کارایی لازم را برای نیروهای مسلح نداشته باشند یا خدمت آنها در کنار سایر سربازان روحیه آنها را خراب می‌کند با پرداخت جریمه می‌توانند تعیین تکلیف شوند.

او میزان جریمه را مبلغ 20 تا 50 میلیون اعلام کرد که این رقم طبق آیین نامه و بر اساس حضور در داخل یا خارج از کشور، مدرک تحصیلی و مدت غیبت متغیر است.

جریمه سرباز فراری ها، جبرانی برای کسری بودجه دولت

بر اساس این اعلام،  دولت در لایحه بودجه ‌سال ٩٤، پیشنهاد پرداخت جریمه نقدی برای سربازی که لفظ تعدیل شده ی خرید خدمت است را برای سربازانی که ده سال از غیبتشان می گذرد مطرح کرده است.

این قضیه از ابتدای مطرح شدن موافقان و مخالفان زیادی را به خود اختصاص داد و گمانه زنی ها در مورد علت مطرح شدن چنین پیشنهادی شروع شد. بزرگترین گمانه ای که در ابتدا مطرح شد، این بود که دولت می خواهد کسری بودجه خود را تامین کند.

با توجه به غیبت یک میلیون 500 هزار مشمول غایب اگر قرار باشد بین 20 تا 50 میلیون پرداخت کنند، رقم قابل توجهی به حساب خزانه داری کل کشور واریز می شود. حتی اقتصاددانان در این باره گفته اند که با توجه به کسری بودجه و احتیاج دولت به تامین منابع، این روش روش کارامدی است.

البته این قضیه کاملا از جانب سردار کمالی رد می شود. او در یک برنامه تلویزیونی توضیح داد که هدفشان از پیشنهاد این طرح، صرفا روشن شدن تکلیف غایبین بوده و ربطی به کسری بودجه ندارد.

البته این سوال که اگر بحث کسری بودجه و موضوع اقتصادی این طرح مطرح نبود چرا در لایحه بودجه مطرح شده است، سوالی است که هنوز جوابی برای آن ارائه نشده است.

فرصتی برای خارج نشین ها و آقازاده ها

زیر پا گذاشته شدن "عدالت اجتماعی" اولین و بزرگترین مبحثی است که بعد از مطرح شدن خرید خدمت سربازی به ذهن می آید. این که عده ای داشته باشند و بخرند و آن ها که ندارند بمانند و مشمول محرومیت ها بشوند، چیزی است که نمی توان به این راحتی ها از آن گذشت. اگر این جریمه، تصویب شود، در طولانی مدت عدالت اجتماعی را دچار مشکل می کند و البته فرصت سوءاستفاده را برای اقشار خاص فراهم می سازد.

از طرفی این طرح می تواند کمکی به خارج نشین هایی باشد که مدت هاست آن طرف آب رفته اند و درسشان را خوانده اند و تشکیل خانواده داده اند و از خدمت سربازی هم در رفته اند. حالا بدون این که کمترین محرومیتی را تجربه کرده باشند، با این مبلغ که احتمالا برایشان رقم بالایی نیست می توانند تمام سختی هایی که می بایست دو سال تحمل می کردند را بخرند و به ریش داخلی ها بخندند. این اتفاق در مورد آقازاده ها و به تعبیر برخی ویژه خوارها هم می افتد.

مبلغی که به عنوان جریمه در نظر گرفته شده برای قشر کم درآمد و یا متوسط جامعه قابل پرداخت نیست اما پرداختش برای این دو قشر، ابدا سخت به نظر نمی رسد. همین نکته است که ذهن ها را به سمت رعایت نشدن عدالت اجتماعی در صورت تصویب این پیشنهاد می برد.

غیبت به امید خرید خدمت

با این که مسئولین تصمیم گیر معتقدند که این پیشنهاد صرفا برای تنبیه غایبین در نظر گرفته شده اما یکی از نگرانی هایی که در این جریان وجود دارد این است که عده ای به خیال این که بتوانند در آینده از این قوانین استفاده کنند، عمدا غیبت کنند و خیالشان هم راحت باشد که مشمول طرح های جریمه ای(!) دولت قرار می گیرند.

سردار کمالی به وجود آمدن این مشکل را هم رد می کند و معتقد است:  قوانيني براي مقابله با اين مساله تدوين شده است كه از سال94 اجرايي مي‌شود و اجازه نمي‌دهد كسي به‌راحتي غيبت كند و بتواند هشت سال راحت باشد. لذا در سال94 برنامه داريم تا قانون به‌كار‌گيري افراد غايب را اجرايي كنيم تا كليه شركت‌ها و فروشگاه‌ها و بنگاه‌ها و اماكني كه سرباز‌ها به نحوي در آنها فعاليت دارند براي بار اول هزينه يك سرباز و براي بار دوم و بيشتر هزينه سه سرباز را پرداخت كنند.

حفظ کرامت انسانی، مهمترین مطالبه جوانان

در این که دوره خدمت سربازی یک دوره مقدس است و باید برای هر فردی افتخار باشد که زیر پرچم نظامش باشد شکی نیست. این نکته هم که دوره سربازی برای همه سربازی رفته ها پر از خاطره است و آن ها را آبدیده و پخته می کند هم نیازی به تاکید ندارد اما اگر نگاه آسیب شناسانه ای نسبت به این موضوع داشته باشیم، می توانیم دلیل ممانعت برخی از رفتن به سربازی و اکراه جوانان به تن دادن به رفتن به خدمت در این دو سال را بفهمیم.

یکی از مسائل مهم، بحث اقتصادی آن است. در حال حاضر حقوق هر سرباز بسته به مدرک تحصیلی از 60 هزار تومان شروع شده و نهایتا به 180 هزار تومان در ماه می رسد. این مبلغ عملا با نبودنش هیچ فرقی نمی کند و مشکلاتی را برای سربازی که قرار است دو سال از عمرش را خدمت کند پدید می آورد. این مشکل، در بسیاری از کشورهای دنیا با پرداخت دستمزد به سربازان مرتفع شده؛ چیزی که در کشور ما به دلایل مختلف امکان پذیر نیست.

نکته ی دومی که مورد انتقاد بسیاری از جوانان، چه آن ها که سربازی رفته اند و چه آن ها که هنوز وارد این دوره نشده اند است، برخوردی است که با سربازها می شود و کرامتی که حفظ نمی شود. این مورد، احتیاج به فرهنگسازی زیادی دارد. چنانچه تکریم سرباز جدی گرفته شود و شان و جایگاهی که دارد در نظر همگان بالا و قابل توجه جلوه داده شود، سرباز با تمامی مشکلاتش چه اقتصادی چه طولانی بودن دوره کنار می آید و عاشقانه به کشورش خدمت می کند. اما اگر این نکات فرهنگی رعایت نشود، اعتراضات به اجباری بودن خدمت مقدس سربازی همچنین حقوق ماهیانه پایین و طولانی بودن دوره و دوری از شهر و دیار، همه و همه عاملی می شود برای بیشتر شدن غیبت ها و فرارها. اگر مسئولین ذی ربط به این نکات کوچک توجه کنند، چه بسا نیازی نباشد در آینده ای نه چندان دور به فکر ارائه طرح و پیشنهاد برای جریمه ی غایبین بیفتند.