بهشتی‌پور: هدف برجام رفع تحریم‌ها نبود/ عبدالملکی: شما که می‌خواستید با مذاکره تحریم‌ها را بردارید

بیش از ۳ ماه از اجرای برجام گذشت. معاهده‌ای که با همه فراز و نشیب‌ها با شروط نه‌گانه رهبری تصویب و اجرایی شد. به تأیید دوست و دشمن ایران به تمامی تعهداتش در برجام عمل کرده است. در طرف مقابل اما قضیه تفاوت می‌کند. آمریکایی‌ها همچنان از عمل به تعهداتشان سر باز می‌زنند. چند روز پیش رئیس بانک مرکزی گفت با این شرایط دست‌آورد اقتصادی برجام برای ما تقریبا هیچ است. ظریف هم با انتقاد از آمریکا گفته است مردم باید نتایج برجام را عملی ببینند. حسن بهشتی‌پور و حجت الله عبدالملکی از ابتدای اعلام برجام بارها درباره این توافق مناظره کرده‌اند. این دو کارشناس مسائل سیاسی در خبرگزاری دانشجو نتایج و مشکلات اجرای برجام را بررسی کردند.

هفته گذشته برخی از مسئولان دولتی از جمله آقایان سیف و ظریف از عملکرد آمریکا در عمل به تعهداتش انتقاد کرده‌اند. شرایط پیش آمده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟  

بهشتی‌پور: من در آغاز می‌خواهم یک نکته‌ای را عرض کنم. برجام سندی ملی است که شورای عالی امنیت ملی آن را تصویب کرده، مجلس اجرای آن را تحت شرایطی ابلاغ کرده و مقام معظم رهبری با قرار دادن 9 شرط آن را تصویب کرده‌اند. بنابراین کسانی که خودِ برجام را بخواهند زیر سوال ببرند، به نظر من، خلاف منافع ملی عمل می‌کنند. ما باید متحد و یکپارچه، هرچه فریاد داریم بر سر آمریکا بکشیم و مطالبات خودمان را از طرف مقابل مطالبه کنیم. پس خیلی مهم است که ما این تفکیک را قائل شویم.

من امروز اینجا نیامده‌ام درباره خود برجام بحث کنم، اما در مورد موانع اجرایی شدن آن می‌توانیم صحبت کنیم. به نظر من برجام خدمت بزرگی به کشورمان بوده و در اجرا هم توانسته موفق عمل کند. چگونه؟ اول اینکه بهانه را از دست دشمنان ایران گرفت. آن‌ها گفته بودند ایران می‌خواهد بمب اتمی تولید کند. ایران اقداماتی را انجام داد تا آن‌ها بهانه‌ای نداشته باشند که بخواهند بگویند شما باید ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل تحریم شوید. این بزرگترین اتهامی بود که بعد از انقلاب به جمهوری اسلامی زدند و برای آن سندسازی کردند. 12 سند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موجود بود.

خب برجام در اجرا عملاً این قطعنامه‌ها را لغو کرد و قطعنامه 2231 جایگزین آن شد. از سوی دیگر 12 قطعنامه شورای حکام لغو شد. موضوع دیگر ابعاد احتمالی نظامی (PMD) بود که علیه ما سندسازی شده بود، اما پس از برجام آمانو صراحتاً گفت که این موضوع از نظر ما تمام شده است.

راجع به موضوع تحریم‌ها هم، اول اینکه روی «کاغذ» تمام تحریم‌ها لغو شده است. بعضی‌ها می‌گویند روی «کاغذ» ارزشی ندارد، ولی همین کاغذها موجب شد که بزرگترین تحریم‌ تاریخ را علیه ما تحمیل کنند. وقتی روی «کاغذ» حذف می‌شود، یعنی زمینه برداشته شدن آن در عمل فراهم می‌شود. آیا در عمل هم همه تحریم‌ها برداشته شده؟ نه! در بعضی از بخش‌ها مانند نفت برداشته شده است. الان ما هرچقدر بتوانیم بازاریابی کنیم می‌توانیم نفت بفروشیم. این دیگر دو دو تا چهارتا است. الان بعضی‌ها می‌خواهند قضیه را بپیچانند. این دیگر مشکل من نیست.

راجع به پتروشیمی، ما قبلاً در فروش محصولات پتروشیمی مشکل داشتیم الان دیگر نداریم. در جابه‌جایی فلزات گران‌بها دیگر مشکل نداریم. ما پیش از این اجازه کشتیرانی در بنادر بزرگ دنیا را نداشتیم، ولی الآن داریم.

آن بخشی که الآن مشکل دارد مسئله دلار است. راهبرد جمهوری اسلامی این بوده است که از سبد ارزی استفاده کند، چراکه با بالا و پایین شدن ارزش دلار ما متضرر می‌شدیم. از 20 سال پیش و قبل از برجام ما تصمیم گرفتیم با سبد ارزی کار کنیم. اما واقعیت این است از هر 10 معادله در جهان 6 مورد با دلار انجام می‌شود. به همین دلیل اگر تحریم دلار لغو نشود در مبادلات تجاری دچار مشکل می‌شویم. هنوز دولت آمریکا این مورد را عملی نکرده است و دارد بازی در می‌آورد. حالا دلیل این موضوع چیست؟ به نظر من یک دلیل ظاهری دارد، ولی اصل قضیه جای دیگری است. دلیل ظاهری که مطرح می‌کنند این است که ایران استانداردهای بانکی لازم را ندارد و می‌گویند پس از رسیدن به آن‌ها ما این کار را انجام می‌دهیم. البته عده‌ای می‌گویند ما تضمینی در این خصوص نداده‌ایم و راست هم می‌گویند، در برجام چنین چیزی وجود ندارد، چراکه ما اصلا درخواستی در این موضوع نداشته‌ایم.

مشکل دیگری که وجود دارد تحریم‌های اولیه است. بانک‌های بزرگی خواهان مراوده با ما هستند، اما هنوز نگران‌اند که به دلیل تحریم‌های حقوق بشری یا چیز دیگری جریمه شوند. این معضلی است که باید حل شود، ولی با این حال معتقدم که برجام توانسته تأثیرات مثبت اقتصادی داشته باشد و موقعیت بین‌المللی ایران را ارتقاء ببخشد. اینکه اسرائیل با برجام مخالفت می‌کند به همین دلیل است. عربستان اگر تلاش می‌کند کارشکنی کند علتش این است که احساس می‌کند موقعیتش تضعیف شده است.

عبدالملکی: تیم مذاکره کننده به برجام نگاه کارآموزی داشت 

عبدالملکی: آنچه من می‌خواهم درباره آن صحبت کنم، نقض برجام است. البته برجام فوایدی هم داشته است. بزرگترین دست‌آورد آن هم این بوده که ما یاد گرفتیم چگونه مذاکره نکنیم! هرچند ما انتظار نداشتیم تیم با تجربه دیپلماتیک دولت به این مذاکرات نگاه کارآموزی داشته باشد.

برجام متنی بود که از ابتدا محکوم به شکست بود و به همین جهت هم وقتی دولت لایحه نداد، مقام معظم رهبری با 9 شرط زمینه قانونی آن را فراهم کردند. در بندهای نامه مقام معظم رهبری به کرّات تاکید شده است که اگر فلان اتفاق نیفتاد برجام نقض شده و اجرای آن باید متوقف شود. چیزی که ما درباره آن بحث می‌کنیم این نیست که قانونی اجرا بشود یا نه! مسئله این است که یک قانون نقض شده است.

ما چند مدل می‌توانیم بحث کنیم. یکی این است که از منظر قانونی بررسی کنیم. طبق قانون دولت باید لایحه را به مجلس می‌داد که نداد. شورای عالی امنیت ملی به خاطر کمک به رئیس جمهور برجام را تصویب کرد. مصوبات شورای عالی امنیت ملی باید به تأیید رهبری برسد تا تبدیل به قانون شود. بر اساس شروطی که رهبری برای برجام قرار داده بودند، برجام نقض شده است. بنده این شروط را بازخوانی می‌کنم. چراکه بعضی مواقع برخی نخبگان ما حافظه تاریخی‌شان دچار اختلال می‌شود و فراموش می‌کنند.

در شرط اول آمده است که باید از طرف‌های مقابل از جمله رئیس جمهور آمریکا و مسئولان اتحادیه اروپایی تضمین کتبی در خصوص اجرای تعهداتشان در برجام گرفته شود که این موضوع اتفاق نیفتاد. خود دوستان وزارت خارجه هم تأیید کردند که چنین تعهدی گرفته شود.

رهبری همچنین تاکید کرده‌اند هرگونه صحبتی مبنی بر باقی ماندن تحریم‌ها نقض برجام است. این مکرراً اتفاق افتاده است. آقای جان کری همین چند روز پیش گفته بود که ایران از 100 میلیارد دلار دارایی‌اش فقط به 3 میلیارد دست یافته است. اگر این موضوع خلاف باشد و در واقع ما به همة 100 میلیارد دسترسی داشته باشیم باز هم این صحبت‌ها نقض برجام است.

شرط دوم رهبری این بود که در این 8 سال هر تحریمی به هر بهانه از طرف هر کدام از این کشورها اعمال شود، نقض برجام است و  دولت موظف است اجرای برجام را متوقف کند. به تایید آقای عراقچی تحریم‌های موشکی نقض برجام است.

من صحبت‌های دوستان وزارت خارجه را مطرح می‌کنم. در گزارش وزرات خارجه آمده است که چالش‌های ما با طرف آمریکایی و تا میزان کمتری با طرف اروپایی خاتمه نیافته است و ما به صورت روزانه و با قوت در حال پیگیری هستیم. چگونه چالش‌ها پایان نیافته است؟ به قول آقای سیف تقریباً هیچ چیزی از برجام دست ما را نگرفته است. آقای صالحی هم که عضو تیم مذاکره هستند می‌فرمایند هنوز بانک‌های بزرگ دنیا از رابطه تجاری با ایران ترس دارند. آقای عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری می‌گویند تحریم‌های موشکی نقض برجام است. ایشان در جای دیگری می‌گویند ما قانون لغو روادید را نقض برجام می‌دانیم و با آمریکایی‌ها سر آن دعوا داریم.

آقای ظریف هم در کنفرانس خبری با خانم موگیرینی می‌گوید ضرورت دارد طرف مقابل تعهداتش را در عمل و نه بر روی کاغذ عملی کند، چراکه مردم ایران سوال می‌کنند نتیجه برجام برای ما چه بوده است؟

همان‌طور که می‌بینید به جز آقای رئیس جمهور و سخنگوی دولت همه تأکید دارند که برجام نقض شده است. چرا برجام به چنین روزی دچار شده است؟ دلیلش این است که هیچ ضمانت اجرایی در متن برجام در نظر گرفته نشده است. رهبری خواستند با آن 9 شرط این ضعف را برطرف بکنند که آن هم رعایت نشد. در متن برجام هیچ تعهدی از طرف مقابل گرفته نشده است. در حالی که از ما تعهدات قوی اخذ شده است. ما در برجام 2 مدل تعهد داده‌ایم. یکی اینکه در ابتدا ما تعهدات خودمان را انجام می‌دهیم بعد طرف مقابل. این خودش بزرگترین ضمانت است. ثانیاً بازرسی‌ها و نظارت‌های فراپروتکلی را پذیرفته‌ایم. خب مسئله‌ای نیست، ما که نمی‌خواهیم نقض عهد کنیم. طرف قابل چه تضمینی داده است؟! در ضمیمه 5 آمده است که ایران باید اول تعهداتش را انجام بدهد تا ما اولین گام عملی را برداریم. این بخش به خوبی نشان می‌دهد طرف مقابل خود را آماده کرده است برای نقض برجام.

آنچه در پاراگراف‌های 36 و 37 برجام در خصوص رسیدگی به اعتراضات آمده است، مکانیزمی است که مراجعه به آن‌ها به ضرر ما است. آقای عراقچی خودشان گفتند ما نمی‌توانیم به این مکانیزم رجوع کنیم و هر طور که ما اعترض کنیم بازنده خواهیم بود. در کمیته‌ای که برای رفع اختلافات پیش‌بینی‌شده تصمیم‌گیری با 5 رأی اتفاق خواهد افتاد و این بدان معنی است که حتی اگر روسیه و چین هم کاملا موافق ما باشند، باز هم اتفاقی نخواهد افتاد. در واقع ما معاهده‌ای را امضا کرده‌ایم که هیچ تضمین عاقلانه‌ای برای اجرایی شدن آن وجود ندارد. نهایت استدلال آقای عراقچی این بود که چرا باید نقض کنند؟ این در حالی است که فروردین 95 چندین بار خودشان در تلویزیون گفتند برجام نقض شده است.

بهشتی‌پور: در شورای عالی امنیت ملی کمیته‌ای از افراد مؤمن و فراقوه‌ای حضور دارند که وظیفه تشخیص نقض برجام بر عهده آن‌ها است. اگر نقض جدی در برجام اتفاق افتاده بود، اولین مجموعه‌ای که اعترض می‌کرد همین کمیته بود. حالا این مسائلی که آقای عراقچی یا دیگران مطرح می‌کنند، چیست؟ به نظر من این‌ها مطالباتی است که ما از طرف آمریکایی داریم. ما در مورد موشک با هیچ کشوری وارد مذاکره نمی‌شویم. حالا طرف مقابل چند تا شخص و شرکت را تحریم کرده است. اینکه بنده به عنوان کارشناس بگویم نقض برجام است مسئله‌ای ندارد، اما آن کمیته باید تصمیم بگیرد. من خودم قبلا درباره لغو روادید یادداشت نوشتم که این موضوع نقض حقوق بشر است، چه برسد به برجام، اما خداوکیلی خودتان بفرمایید این مسئله‌ای است که ما کل ماجرا را به خاطر آن به هم بزنیم؟ پس اینکه منِ بهشتی‌پور می‌گویم، یک حرف است ولی تصمیم مسئولان چیز دیگری است.

الان نظر شما چیست؟ آیا ساختار تحریم‌ها حفظ شده است؟ به هر حال مسئولان هم به این نظرات کارشناسی توجه می‌کنند.

بهشتی‌پور: من نظرم را گفتم. چیزی که ما انتظار داریم این است که آمریکا به آنچه که تعهد داده است عمل کند و حتی ما باید مطالباتی بیش از آن هم داشته باشیم. از آنجایی که می‌دانیم آمریکا بدعهد است باید مطالبات زیادی داشته باشیم، اما بین خودمان که باید واقع‌بین باشیم. طبق دستور رئیس جمهور آمریکا اجرای تحریم‌های علیه ایران متوقف شده است. حالا در فضای انتخابات آمریکا هر ننه قمری یک اظهار نظری می‌کند که تقصیر کاخ سفید نیست. به نظر من آمریکا یک روش دوگانه پیش می‌گیرد. یکی جمهوری‌خواهان و لابی صهیونیستی هستند که دارند کارشکنی می‌کنند و اوباما با زرنگی دارد از کنارش می‌گذرد. اینجا می‌تواند جلو آن‌ها بایستد، ولی به خاطر فضای انتخابات این کار را نمی‌کند.

مسئله دیگری که وجود دارد و بچه‌ حزب‌اللهی‌ها باید به آن توجه بکنند این است که تحریم، یک سلاح است. آمریکایی‌ها نمی‌خواهند این سلاح را زمین بگذارند و دارند قطره‌چکانی با آن برخورد می‌کنند. ما باید چه کار کنیم؟ ما باید طبق فرموده مقام معظم رهبری با اقتصاد مقاومتی این سلاح را از دشمن بگیریم. همانطور که با برجام، بهانه هسته‌ای را از آن‌ها گرفتیم، باید سلاح تحریم‌ را هم از دست آمریکا دربیاوریم.

یادتان می‌آید می‌خواستند بنزین را تحریم کنند؟ ما در آن دوران به هر نحوی که بود بنزین را تولید کردیم و آن‌ها هم پشیمان شدند. ما به جای اینکه به جان هم بیفتیم، باید اقتصاد کشور را تقویت کنیم.

بهشتی‌پور: نباید به بهانه نقض عهد از طرف مقابل کل برجام را به هم بزنیم

مسأله‌ای که الآن وجود دارد این است که تقریباً همه موافق هستند برجام به طور کامل اجرا نشده است. در این شرایط دو نگاه وجود دارد. یک نگاه صحبت آقای رئیس‌جمهور است که گفتند هنوز فقط 3 ماه گذشته است و فعلا باید صبر کرد و نگاه دیگری که می‌گوید ما هم باید اجرای بخشی از اقدامات را موقف کنیم.

اینکه کارشناسان درباره متوقف کردن برجام صحبت کنند مسئله‌ای نیست، اما اگر مسئولی این صحبت را می‌کند باید حتماً نسبت به عواقب آن هم توجه کند. نشود مانند زمانی که گفتیم تحریم‌ها کاغذپاره است. باید مسئولان توجه کنند که چه عواقبی خواهد داشت. اما کارشناسان نظر بدهند که چه باید بکنیم.

نظر شما چیست؟

بهشیت‌پور: من معتقدم آمریکا دارد قطره چکانی عمل می‌کند. ما باید ابزار تحریم را از آمریکا بگیریم و راهش هم اراده ملت ایران است. همانطور که 12 سال مردم مقاومت کردند. این مقاومت هم ربطی به آقای روحانی، احمدی‌نژاد و قبل‌تر ندارد. مجموعه مردم ایران این کار را کردند. ما با اقتصاد مقاومتی می‌توانیم کاری کنیم که آمریکا احساس کند تحریم فایده ندارد.

عبدالملکی: نتایج مثبت برجام بیش از پیش در حال روشن شدن است. دورانی که مجلس داشت برجام را بررسی می‌کرد بنده و آقای بهشتی‌پور در دانشگاه خوارزمی مناظره داشتیم. ایشان گفتند من قبول دارم برجام بد است! ولی با این اوضاع تحریم‌ها چه کار می‌توانیم بکنیم؟ که بنده گفتم اقتصاد مقاومتی! ایشان گفتند اقتصاد مقاومتی چی!

بهشتی‌پور: من از اول به اقتصاد مقاومتی اعتقاد داشتم چون نظر رهبری بود.

عبدالملکی: شما به اقتصاد مقاومتی اعتقاد داشتید، ولی نه به عنوان راه‌حل تحریم‌ها! شما می‌گفتید ما نیاز ضروری به توافق داریم. شما گفتید بانک‌های ما تحریم است، سوئیفت قطع است و غیره! از روز اول دوستان گفتند ما ابزار تحریم را با مذاکره از دشمن می‌گیریم، ما می‌گفتیم باید با اقتصاد مقاومتی این کار را انجام دهیم.

اما مسئله‌ای که الآن هست این است که 90 درصد صنعت هسته‌ای ما نابود شده است. پیش از این هم مطرح شد که ما اقداماتی انجام می‌دهیم که به راحتی قابل برگشت نیست، اما طرف مقابل هزینه‌ای نمی‌پردازد. به هر حال این هم از نتایج مثبت برجام است. افرادی که پیش از این معتقد بودند باید با مذاکره تحریم‌ها را برطرف کنیم، الان که مطمئن شده‌اند با مذاکرات تحریم‌ها برداشته نمی‌شود، می‌گویند راه‌حلِ تحریم‌ها اقتصاد مقاومتی است.

مسئله بعدی این است که تحریم‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. آقای جان کری به اعضای کنگره می‌گوید ما هر بخشی از تحریم‌ها را بر می‌داریم، شما می‌توانید با دلایل دیگری آن را برقرار کنید و به همین دلیل کنگره که مخالف سیاست‌های دولت آمریکا است با برجام موافقت می‌کند.

اثرات اقتصادی برجام را ما احساس نمی‌کنیم و به نظر من این خوب است که اثرات منفی آن هنوز ظهور نکرده است. اگر از مردم و فعالان بپرسید همه می‌گویند هنوز اتفاقی نیفتاده است. آقای نوبخت می‌گوید این شش، هفت میلیارد دلار دردی از ما دوا نخواهد کرد، چیزی که مهم است سرمایه‌گذاری خارجی است. تا کنون 160 هیئت خارجی به ایران آمده اما حتی یک قرارداد امضا نشده است. به علاوه اینکه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران قبری است که هیچ میتی در آن وجود ندارد. کشوری که هزاران هزار میلیارد سرمایه دارد و خودش در تولید سرمایه‌گذاری نمی‌کند، نباید انتظار داشته باشد خارجی‌ها در آن سرمایه‌گذاری کنند.

این مسئله از اول قابل پیش‌بینی بود. چرا برجام طوری نوشته نشد که این اتفاقات پیش نیاید؟ راه حل این بود که ما تعهدات‌مان را بخش‌بخش انجام بدهیم و منتظر باشیم تا طرف مقابل اقدامی انجام بدهد. تیم مذاکره‌کننده گفت ما این را مطرح کردیم، ولی طرف مقابل نپذیرفته است. این نشان می‌دهد آن‌ها از اول می‌خواستند به تعهدات‌شان پایبند نباشند.

ما به اینجا می‌رسیم که دیگر آن ابزارهای قدرت را برای معامله با آمریکایی‌ها در اختیار نداریم. نه اورانیوم 20 درصد داریم که به آمریکایی‌ها بگوییم برو فلان تحریم‌ها را بردار، نه چهارتا سانتریفیوژ داریم و نه هیچ چیز دیگری! ما کشوری هستیم که خلع سلاح شده است، به امید آنکه طرف مقابل هم سلاحش را زمین می‌گذارد. این را همین‌جا می‌گویم تا ثبت شود. تا 31 تیر، آمریکا تحریم‌های سنگین‌تری علیه ایران وضع خواهد کرد.

آقای بهشتی‌پور می‌گویند چرا ما باید به خاطر تحریمِ چند نفر، برجام را به هم بزنیم. اگر از طرف مقابل چند نقض کوچک انجام شد و ما سکوت کردیم و اقدام حقوقی نکردیم، منطقاً باید منتظر نقض‌های بزرگتر باشیم یا خیر؟ کما اینکه سناریوی آن‌ها این است که از نقض‌های کوچک شروع کنند تا به موارد بزرگتر برسند. خانم کلینتون وعده تحریم‌های بیشتری داده‌اند و ترامپ هم اصلا برجام را قبول ندارد.

بهشتی‌پور: طبق گزارش مجلس بسیاری از تحریم‌های آمریکا طبق برجام لغو یا متوقف شده است. اینکه آقای سیف آنجا می‌گوید تقریبا هیچی به ما نرسیده است علتش مطالبه‌گری است. نمی‌شود که به آمریکایی‌ها بگوییم بله، همه چیز خوب است، دست شما درد نکند!

آقای سیف می‌گوید شما به تعهدات‌تان عمل نکردید. راست هم می‌گوید، بخشی از تعهدات عملی نشده است. این درست نیست که دل مردم را خالی کنیم که این همه امتیاز دادیم و آخرش هم هیچی به هیچی! این کلمه «هیچی» واقعا من را می‌سوزاند. البته مردم نه تنها متوجه هستند، بلکه این موضوع را بیان هم می‌کنند. در نظرسنجی‌هایی که انجام شده 85 درصد مردم از توافق راضی بوده‌اند.

اینکه می‌فرمایید 90 درصد صنعت هسته‌ای ما نابود شده! گزارش نشان می‌دهد که هم اکنون 5 هزار تا سانتریفیوژِ مشغول به کار داریم. پیش از این بیشتر از 9هزار سانتریفیوژ فعال داشتیم. راجع به آب سنگین اراک با شرکت‌های ایرانی و چینی قرارداد بسته‌ایم. ما در عرض 48 ساعت می‌توانیم دوباره سانتریفیوژها را برگردانیم. این نشان می‌دهد که کار دارد جلو می‌رود.

قبول دارید مهم‌ترین خواسته ما از مذاکرات، دستاوردهای اقتصادی بوده؟

بهشتی‌پور: نه، مهمترین خواسته‌ی ما خلع سلاح دشمن بوده است و اینکه بهانه از آنها گرفته شود. اما بحث «تحریم» هم بوده است.

بهشتی‌پور: هدف برجام رفع تحریمها نبود

اگر مشکل اقتصادی نداشتیم، مذاکره می‌کردیم؟!

بهشتی‌پور: این را آمریکایی‌ها در ذهن شما انداختند، اینکه گفتند اگر ایران مشکل اقتصادی نداشت، پای میز مذاکرات حاضر نمی‌شد، تبلیغات دورغین آمریکایی‌ها است. فریب نخوریم؛ ما اگر 100 تا تحریم دیگر هم می‌شدیم، و اگر آنها غنی سازی در خاک ایران را نمی‌پذیرفتند، ما باز محکم می‌ایستادیم. اگر 100 برابر این تحریم‌ها هم، که وحشتناک‌ترین نوع تحریم در طول تاریخ بوده، انجام می‌شد، ایران پای میز مذاکرات نمی‌رفت. مذاکرات قبل از آقای روحانی شروع شده بود. نکته‌ی دوم این‌که مذاکرات در دی ماه 91 انجام شده، و ربطی به انتخابات ندارد. هر چند دولت به آن سرعت داده است. آمریکایی‌ها با زرنگی القا کردند که ما به خاطر تحریم رفتیم پای میز مذاکره. این باید تبلیغ شود؛ در رابطه با تحریم‌ها یک مسأله مهم وجود دارد و آن اینکه هدف ما لغو تحریم‌ها بوده است و من منکر این قضیه نیستم؛ اما توجه کنید انگیزه‌ی ما برای نشستن پای میز مذاکرات این نبود. رایس می‌گفت غنی‌سازی به هر قیمتی باید متوقف شود. مسأله این بود! ما برای تحریم نرفتیم پای میز مذاکرات. اولاً ما قبل از دولت روحانی مذاکره کردیم، دوماً هدف ما تثبیت غنی‌سازی اورانیوم بود تا بهانه از دست این جماعت گرفته شود. حالا آنهایی که می‌گویند ادامه نمی‌دهیم، دارند با وجود خورشید، ادعا می‌کنند شب است.

به هر حال در شروع مذاکرات آنچنان که آقای صالحی هم گفتند، مقام معظم رهبری فرمودند اگر امتیاز دادیم به خاطر لغو تحریم‌ها بود.

بهشتی‌پور: فرمودند «امتیاز»، اما نگفتند به خاطر تحریم‌ها، رفتیم مذاکره کردیم. اصلاً این خلاف سیاست تبلیغی ایران است.

ولی عین فرمایش رهبری این است که ما برای رفع تحریم‌ها مذاکره کردیم.

بهشتی‌پور: هدف مذاکرات یک بحث است؛ و این‌که برای چه در مذاکرات هستیم، مطلب دیگری است. در تحلیل سیاسی این‌ها را باید تفکیک کرد. «انگیزه» و «هدف» با هم متفاوت است. انگیزه‌ی ما اقتدار ما است، و ما باید غنی سازی را ادامه می‌دادیم. ولی هدف این بود که تحریم‌ها لغو شوند و با دنیا ارتباط داشته باشیم، البته به جز آمریکا. ما به اهدافمان رسیدیم. هرچند اهداف نسبی است. در فارسی یک کلمه به معنای «هدف» داریم، ولی در انگیلسی 6 یا 7 کلمه! هدف بزرگ ما لغو کلیه‌ی تحریم‌ها در همه جهات بود.  

عبدالملکی: امضای چنین قراردادی عاقلانه نبود

شما بفرمایید راه حل چیست، چکار کنیم برجام خواسته‌های ما را برآورده کند؟ آیا 3 ماه کم بود تا مردم نتایج برجام را مشاهده کنند؟ پیشنهاد شما چیست؟

عبدالملکی: برجام قراردادی است که مضرات آن از منافعش بیشتر است، یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف برجام این است که هیچ ساز و کاری برای شکایت ما در آن پیش‌بینی نشده است. بلکه تمام ساز و کارهای دیده شده به نفع طرف مقابل است؛ تا جایی که حتی شکایت ما براساس قطعنامه‌ی 2231 هم اساساً به ضرر خود ما است. اصولاً بستن چنین قراردادی یک کار عاقلانه و حکیمانه به نظر نمی‌رسد. مقام معظم رهبری این قرارداد را با 9 شرط پذیرفتند. اگر آن 9 بند اجرا شده و محقق می‌شد، بخش مهمی از نقاط ضعف از بین می‌رفت؛ هرچند نشد. ما پذیرفته بودیم دقیقاً تعداد سانتریفیوژهایمان از تعدادی بیشتر نشود تا در مقابل، تحریم‌ها نیز به طور دقیق برداشته شود، نه اینکه حالا به ‌قول آقای جان کری از 100 میلیارد دلار فقط 3 میلیارد دلار از اموال بلوکه شده‌ی مردم آزاد شود.

اتفاقاً صحبت آقای سیف که برجام از لحاظ اقتصادی هیچ دستاوردی برای ما نداشت؛ حرف بسیار درستی است. این‌که پیدا کردن مشتری برای نفت را دست‌آورد برجام می‌دانند، حرف چندان دقیقی نیست! ما در اوج تحریم‌ها هم یک میلیون و هفتصد هزار بشکه به گزارش بانک مرکزی نفت خام فروختیم. با روش‌هایی که داشتیم در سال 91 ما حتی 60 میلیارد بشکه نفت خام فروختیم که برای ما حدود 53 میلیارد دلار درآمد ارزی داشت. اتفاقاً بخش عمده‌ی منابع فروش نفت در دولت یازدهم بلوکه شد و میزان فروش ما از 1.700 بشکه به 1 میلیون بشکه رسید. در همین دولت که با شعار مذاکره و تعامل آمد، بازار نفت رفت و همزمان با دیپلماسی ضعیف وزارت نفت قیمت نفت از 85 دلار تا بیست و اندی رسید. می خواهم بگویم ما توافقی کرده‌ایم که راه برگشت نداریم و مسئولان باید مجدانه، آن بخش‌هایی از برجام را که نقض می‌شود، مطرح کنند. همین‌طور باید از لحاظ بین‌المللی اقدام شود.

رهبری در یکی از بندهای نامة تأیید برجام فرمودند علیه اوباما و دولت آمریکا اقامه دعوی بشود. در محافل حقوقی بین‌المللی تهدید به جنگ بر اساس منشور ملل متحد یک تخلف است. حالا که طرف غربی در حال نقض برجام است، بر کسی پوشیده نیست. آقای عراقچی متناقض صحبت می‌کنند. جایی می‌گویند برجام نقض نشده. در حالیکه پاراگراف 27 متن برجام نقض شده. می‌گوید از طرف آمریکایی‌ها اقداماتی مورد نیاز است تا ایران بتواند از ثمرات برداشته شدن تحریم‌ها استفاده کند. ولی آمریکا این کار را نکرده. آمریکا باید روی کاغذ تحریم‌ها را بردارد. باید گزارش مکمل تحریم‌ها را بردارد. باید ایران را از لیست کشورهای پرخطر بردارد، یا مقامات امریکایی تکرار تحریم نکنند. ولی جان کری در کنگره و جاهای دیگر می‌گوید خیال نکنید تخفیف خاصی به ایران داده شده. این یعنی تداوم خصومت. هم براساس برجام خلاف واقع است، هم براساس نامه رهبری و باید اقدامات حقوقی علیه طرف‌های مقابل بشود.

مهمتر اما این است که یاد بگیریم چطور مذاکره کنیم و چطور قرارداد ببندیم تا دشمن ظرف شش ماه نتواند ما را خلع سلاح کند. هم آقای ترامپ، هم خانم کلینتون خودشان را برای تشدید تحریم‌ها آماده می‌کنند. آقای مونیز می‌گوید رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند برجام را پاره کند. این حرف در حقوق بین‌الملل معنا دارد. در ابتدای بند تعهدات ایران گفته شده که ایران و کشورهای 5+1 به صورت داوطلبانه تعهدات را انجام خواهند داد. اما طرف مقابل می‌گوید داوطلب اجرای تعهدات نیستم. ما آن ابزارهای قدرت‌مان را به خاطر توافق بد ازدست دادیم. طرف مقابل به عهداتش عمل نمی‌کند و از 23 تیر ماه به بعد 54 طرح ضدِایرانی در کنگره مطرح شده. همین دیشب اقای جاش ارنست نامه‌ای را در ارتباط با برجام به ایالت‌ها نوشت که در آن بحث کم کردن تحریم‌ها نبود. این هم نقض برجام است، چون در برجام گفته شده دولت، ایالت‌ها را تشویق می‌کند تا تحریم‌ها را بردارند، ولی جاش ارنست صریحاً مطرح می‌کند که ما حتی تشویق به کم کردن تحریم‌ها هم نکردیم. ما باید درس بگیریم که چگونه مذاکره کنیم تا ظرف 6 ماه خلع سلاح نشویم. تا طرف مقابل بر مرکب خصومت خودش تاخت و تاز نکند.