ودود حیدری در گفتگو با «خبرگزاری دانشجو»:
به گزارش خبرنگار دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، دوران دانشجویی همیشه پر از خاطره‌های خوش، پیشرفت‌های شیرین و شکست‌های تلخ بوده و هست، فعالیت‌های دانشجویی یکی از مواردی است که به شیرین شدن این دوران می‌افزاید و البته با سختی‌هایی هم همراه است؛ این حرف دل مشترک میان تمام کسانی است که دوران دانشجویی را پربار و با اندوخته‌ای از تجربه‌های فراوان پشت سر گذاشته و حالا از آن دوران به خوبی یاد می‌کنند. به بهانه جشنواره نشریات نسل چهارم، که به همت تشکل‌های دانشجویی برای اولین بار برگزار می‌شود، پای حرفهای یکی از فعالین دانشجویی سابق، که مدیر مسئولی نشریه دانشجویی بیداری و نشریه دانشجویی نسیم در دانشگاه تهران، مدیر مسئولی هفته نامه دانشجویان، مدیر مسئولی ماهنامه خط امام و بعدتر‌ها مدیر مسئولی روزنامه جوان را در کارنامه خود دارد، می‌نشینیم؛ ودود حیدری که حالا رئیس سازمان بسیج دانشجویی است در این گفتگو از نشریات دانشجویی می‌گوید و هر آنچه به این حوزه مرتبط است...
به نظر شما نشریات دانشجویی در چه سطحی اثرگذار هستند؟
معتقدم نشریات دانشجویی از دو منظر راهبردی اثر و نقش برجسته‌ای دارند. منظر اول این است که نشریات دانشجویی، رسانه‌ای هستند که نظرات و حرف دل دانشجویان را منعکس می‌کنند و از این لحاظ در فضای عام دانشگاه موثر بوده و مانند بلندگوهایی هستند که جریان دانشجویی می‌تواند نظرات و انتقادهای خود را از طریق این تریبون به اطلاع بدنه دانشجویی برساند.
در واقع منظر اول که ویژگی اصلی نشریات دانشجویی است همین نقش آفرین بودن این نشریات در روند‌ها و فرآیندهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و علمی دانشگاه هاست؛ معمولا هر گروه، تشکل و هر مجموعه دانشجویی و حتی هر فرد مستقل می‌تواند اقدام به انتشار این نشریات کند و نگاه خود را در سطح دانشگاه به منصه بروز و ظهور بگذارد. این بدنه دانشجویی است که قائل به انتخاب است و بهترین نظرات را می‌تواند برداشت کند.
از منظر دوم، نشریات دانشجویی یک کارگاه برای یادگیری است، کارگاهی برای آزمون و خطا در راستای تربیت و نیروسازی افراد متفکر، اندیشمند، دست به قلم و کسانی که در عرصه‌های اجتماعی می‌توانند نقش آفرین باشند؛ این نشریات به سان کارگاهی است که دانشجو را آموزش می‌دهد، تربیت می‌کند، آزمون و خطا می‌کند و برای آینده رسانه‌ای کشور می‌تواند مفید و موثر باشد؛ همانطور که با نگاهی به مجموعه رسانه‌هایی که اکنون در سطح کشور فعالیت می‌کنند، اعم از مکتوب و مجازی، می‌توان گفت افراد حرفهای عمدتا کسانی هستند که در سابقه آن‌ها تجربه حضور در عرصه نشریات و رسانه‌های دانشجویی موجود است.
لذا از این دو منظر است که نشریات دانشجویی اهمیت پیدا می‌کنند و بایستی جدی گرفته شوند.
این نگاه به نشریات دانشجویی به عنوان یک میدان کسب تجربه چه میزان در میان مدیران دانشگاهی متداول است؟
به نظرم این نگاه بعضا فراموش می‌شود، تصور من این است که نگاه حرفهای خاص به نشریات دانشجویی درست نیست؛ به ویژه برای متولیان و مدیرانی که می‌خواهند روند نشریات دانشجویی را ساماندهی و پیگیری کنند و ارتقا بخشند، آن‌ها نباید نگاه حرفهای خاص داشته باشند. یک نشریه دانشجویی ممکن است یک برگ باشد باید از آن استقبال کنیم. یک نشریه ممکن است فقط به اندازه دو سه شماره منتشر شود، باید از آن استقبال شود. حتی ممکن است ادبیات نشریه آماتور باشد، باز هم خوب است. به جهت اینکه اقتضای محیط دانشجویی این است و کم تجربگی و بعضی وقت‌ها عدم تجربه کافی، چنین روندی را موجب می‌شود؛ علاوه بر اینکه ما پذیرفته‌ایم نهایت این مسیر منجر به ارتقای فهم سیاسی و فرهنگی، سواد مدیریتی و ارتقای اثرگذاری اجتماعی در دانشجویانی می‌شود که این نشریات را تولید می‌کنند. لذا متولیان امر باید نگاه غیر حرفهای به نشریات داشته باشند، تا به یک نتیجه حرفهای برسند. اگر از روز اول بخواهیم تیغ حرفهای را بالای سر نشریات دانشجویی بگیریم، مسلما از روند رشد و تربیت و تعالی که در این موضوع باید اتفاق بیفتد، جلوگیری کرده‌ایم.
در صحبت‌ها به اثرگذاری نشریات اشاره کردید آیا این اثرگذاری در محیط بیرون دانشگاه هم تعریف می‌شود و به نوعی می‌تواند فرا دانشگاهی باشد؟
یکی از کارکردهای مهم نشریات دانشجویی نقش آفرینی و اثرگذاری است. این نقش آفرینی و اثرگذاری در وهله اول بر اساس قانون در محیط دانشگاه تعریف شده است. چون دانشجو این نشریه را درون دانشگاه تولید و با مجوزهای درون دانشگاهی توزیع می‌کند و در وهله اول این اثرگذاری در سطح دانشگاه است. اما بنده معتقدم این اثرگذاری غیر مستقیم به شکل جدی روی جامعه هم اثر دارد. برای اینکه در نشریه دانشجویی مباحثی منتقل می‌شود که جریان دانشجویی آن را می‌شنود و تاثیر می‌پذیرد و آن را در بلندگوهایی که خود دارد منعکس می‌کند. پس می‌بینیم که اثرگذاری به صورت غیر مستقیم اتفاق می‌افتد. ممکن است که نشریه دانشجویی اجازه انتشار و توزیع در فضای بیرون دانشگاه را نداشته باشد و این نیز صحیح است، اما حرف، نظر و ایده‌های دانشجویی به شکل غیر مستقیم از راه‌های مختلف به فضای رسمی کشور منتقل می‌شود. این فرآیند از تاثیرپذیری که دانشجو و تشکل‌ها پیدا می‌کنند، از تغییر نوع دیدگاهی که مخاطبین نشریه پیدا می‌کنند و در جامعه تظاهر پیدا می‌کند اثر غیر مستقیم خود را در جامعه می‌گذارد. به هر حال در قانون طوری طراحی شده که نشریات دانشجویی صرفا در داخل دانشگاه توزیع شود، اما قطعا تاثیرگذاری خود را در فضای کشور به همراه خواهد داشت.
شما چه راهکارهایی را برای افزایش اثرگذاری نشریات دانشجویی پیشنهاد می‌کنید؟
مسلما در نظر گرفتن سطح مخاطبین در فضای دانشگاه، اقتضائات بومی محیط دانشگاه و اولویت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی که دانشجویان با آن در سطح جامعه درگیرند، مخاطبین نشریات را افزایش می‌دهد. اگر یک نشریه در سطح دانشگاه به مسایلی بپردازد که مبتلابه دانشجویان نیست یا به موضوعات فکری دامن بزند که دانشجویان بالاصاله با آن در تعارضند یا اولویت‌هایی را در دستور کار قرار دهد که جزء اولویت‌های رده چندم در بدنه دانشجویی است، خیلی نباید توقع داشته باشیم که مخاطبینش افزایش یابد.
به علاوه اینکه نشریات دانشجویی بالاصاله بایستی نگاه خود را در این حوزه (حوزه افزایش مخاطبین) با نشریات حرفهای بیرون از دانشگاه متفاوت کند. چون روند حاکم بر نشریات دانشجویی روندی آماتور است. اصل توزیع و انتشارش و به معنای دیگر اصل کادرسازی و اینکه دانشجو یاد می‌گیرد که عقایدش را در قالب یک نشریه منتشر کند، اهمیتش بیشتر از آن است که لزوما مخاطب زیادی هم داشته باشد. بنابراین اهمیت آموزش بیشتر از جذب مخاطب است، اما اگر نشریه‌ای بتواند با در نظر گرفتن اولویت‌ها به بخش دوم یعنی افزایش مخاطبین برسد می‌تواند به اهداف بالاتری هم دست یابد.
در این مسیر چه آسیب‌هایی ممکن است گریبانگیر نشریات دانشجویی شود و آن‌ها را از مسیر اصلی خارج کند؟
آسیب‌های مختلفی می‌تواند نشریات دانشجویی را در معرض خطر قرار دهد. اصلی‌ترین آسیبی که ممکن است دامن‌گیر یک نشریه دانشجویی شود، از دو منظر حرفهای و رویکردی قابل بحث است. از منظر حرفهای ممکن است شمارگان انتشار این نشریات کم باشد، به این معنی که دانشجو انگیزه زیادی برای انتشار شماره اول دارد، ولی برای تداوم آن به تدریج دچار مشکل می‌شود. در گذشته متوسط انتشار نشریات دانشجویی در کشور ۲ الی ۳ شماره بود. این یکی از آسیب‌های اساسی است. تداوم انگیزه برای انتشار امری است که باید مدنظر قرار گیرد. دانشجو بایستی از ابتدا با انگیزه مناسب و برنامه ریزی برای تداوم حضور دست به انتشار نشریه بزند.
آسیب دوم از منظر رویکردی این است که نشریات دانشجویی در باتلاق نگاه‌های جناحی و سیاسی بیرون از دانشگاه بیفتند. به این صورت که مجموعه‌های بیرون از دانشگاه با طراحی‌های خود، آبشخور تهیه مطالب نشریات دانشجویی می‌شوند. این اتفاق سم مهلک برای نشریات است. یک نشریه دانشجویی باید توان و استقلالی داشته باشد که هر آنچه در ذهن دانشجو و محیط دانشگاه است را منتشر کند، نه اینکه منعکس کننده آراء، افکار، عقاید احزاب و مجموعه‌های بیرون از دانشگاه که با نگاه طمع آلود به دانشگاه نگاه می‌کنند، باشد. این آفتی است که دانشجویان باید مراقبت کنند و نشریه و رسانه دانشجویی را فقط منعکس کننده نظرات دانشجویان قرار دهند.
نقش آفرینی بحث‌های صنفی و پیگیری مطالبات دانشجویی در نشریات دانشجویی برای جلوگیری از آسیب‌ها چگونه است؟
مسلما یکی از موضوعاتی که بدنه دانشجویی با آن درگیر است و دانشجویان نیاز به اطلاع رسانی در این زمینه دارند، موضوعات صنفی است. یکی از کارهای اساسی که یک نشریه می‌تواند انجام دهد، پیگیری امور صنفی و ایجاد هماهنگی بین بدنه دانشجویی برای پیگیری آن است. این امور صنفی می‌تواند در قالب موضوعات علمی، رفاهی و حتی در قالب ارائه پیشنهادات و نظراتی برای اداره بهتر مدیریت دانشگاه باشد. این یکی از کارکردهای ویژه نشریات است و می‌تواند باعث اقبال بیشتر بدنه دانشجویی به نشریات دانشجویی شود. البته نکته‌ای که باید نشریات در حوزه موضوعات صنفی رعایت کنند، انصاف است. مدیران دانشگاه با مشکلات و معضلات گوناگونی در جهات مختلف درگیرند. اگر نشریات دانشجویی غیر منصفانه و غیر منطقی با بزرگنمایی موضوعات صنفی به مدیریت دانشگاه فشار بیاورد، به نظر می‌رسد از انصاف دور است و نشریه را به حاشیه می‌کشاند، اما اگر حیطه و محدوده انصاف را لحاظ کنند در این حوزه می‌توانند توفیقات زیادی داشته باشند.
مدیران و روسای دانشگاه برای رشد و ارتقای سطح کیفی نشریات دانشجویی چقدر همراهی می‌کنند؟
طبیعی است که مدیران و روسای دانشگاه‌ها مزاحم نمی‌خواهند. آن‌ها معمولا نگاه‌های متفاوت را برنمی تابند و میل به اداره دانشگاه آرام دارند. اما تاکید می‌کنم که بسیاری از روسا و مدیران دانشگاه باید با نگاه کادرسازی برای آینده کشور این زحمت‌ها را به جان بخرند و صبوری کنند. برای اینکه یک نسل در سطح دانشگاه در حوزه‌های مختلف آموزش ببیند، بایستی این نگاه‌ها را با سعه صدر تحمل کنند. بالاخره سعه صدر یکی از ابزار مدیریت و ریاست است و باید بساطی فراهم شود تا در این گردونه، دانشجوی بصیر امروز ما بتواند آب دیده شده و برای فعالیت‌های بزرگ در سالهای آینده آماده گردد.
چه محدودیت‌هایی بر سر راه انتشار نشریات دانشجویی در سطح دانشگاه‌ها وجود دارد؟ شما در زمان دانشجویی با چه محدودیت‌های مواجه بودید؛ آیا امروز از این محدودیت‌ها کاسته شده یا نه؟
تا جایی که خاطرم هست در سالهای گذشته و حتی اخیر محدودیت خاصی وجود نداشته. دانشگاه‌های ما از این منظر در دولت‌های مختلف خیلی تحت فشار نبوده‌اند. در دولت‌های مختلف این اعلام آمادگی دانشگاه‌ها به لحاظ قانونی برای انتشار نشریات وجود داشته و هم اکنون نیز هست. اگر آن چارچوب‌های اصلی ضوابط قانونی رعایت شود برای انتشار منعی وجود ندارد. بر اساس قوانین موجود در دولت‌های گذشته هم همین طور بوده است. چه فرد، چه تشکل و چه گروه‌هایی که می‌خواهند نشریات منتشر کنند، معمولا امکان انتشار را داشته‌اند. البته محدودیت‌هایی از حیث تیراژ، موضوعات مالی و محدودیت‌ها و امکانات دانشگاهی برای انتشار در سالهای گذشته وجود داشته که الان شرایط بهتر شده است. در آغاز شروع نشریات دانشجویی در اواخر دهه ۷۰ محدودیت‌های زیادی وجود داشت. دانشجو سیستم کامپیوتری، دستگاه کپی و... نداشت، اما بعد‌ها تا حد زیادی این محدودیت‌ها برطرف شده است و انشاالله با کمک و مساعدت مسئولین این محدودیت‌ها باز هم کمتر خواهد شد.
نقش برگزاری جشنواره‌های نشریات دانشجویی مانند جشنواره نسل چهارم در ارتقای کیفیت نشریات دانشجویی چه میزان است، در حاشیه این جشنواره‌ها، با آموزش‌های اولیه می‌توان نشریه‌های دانشجویی را از حالت غیر حرفهای به نیمه حرفهای تبدیل کرد؟
جشنواره نشریات برنامه‌ای است که باعث ارتقای انگیزه می‌شود و جدای از آموزشی که داده می‌شود، کمکی که در شناسایی نشریه‌های نیمه حرفهای می‌کند ارزشمند است. همچنین جدای از این موضوعات باعث انگیزه انتشار این نشریات می‌شود. متاسفانه چند سالی است که ما شاهد برگزاری جشنواره نشریات دانشجویی نیستیم. امسال با ابتکار خوبی که تشکل‌ها و اتحادیه‌های دانشجویی داشتند، جشنواره نسل چهارم شکل گرفته تا در یک سطح و حیطه ملی جشنواره نشریات دانشجویی را برگزار کند. بنده این را به فال نیک می‌گیرم که اتحادیه‌ها و تشکل‌های دانشجویی به سهمی از توانایی رسیدند که امروز می‌توانند خودشان برگزار کننده جشنواره ملی نشریات دانشجویی باشند؛ یعنی این ظرفیت در تشکل‌ها به وجود آمده که می‌توانند این جشنواره ملی را در این گستره برگزار نمایند. بدون تردید جشنواره نشریات دانشجویی نسل چهارم محملی خواهد بود برای شناسایی نشریات موفق، تقدیر از این نشریات و آموزش نشریات و همچنین ایجاد انگیزه بالا برای انتشار هر چه بیشتر و وسعت دادن به حوزه رسانه‌های دانشجویی در سطح دانشگاه‌های کشور.
کیفیت برگزاری این جشنواره را چطور ارزیابی می‌کنید؟
قطعا این جشنواره نقطه آغاز راه است و دوستان با مشکلات و محدودیت‌های زیادی مواجهند. چرا که تشکل‌ها و اتحادیه‌های دانشجویی برگزارکنندگان این جشنواره هستند و نه یک مجموعه رسمی. بنابراین با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. امیدواریم با مساعدت مسئولین در وزارتخانه‌های علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد و مجموعه‌های دیگر، این جشنواره بتواند قد راست کند و در سالهای آتی شاهد ادامه برگزاری این جشنواره با کیفیت بیشتر باشیم.
ارسال نظرات