جوانان خارجی چگونه کنکور می‌دهند؟/ از هزینه‌های سرسام آور دانشگاه‌های آمریکا تا کنکور‌های سرسختانه فرانسه

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- زینب امیدی، آزمون آیین‌نامه، کنکور کارشناسی و کارشناسی ارشد یا دکتری، آزمون استخدامی و... در هر سنی که باشید بالاخره ممکن است یک روز یک برگه سفید و یک خودکار جلویتان بگذارند تا بفهمند چند مرده حلاجید. در ایران برایش تعابیر و تفاسیر زیادی ردیف کرده‌اند؛ غول کنکور، سد کنکور و ... کنکوری که حالا چند سالی می‌شود بحث بر سر ماندن یا نماندنش زیاد است، اما هنوز شاهد تصمیم جدی از سوی مسئولین مربوطه در این خصوص نبوده‌ایم.

کنکور فقط ورژن ایرانی ندارد

کنکور فقط برای ایران نیست و شاید بتوان گفت بسیاری از کشور‌های مطرح دنیا نیز کنکور را راه اصلی ورود جوانان خود به دانشگاه قرار داده‌اند؛ اما شیوه برگزاری کنکور و راه‌های ورود داوطلبین به دانشگاه با کشور ایران متفاوت است.

کنکور در خارج از کشور چگونه است؟

برای بررسی بیشتر اشاره به دو مقطع ارشد و دکتری در خارج از کشور می‌کنیم. این دو مقطع، از دو مدل سیستم آموزشی تبعیت می‌کنند، سیستم اروپایی و آمریکای شمالی. سیستم اروپایی اینگونه است که فرد پروپرزالی آماده می‌کند و دانشگاه‌ها ظرفیت‌های خالی را برای دانشجویان اعلام می‌کنند. پس از آن دانشجو یا طبق ظرفیت اعلام شده پروپوزال آماده کرده و برای دانشگاه ارسال می‌کند تا دانشگاه تصمیم به جذب او بگیرد یا پس از قبولی تصمیم گرفته می‌شود که به دانشجو کمک هزینه تحصیلی داده شود یا نه.

در سیستم اروپایی جذب دانشجو بیشتر پروپوزال محور و استاد محور است. در سیستم آمریکای شمالی، اما روش جور دیگری است. در این سیستم دانشجویان معمولا برای ظرفیت‌هایی که همیشه از سوی دانشگاه‌ها به صورت سالانه اعلام می‌شود داوطلب می‌شوند. سپس توسط کمیته‌ای در دانشگاه مربوطه سوابق تحصیلی فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد. ممکن است برای بعضی رشته‌ها از دانشجو مدرک تافل و آیلس و برای رشته‌های بیزینس و مدیریتی TMAT بخواهند.

آمریکا چیزی به اسم کنکور ندارد، اما ورود به دانشگاه وابسته به سطح مالی خانواده هاست

توحید عزیزی، دانش آموخته رشته بهداشت و پزشکی از دانشگاه برندایس در ایالت ماساچوست آمریکا در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص تجربه جهانی کنکور در کشوری مثل آمریکا اینطور می‌گوید: «رشته پزشکی را در دانشگاه شهیدبهشتی در مقطع کارشناسی به اتمام رساندم و برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به آمریکا رفتم. آمریکا چیزی به اسم کنکور ندارد و متقاضیان باید برای ورود به هر کدام از دانشگاه‌های آمریکا، جداگانه اپلیکیشنی را پر کنند که شامل نمرات و محل تحصیل دبیرستان و برای دانشگاه‌های معتبرتر شامل آزمون ورودی و پرسش و پاسخ از متقاضیان نیز می‌شود.

وی ادامه داد: معمولا برای ورود به مقطع کارشناسی دانشگاه‌ها امتحان خاصی از متقاضیان نمی‌گیرند مگر اینکه دبیرستان محل تحصیل شما در آمریکا نبوده باشد و آن‌ها برای اینکه مطمئن باشند شما به زبان مسلط هستید امتحان تافل می‌گیرند.

عزیزی در خصوص طرح کاد دانشگاه‌های آمریکا در تعطیلات تابستانی نیز گفت: دانشگاه‌های آنجا معمولا در این ایام دانشجویان خود را برای کار در شرکت‌ها به جا‌های گوناگون می‌فرستند و از آن‌ها رزومه کاری می‌خواهند. یکی از مسائل مهم برای تحصیل در دانشگاه‌های آمریکا صرف هزینه بسیار بالا در آن‌ها است که همه کس قادر به پرداخت آن نیست. برای این عده وام دانشجویی نیز در نظر گرفته شده است.

دانش آموخته رشته بهداشت و پزشکی از دانشگاه برندایس با اشاره به اینکه چند وقت پیش گزارشی را در خصوص دانشگاه هاروارد می‌خوانده است، خاطرنشان کرد: در این گزارش اشاره شده بود که ۹۵ تا ۹۸ درصد دانشجویانش درآمد دو درصد بالای جامعه را دارند یعنی ورود دانشگاه در آنجا به تمول مالی خانواده بستگی دارد. یکی از دوستان من که در آنجا با او آشنا شده بودم تعریف می‌کرد به علت فوت پدرش وضعیت مالی مناسبی نداشتند و از دانشگاه انصراف داده بود.

وی در ادامه تصریح کرد: شاید دانشگاه‌های آمریکا چیزی به اسم کنکور نداشته باشند، اما هزینه تحصیل در آن‌ها به طور غیر معقولی بالاست. به طور مثال در بستون که مرکز ماساچوست است هزینه تحصیل در دانشگاه بستون یونیورسیتی برای سال ۲۰۱۵ در یک سال چیزی حدود ۵۲ هزار دلار آب خورده است. این هزینه جدای از هزینه‌ای است که دانشجویان برای خرید کتاب، تغذیه و ... می‌دهند.

عزیزی ادامه داد: با این مثال فرض کنید فردی که برای چهار سال این دانشگاه را انتخاب می‌کنید چیزی حدود ۲۰۰ هزار دلار باید از جیب خود خرج کند. بورسیه شدن دانشجویان در مقطع کارشناسی نیز در آمریکا به آن صورت وجود ندارد، مگر اینکه فرد دارای ویژگی خاصی باشد؛ مثل: قهرمان المپیک، بستکبال و فوتبال آمریکایی و ... که آن هم کمتر از یک درصد جمعیت متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌ها را در برمی گیرد.

دانش آموخته رشته بهداشت و پزشکی از دانشگاه برندایس گفت: متوسط درآمد هر خانواده در آمریکا بین ۵۰ تا ۶۰ هزار دلار است و در این صورت باید تمام درآمد یک ساله خود را برای تحصیل در دانشگاه خرج کنند به همین خاطر راهی به جز گرفتن وام ندارند. وام دانشجویی در آمریکا به این صورت که سود هفت درصد دارد این وضعیت در حالی است که تورم آنجا حدود دو درصد است و به همین خاطر نسبت به اقتصاد آمریکا سود زیادی به حساب می‌آید.

 

وی بیان داشت: دانشگاه‌هایی همچون دانشگاه هاروارد که به طور مثال سالانه ۲۰ هزار نفر اپلیکیشن به آن ارسال می‌کنند، اما ۲۰ تا ۳۰ دانشجو پذیرش داد؛ تقریبا به زبان ساده باید گفت: در انتخاب‌ها پارتی بازی می‌کنند. حقیقت این است که آنجا بسیار استاد محور است و کمیته‌ای که دانشجویان را انتخاب می‌کند متشکل از اساتیدی است که در همان دانشگاه تدریس می‌کنند. آن‌ها نمی‌رسند حجم عظیم پرونده‌های ارسالی را بررسی کنند و در بسیاری از موارد باز نکرده ریجکت می‌کنند.

عزیزی در مورد دلایل پشت پرده انتخاب دانشجویان در دانشگاه‌های آمریکا گفت: من می‌دانم که بسیاری از این اپلیکیشن‌ها توسط کمیته بررسی هیچ گاه باز نمی‌شود و تنها افرادی که معرف و آشنایی دارند اکسپت می‌شوند. این اتفاق بیشتر برای مقطع کارشناسی می‌افتد چرا که در مقطع ارشد و دکتری رزومه دانشجویان تخصصی‌تر است و برای ادامه تحصیل خود باید از رزومه اش دفاع کند.

دانش آموخته رشته بهداشت و پزشکی از دانشگاه برندایس در خصوص شرایط ادامه تحصیل در دانشگاه‌های آمریکا بار دیگر خاطرنشان کرد: به جز وام دانشجویی که به آن اشاره کردم خیرین هم برای ادامه تحصیل دانشجویان بی بضاعت کمک می‌کنند. افرادی که در آمریکا مجبورند به خاطر شرایط خانوادگی به جای رفتن به دانشگاه یک راست وارد بازار کار شوند درصد کمی نیستند چرا که ممکن است هیچ کدام از شرایط گرفتن وام، کمک خیرین و ... را نداشته باشند.»

برای عده‌ای همیشه بودن کنکور سدی برای راه یافتن به دانشگاه تلقی می‌شده، در ایران شاید این تفکر بیشتر نشات گرفته از ایراداتی باشد که به کنکور و نحوه برگزاری آن می‌گیرند. اما خوب است بدانید این مشکلات در کشور‌هایی که با افتخار اعلام می‌کنند کنکور ندارند نیز به شکل دیگری بروز پیدا می‌کند. نمونه بارز آن دانشگاه‌های آمریکا است که به آن اشاره شد.

فرانسه و ایتالیا نیز کنکور دارند، اما اختلاف سطح میان دانشگاه هایشان نیست

سیدعباس موسوی، استاد دانشگاه شریف در گفت‌وگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در خصوص تجربه جهانی کنکور در کشور‌های دیگر گفت: در کشور‌هایی مثل ایتالیا و فرانسه تحصیل در دانشگاه رایگان است و همچون ایران برای ورود به دانشگاه کنکور برگزار می‌کنند، حتی در مواردی شنیده‌ام که کنکور در کشور فرانسه بسیار سخت است. اما وجه تمایز آن با دانشگاه‌های ایران، تفاوت در سطح دانشگاه‌ها است چیزی که در بین دانشگاه‌های خارج خیلی به چشم نمی‌خورد.

وی ادامه داد: حتی گاهی اوقات یک دانشگاه در شهر کوچکی می‌تواند به دانشگاهی که در یکی از شهر‌های بزرگ است طعنه بزند. اما در ایران اختلاف سطح در دانشگاه‌ها یکی از عواملی است که برگزاری کنکور را ناگزیر می‌کند؛ به خاطر اینکه وقتی به طور مثال اگر ۱۰ دانشگاه برتر در کشور داشته باشیم داوطلبین میل و رغبتی برای رفتن به دانشگاه‌های دیگر ندارند و بیشتر به سمت دانشگاه‌های برتر هجوم می‌آورند.

وی ادامه داد: به طور مثال در کشوری مثل ایتالیا فرقی میان دانشگاه پیزا با دانشگاه میلان نیست با وجود اینکه شهر پیزا ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد. در کشوری مثل کانادا فرقی میان دانشگاه شهر کوچکی مثل واترلو با دانشگاه ترنتو دیده نمی‌شود. دانشجویی که در دانشگاه مونترال درس می‌خواند خیلی تفاوتی از لحاظ سطح علمی با دانشجوی دانشگاه واترلو ندارد.

موسوی در خصوص ناگزیر بودن در برگزاری کنکور در ایران خاطرنشان کرد: مادامی که در کشور ما تفاوت در سطح علمی دانشگاه‌ها برطرف نشود و تحصیل رایگان باشد چاره‌ای جز برگزاری کنکور نداریم. چرا که حتی اگر روزی کنکور حذف شود دانشگاه‌ها آزمون داخلی برای خود برگزار خواهند کرد تا از این طریق دانشجو پذیرش کنند.

استاد دانشگاه شریف ادامه داد: در کشوری مثل ایتالیا آزمونی مشابه کنکور در ایران برای دانشجویان خارجی برگزار می‌شود و شرط ورود به دانشگاه‌ها قبولی در این آزمون و گرفتن بورسیه ادامه تحصیل است. در کشور‌هایی همچون آمریکا و انگلیس تحصیل رایگان نیست و مشمول صرف هزینه از جانب دانشجو می‌شود به همین خاطر کنکور هم وجود ندارد.

وی بیان داشت: در کشور‌هایی مثل آمریکا و انگلیس که صفر تا صد تحصیل در دانشگاه‌ها پولی است به دانشجویانی که بضاعت مالی کافی برای تحصیل ندارند از سوی دولت وام تعلق می‌گیرد. تفاوت اعطای این وام این است که در ایران این وام از سوی دانشگاه به دانشجو داده می‌شود، اما در آنجا از سوی دولت و به نظر من روش دوم صحیح‌تر است چرا که دانشجو بیشتر قدر تحصیل در دانشگاه و پول خود را می‌داند. چرا که دانشجو پولی را که از دولت می‌گیرد به شیوه بازپرداخت به دانشگاه بازمی گرداند.

موسوی خاطرنشان کرد: در ایران حتی سطح دبیرستان‌ها در یک شهر بین مناطق مختلف نیز گوناگون است چه برسد به شهر‌های دیگر. این تفاوت سطح را هنگامی می‌بینیم که دو دانشجوی شهرستانی و تهرانی سر کلاس استاد با یکدیگر می‌نشینند و سطح علمی آن‌ها متفاوت است و هم عرض نیستند. یکی از علت‌های آن می‌تواند عدم نظارت صحیح بر روی سطح دبیرستان‌های ما در آموزش و پرورش باشد. به همین خاطر تا وقتی که آموزش عالی ما رایگان است و اختلاف سطح علمی میان دانشگاه‌های ما وجود دارد چاره‌ای جز برگزاری کنکور با وجود همه ایراداتی که به آن گرفته‌اند، نیست.

در آخر...
تجربه جهانی کنکور برای هر کشوری متفاوت است. کشور‌هایی مثل آمریکا که کنکور ندارند، هزینه‌های سرسام آور تحصیل در دانشگاه هایش سد راه ورود جوانان می‌شود، چرا که قشر مستضعف و گا‌ها حتی متوسط جامعه از پس خرج و مخارج این دانشگاه‌ها بر نمی‌آیند. به همین خاطر بسیاری از جوانانش عطای ادامه تحصیل را به لقایش می‌بخشند و وارد بازار کار می‌شوند.

کشور‌های دیگری مثل فرانسه و ایتالیا که گفته می‌شود کنکور‌های بسیار سختی هم برگزار می‌کنند به اعتقاد کسانی که برای تحصیل از ایران به آنجا عزیمت داشته‌ اند، می ارزد. چرا که  با وجود سختی ورژن کنکور، تفاوت میان سطح دانشگاه هایشان نیست و تحصیل در دانشگاه یک شهر کوچک خیلی تفاوتی با دانشگاه‌هایی که به اصلاح خودمان اسم در کرده باشند فرقی نمی‌کند.