صرفا جهت حفظ ظاهر؛ زاینده رود به زاینده جوی بدل می شود

زاینده رود هم مثل کارون و هامون، دریاچه ارومیه، ریزگردهای جنوب و غرب و خیلی از مسایل زیست محیطی که با زندگی و حیات اجتماعی مردم ایران گره خورده ، دستمایه وعده و وعیدهای سیاسی و شعارهای انتخاباتی شد تا شاید به پربار شدن سبد رای کاندیدای پیروز کمک کند

به گزارش گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ مردم اصفهان و آنهایی که حداقل چند سال یکبار گذارشان به این شهر می‌افتد، بهتر از هر کسی می‌دانند که چندین سال است نفس‌های این شهر به شماره افتاده و رمق روزهای گذشته را ندارد. از پل الله وردی خان تا سی و سه پل، پل خواجو و پل شهرستان که بخواهی بگذری نگاهت نه محو طراحی تالار خواجو و نه محو عظمت پایه‌های خشتی سی و سه پل، بلکه ترس از خشکی دوباره رگ حیات این دیار است که چشمانت را با افسوس به جریان موقتی زنده‌رود گره می‌زند.

طبیعت هم دستخوش وعده‌های سیاسی شد که تحقق نمی‌یابند

این تنها قصه پرغصه مردمان شهری نیست که سخاوت، هنر و مهمان نوازی شهرتشان است، بلکه دل نگرانی اصلی به آن چیزهایی مربوط می‌شود که در محدوده احیای دوباره نبض تپنده نصف جهان و در این مجال رخ می‌دهد.

به ویژه رفتارهای ناثوابی که برخی ناشی از سو مدیریت‌ها و برخی ناشی از تنگ نظری‌ها و البته گریزهای فاحش از قانون و منافع ملی است.

زاینده‌رود هم مثل کارون و هامون، دریاچه ارومیه، ریزگردهای جنوب و خیلی از پروژه‌های زیست محیطی که با زندگی و حیات اجتماعی مردم ایران گره خورده، بازهم دستخوش وعده و وعیدهای سیاسی و شعارهای انتخاباتی شد تا شاید به بهای رای در صندوقی، جریان حیات دوباره به این پدیده‌های طبیعی بازگردد، اما دریغ که ماهیت وعده روشن است و صفت بارزش عملی نشدن آن و بازی کردن با افکار عمومی.

وعده‌هایی که در میدان امام (ره) اصفهان در قبال دست نوشته‌های کشاورزان تکرار شد و البته از همین جنس «مُسکن لفظی» برای حادثه ورزشگاه تبریز هم تجویز کردند و ماجرا تا مرز قربانی کردن بهترین داور ایران در آسیا پیش رفت تا بحران خشم مردم در سفر استانی دولت به آذربایجان مدیریت شود.

زاینده رود هست، نیست؟!

با وجود خبرهای رسمی و غیررسمی مبنی بر بسته شدن آب زاینده رود تا 10 خردادماه سال 94، احسانی، «مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب به‌ هم پیوسته حوضه‌های آبریز فلات مرکزی، قره‌قوم و مرز شرقی»، با اشاره به بهبود وضعیت ورودی سد زاینده‌ رود، در پایان جلسه 4خرداد94 می‌گوید: «با توجه به حجم سد پیش‌بینی می‌شود بتوانیم تدوام جریان زاینده‌ رود به ویژه در شهر اصفهان را داشته باشیم که برای این موضوع نیز تمهیداتی در نظر گرفته شد تا هم بتوانیم تامین آب پاییز و زمستان سال آینده را تامین نماییم و آب مازاد ورودی را برای پایداری جریان آب زاینده‌ رود داشته باشیم.»

ابتکار: جریان زاینده‌رود تا اطلاع ثانوی تداوم دارد‌

«معصومه ابتکار» در حاشیه سفر به اصفهان در جمع خبرنگاران، با اشاره به وضعیت زاینده‌رود و اهمیت تداوم جریان این رودخانه اینطور وعده داد: «بر اساس تصمیمات مسئولان شورای عالی حوضه زاینده‌رود آب رودخانه زاینده‌رود تا اطلاع ثانوی باز می‌ماند.»(1)

حرف‌های وزارت نیرو و شورای هماهنگی زاینده رود فریب مردم است

بر خلاف اظهارات مقامات دولتی برخی مسئولان استانی نظر دیگری دارند و معتقند جریان زاینده‌رود موقتی خواهد بود. اسفندیار امینی، «مدیرعامل کانون خبرگان کشاورزی اصفهان» در گفتگو با رسانه‌های محلی، با اشاره به اینکه رئیس جمهور در سفر خود به اصفهان با توجه به درخواست مردم و مسئولان استان که خواهان جریان رودخانه بودند، دستور داد تا زاینده رود احیا شود، اظهار داشت: «برخی از مسئولان وزارت نیرو از صحبت های رئیس جمهور این تفسیر را میکنند که به عنوان مثال اگر یک متر مکعب آب در ثانیه به رودخانه دهند و کف زاینده رود اندکی آب جاری شود، به معنای احیای آن است.»

وی با تصریح بر اینکه حرفهای وزارت نیرو و شورای هماهنگی زاینده رود فریب مردم است، تاکید می‌کند: «مردم خواهان برگرداندن حق‌آبه‌های زاینده‌رود هستند رودخانه ای که هم زیبایی به شهر بدهد و هم کشاورز و باغدار درآمد از آن داشته باشد، همچنین به محیط زیست و تالاب گاوخونی حداقل آب را بدهد، رئیس جمهور سال گذشته دستور احیا این رودخانه را داد.»

عدم مدیریت صحیح و آسیب‌های جدی خشکی زاینده رود

جدای از تناقضات در موضوع جاری بودن دائمی زاینده‌رود، خشکی این رود آسیب‌های زیادی را در حوزه‌های مختلف به همراه دارد. دکتر احمد خاتون‌آبادی «استاد دانشگاه صنعتی اصفهان» در مقاله ای در این رابطه می‌نویسد: «خشک شدن امروز زاینده رود ارتباطی با خشکسالی ندارد. بلکه علت این پدیده را بایستی در عدم حکمرانی صحیح و مدیریت غیر یکپارچه جست وجو کرد. با خشک شدن زاینده رود تمامی فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی ساکنان اصفهان دچار دگرگونی می‌شود.»

خاتون‌آبادی در ادامه این مقاله تاکید می‌کند: «(علاوه بر این) پیامدهای روحی وروانی، زیست محیطی وحتی امنیتی – سیاسی آن در سطوح منطقه‌ای و ملی تاثیری ژرف بر جای می‌نهد. با افزایش تقاضا برای آب، فشار بر حوضه‌های آبریز افزایش پیدا می‌کند و متناسب با آن وجود یک ساختار حکمرانی موثر وقوی برای گرفتن تصمیمات بهتر مورد نیاز می‌باشد.»

استاد دانشگاه صنعتی اصفهان معتقد است: «چنانکه عملکرد نامناسب مسئولان ذی‌نفع در حوضه زاینده رود را مورد ارزیابی قرار دهیم خواهیم دید که عدم قانون پذیری وگریز از قواعد عرفی وعدم مشارکت سازمان یافته مردم، علل اصلی در مدیریت غیر اصولی زاینده رود است. که یک نمونه از این مسئله برداشت و پمپاژ غیرمجاز آب در بالادست زاینده‌رود و در استان هم‌جوار آن می‌باشد. یکی دیگر از این نوع مدیریت ناصحیح انتقال آب به استان یزد بدون تحقق پیش فرض‌هایی مانند احداث و افتتاح تونل سوم کوهرنگ بوده است.»

پروژه بهشت آباد منتظر تحقق وعده های روحانی است

به گفته «رئیس دولت یازدهم» تونل سوم کوهرنگ هم که در سال‌های پیش اجرا شده و آماده بهره‌برداری موقت است و در این شرایط تنها می‌تواند مقدار آب ارسالی به یزد را جبران کند و آب خارج شده از حوضه طی ۱۵ سال گذشته هنوز بدون جایگزین باقی می‌ماند. بهشت آباد طرحي است كه در سفر مقام معظم رهبري در سال ۱۳۸۱ مطرح و در مجلس شوراي اسلامي تصويب شده و یکی از مهمترین راه‌های نجات واقعي زاينده رود است.

اميد بود كه طرح آبرساني به فلات مركزي ايران (پروژه بهشت آباد) براي مقابله با بحران كمبود آب استان‌هاي اصفهان، يزد، كرمان اجرا گردد، ولي وزارت نيرو تحت تأثير كارشكني‌هاي غير علمي و غير منصفانه دستور توقف عمليات در دست اجراي تونل بهشت آباد را صادر كرد و امروز اميد مردم از عدم صدور دستور از سرگيري عمليات اجرايي تونل توسط رئیس جمهور جمهور نااميد شد.

صنایع یـزد میزبان آب شرب بسترنشینان زاینده رود

در اتفاق جالب توجه دیگری، «اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور» در سفر اردیبهشت امسال خود به یزد، مشکل مهم این استان را کمبود آب دانست و گفت در سفر خود ضمن تصمیم گیری درباره مساله آب این استان، ایجاد خط لوله جدید آب را بررسی می‌کند. قرار بر این بود طرح انتقال آب از اصفهان به یزد بعد از اجرای تونل سوم کوهرنگ انجام شود که متاسفانه این طرح زودتر از نهایی شدن اجرا شد. به گفته کارشناسان بیشتر مشکل کم آبی اصفهان مربوط به انتقال زودهنگام و غیرکارشناسی شده آب به استان های مجاور است چرا که با خروج آب از حوضه زاینده‌رود، جایگزینی برای آن پیش بینی نشده بود.

اجرای طرح انتقال آب سمیرم اصفهان به کـرمان فقط برای شرب پس از 18 سال!

در نیمه اردیبهشت امسال نیز «قائم مقام وزیر نیرو» در مورد انتقال آب از سمیرم به کرمان در مصاحبه‌ای عنوان کرد که آب برای مصرف شرب منتقل می‌شود و اگر برای آبیاری باغ‌ها مصرف شود، اشکال از مدیریت داخلی شهر است. ماجرا از این قرار است که طرح انتقال آب سمیرم به رفسنجان از سال ۸۱ که سالی پرآب برای این شهرستان بود با درخواست شرکت عمران رفسنجان مطرح و پیش رفت. با این وجود در دولت قبل این طرح بایکوت شد اما در دولت روحانی قراردادی بین شرکت‌های آب منطقه‌ای دو استان کرمان و چهارمحال و بختیاری و نیز شرکت عمران شهرستان رفسنجان در وزارت نیرو با عنوان طرح ونک- سولگان سمیرم منعقد شده و در سفر هیات دولت به چهارمحال و بختیاری به تصویب رسیده است.

البته رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در مهر ماه ۹۳ با اشاره به اینکه طرح انتقال آب سمیرم به رفسنجان در دوره ریاست جمهوری آقای رفسنجانی یعنی ۱۸سال قبل مصوب شده و ما اکنون مجبور به انجام آن هستیم ، معتقد است: آب سرمایه ملی و عمومی بوده و متعلق به منطقه خاصی نیست.(3)

فراموشی مزمن در پایبندی به قول هایی که به مردم دادند

حال این روزهای زاینده‌رود خوب نیست و شب را با ترس خشکی دوباره صبح می‌کند. چرا که این روزها عده‌ای عجیب فراموشی گرفته‌اند و وعده‌های خود به ملت را در پس منافع گروهی و حزبی و سیاسی کاری‌های محیط زیست بانان فراموش کرده‌اند.

از این فراتر آه و افسوسی است که بازهم از بی تدبیری در مدیریت‌ها و حمایت از قانون‌گریزی می‌خوریم. چطور ممکن است به سادگی یک جمله بتوان از این همه تلاش و هزینه و زحمت برای طرح احیای این رود همیشه زنده گذشت. این متوقف کردن‌های لحظه‌ای و این تصمیمات آنی درخصوص طرح‌های ملی بویژه در حوزه آب رسانی نه تنها اتلاف هزینه‌های گذشته است بلکه هزینه تراشی برای آینده است.

توجه ویژه به مسایل زیست محیطی در دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری باعث شده بود تا عده ای امیدوار باشند که دیگر شاهد سوء مدیریت در این خصوص نخواهیم بود اما گذشت این دو سال نشان داده که این سوء مدیریت نه تنها جبران نشده بلکه در مواردی تشدید نیز گردیده است و درحالی که مسئولین سازمان محیط زیست نگران سگ های شیراز بوده و در تجمع «من سگ هستم» شرکت می کنند و یا به دنبال افتتاح دفاتر تشکل های شبه دانشجویی می روند، نفس های زاینده رود و دریاچه ی ارومیه و دهها تالاب و آبگیر دیگر کشور به شمار افتاده است.