اقدامات چند روز اخیر «محمد بن سلمان» ولیعهد جوان و بلندپرواز سعودی حاکی از آن است وی به پشتوانه کاخ سفید و دونالد ترامپ در داخل کشور به دنبال تحکیم قدرت و جایگاه خود برای دوره پس از ملک سلمان است؛ ریاض در حوزه سیاست خارجی نیز مقابله با نفوذ ایران را دنبال می کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، رویکردهای اخیر دولت آمریکا به ویژه سخنان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور نسبت به مسائل خاورمیانه به صورت مستقیم ایران را نشانه رفته اند. موضوع تایید نکردن برجام، وضع تحریمهای جدید و همسویی قانونگذاران آمریکا با ترامپ همگی حکایت از راهبردی کلان در کاخ سفید دارد که دشمنی با ایران را شدیدتر از گذشته دنبال میکند. ایالات متحده در چارچوب اعلامی مقابله با نفوذ منطقهای و برنامههای موشکی ایران تاکتیک هایی را همچون تصویب قانون «کاتسا» علیه ایران، تمدید وضعیت فوق العاده علیه ایران، تحریم سپاه پاسداران و تشدید فشارها بر حزب الله لبنان را در پیش گرفته است.
**پشت گرمی ریاض به ترامپ کاخ سفید برای پیگیری رویکرد خصمانه خود علیه ایران، برخی کشورهای منطقه از جمله دولت عربستان سعودی را به یاری طلبیده است و با دیکته سیاست هایی خاص تلاش دارد ایران را در موقعیتی منفعلانه محبوس کند. بر اساس برخی تحلیلها دولت سعودی با توجه به هراس از قدرت یابی ایران ماموریت یافته است با ایجاد بحران ساختگی در منطقه (از جمله لبنان)، بخشی از پازل بازی سیاسی آمریکا در خاورمیانه را به اجرا در آورد. ریاض تلاش دارد با بهره گیری از رسانههای وابسته فضای ضد ایران را تشدید کند. تارنمای شبکه خبری «بلومبرگ» بحرانهای یک هفته اخیر را که ریاض یک طرف ماجرا بوده است، تلاش برای نقش آفرینی بیشتر سعودیها ارزیابی کرده است. گزارش بلومبرگ تسویه حساب در خاندان پادشاهی عربستان و دخالتهای ریاض در خاورمیانه را در جهت ایجاد موازنه قدرت در داخل و خارج این کشور دانست و نوشت: در حالی که «داعش» مسیر نابودی را طی میکند و جنگ در سوریه نیز در مراحل پایانی قرار دارد، امیدواری برای بازگشت صلح به خاورمیانه با ضربات ویرانگر ریاض روبرو شد. در فاصله چند ساعت اتفاقهای مهمی برای ریاض افتاد؛ یک موشک یمنی پایتخت سعودی را مورد هدف قرار داد و همان زمان دهها تن از شاهزادگان، مقامهای پرنفوذ و تجار ثروتمند این کشور از جمله میلیاردر معروف «الولید بن طلال» (که مخالفت آشکار خود را با سیاستهای ترامپ اظهار کرده است) از سوی حکومت بازداشت شدند. همزمان «سعد حریری» نخست وزیر لبنان هم در ریاض با انتقاد از ایران استعفای خود را اعلام کرد. وقایعی که رخ داده است بخش مهمی از نیات پادشاهی و ولیعهد جوان و جدید عربستان سعودی است. محمد بن سلمان تصمیم گرفته است تا موقعیت کنونی خود را در داخل و جایگاه ریاض در منطقه را دگرگون سازد. رفتار ولیعهد عربستان برنامه بلندپروازانهای تفسیر شده است که همزمان به دنبال حذف نفت از اقتصاد و اعمال سیاست خارجی متفاوتی است. به نوشته بلومبرگ این وضعیت به عرصه رقابت سعودیها با ایران برای تعیین میزان نفوذ در منطقه تبدیل شده است. ظرفیت هایی که در رقابت میان ایران و عربستان وجود دارد اکنون واقعیتر از گذشته شده است. حتی مقامات سعودی ایران را به علت حمله موشکی یمنیها به فرودگاه بین المللی ریاض مورد انتقاد قرار داده اند. آنها میگوید این امر را اقدامی جنگی میدانند. روزنامه «نیویورک تایمز» هم در گزارشی واکنش عربستان به موشک یمن را برای منطقه خطرناک توصیف کرد و نوشت: این امر میتواند موجب منازعه میان دو رقیب منطقهای شود. این سخنان در زمینه سیاست خارجی از زبان وزیر امور خارجه عربستان بیان میشود حال آنکه ولیعهد این کشور در حال تحکیم قدرت خود در داخل کشور است. گفته میشود بیش از ۵۰۰ نفر از نخبگان سعودی در میان بازداشت شدگان در ریاض قرار دارند؛ برخی از آنها شاهزاده، وزیر و حتی افرادی ثروتمند هستند. برای برخی از آنها اتهام مشخصی بیان نشده و تنها به عنوان افرادی فاسد معرفی شده اند. بر اساس این تحلیل در عرصه خارجی، عربستان میخواهد عرصه رقابت با ایران را به لبنان هم بکشاند، زیرا شکستها در جبهه یمن، نابودی داعش در عراق و سوریه عرصه تقابل را برای ریاض تنگ کرده است. اکنون با اقداماتی که واشنگتن علیه ایران و به ویژه حزب الله در پیش گرفته است این خط مشی رنگ و بوی دیگری دارد و به ریاض هم جسارت بیشتری را بخشیده است. این اتفاقات با استعفای ناگهانی و ظاهرا تحمیلی سعد حریری نخست وزیر لبنان در ریاض همراه شده است. وی در اقدامی شگرف استعفا داد و جالب اینجاست که وی نوک پیکان حملات سیاسی خود را به سوی ایران و حزب الله نشانه میرود.
**دیدارهای پرشمار مقامهای آمریکایی و سعودی بسیاری از کارشناسان حوادث داخلی در عربستان را خط مشی ملک سلمان برای آماده سازی شرایط جهت جانشینی ولیعهد محمد بن سلمان میدانند. اعتقاد بر این است که در عرصه بین المللی، سیاستهای کاخ سفید به ویژه رویکردها و سخنان ترامپ میتواند باعث تند روی مقامهای ریاض شد. به نوشته نیویورک تایمز به علت حمایت آمریکا، تحولات در داخل عربستان با سرعتی بیش از حد تصور در حال انجام است. به طور قطع این حجم اصلاحات داخلی در کنار ماجراجوییهای خارجی نمیتواند بدون اجازه یا مشاوره مقامهای آمریکایی صورت گرفته باشد. بلومبرگ آورده است: ایالات متحده به شدت از ولیعهد جوان در مسیر اصلاحات و برنامه ریزیها در سند تحول ۲۰۳۰ عربستان پشتیبانی کرده است، زیرا اعتقاد دارد این امر موجب مشارکت بیشتر زنان و تضعیف افراط گرایی و اسلام رادیکالی در عربستان میشود. از طرف دیگر در عرصه خارجی هم هنوز بلندپروازیهای ریاض ادامه دارد و این کشور به حملات نظامی علیه یمن ادامه میدهد و تغییری را در تحریمهای همه جانبه علیه قطر ایجاد نکرده است. البته ایالات متحده خواستار رفع فشارها علیه دوحه شده است، زیرا کاخ سفید اعتقاد دارد این فشارها باعث شده است قطر که متحد دیگر ایالات متحده در خلیج فارس است روابط نزدیکی را با ایران که رقیب عربستان و آمریکا در منطقه است، برقرار کند. نیویورک تایمز نیز در گزارش خود نمونه هایی از همکاری و حتی ارتباط نزدیک کاخ سفید و پادشاهی سعودی را بیان کرده است. ترامپ که اکنون در شرق آسیا به سر میبرد از دستگیریها در ریاض و اتخاذ سیاستهای منطقهای ابراز خوشحالی کرد و گفت: «پادشاه و ولیعهد عربستان به خوبی میدانند چه کاری را انجام میدهند». به نوشته این روزنامه ترامپ مقامات سعودی و متحدان آن را تحریک میکند تا در مقابل ایران استوارتر عمل کنند؛ آنها بی پرواتر عمل میکنند، زیرا آمریکا را حامی خود میدانند. جالب اینجاست که «جارد کوشنر» داماد و مشاور ویژه ترامپ چند روز پیش از این تحولات برای سومین بار در سال جاری به ریاض سفر کرد. از طرف دیگر هفته گذشته «سامر السبهان» وزیر عربستان در امور خلیج فارس که سعد حریری پس از دیدار با وی استعفا داد اکنون به آمریکا رفته است. السبهان چند رو قبل خبر از تحولاتی بزرگ در آینده داد و با اعلان جنگ به حزب الله لبنان عنوان داشت: لبنان از سوی حزب الله و ایران ربوده شده است. «جوزف کچینچیان» تحلیلگر مرکز پژوهشی ملک فیصل در تحلیل خود از شرایط نوشته است: دستگیری تعداد زیادی از افراد سرشناس در ریاض در کنار تشدید منازعه با تهران دو برنامه بلندمدت ولیعهد جوان عربستان بوده است.