برکات قرآنی در سایه تهذیب نفس؛
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مقصود از قرآن، این نبود که کلام زیبایی را ارائه کند تا فصحاء و بلغاء و شعرا و مانند این‌ها در مقابل آن تصدیق کنند و به زانو دربیایند و مجبور بشوند بگویند این خوب است، زیبا است؛ مقصود این نیست فقط؛ مقصود این است که ما از این دریچه، از دریچه زیبایی، خودمان را برسانیم به آن فضای بوستانِ پُربرکت و پُرشکوه معارف قرآنی؛ مقصود این است. هرچه که لفظ قرآن زیبا است، هزار برابر- حالا من هزار را به عنوان یک حرف رائج عرض می‌کنم؛ شاید هزاران برابر، ما که قادر به اندازه‌گیری نیستیم- معنای قرآن و معارف قرآن زیباتر است. چه کسی آن را می‌فهمد؟ آن کسی که تدبّر کند، درِ دل را باز کند، این حقایق را به دل راه بدهد. در هر عصری، در هر زمانی، اگر انسانی که با مسائل زندگی سروکار دارد و مسائل زندگی برایش مهم است، با قرآن این‌جور ارتباط نزدیک داشته باشد، معجزه قرآن را درمی‌یابد؛ بعضی کمتر بعضی بیشتر؛ در بعضی زمان‌ها کمتر در بعضی زمان‌ها بیشتر.
(بیانات مقام معظم رهبری در اولین روز ماه مبارک رمضان حسینیه امام خمینی (ره) ۱۸/۳/۹۵)
اُنس با قرآن یکی از مسائل بسیار مهم و از وظایف اصلی هر مومن است که در روایات به آن اشاره شده و آن را یکی از راه‌های رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی معرفی کرده‌اند.
شاید بسیاری از مومنین، این دغدغه را داشته باشند که چگونه می‌توان با قرآن اُنس پیدا کرد؟ با اینکه می‌دانیم و معتقدیم قرآن کتاب الهی است و کامل‌ترین کتاب‌هاست، نمی‌دانیم چگونه با آن ارتباط برقرار کرده و از خواندنش لذت ببریم. ارتباط، نیاز به دو طرف دارد، که در تعامل و تأثیر و تأثر نسبت به یکدیگرقرار گرفته‌اند؛ بنابراین اگر یک طرف، حذف شود تعامل و درنتیجه ارتباط و اُنس ایجاد نخواهد شد. درباره اُنس با قرآن هم باید این نکته را مورد توجه قرار داد.
تلاوت قرآن از اعماق روح و جان
علامه اقبال لاهوری ـ. شاعر معروف پاکستانی ـ. از آغاز عمر خود قرآن را با آواز بلند قرائت می‌کرد. روزی پدرش از کنار او گذشت و گفت: «اقبال! روزی تو را نکته‌ای درباره قرآن خواهم گفت.» چندی بعد هنگامی که اقبال مانند همیشه مشغول تلاوت قرآن بود، پدرش گفت: «قرآن را چنان بخوان که گویی هم‌اکنون از جانب خدا بر تو نازل شده است.»
این سخن پرمعنی در دلش تأثیر عمیقی گذاشت. از این زمان به بعد اقبال قرآن را همیشه با لحن جالب و دلنشین و روحبخش قرائت می‌نمود و در آن حال‌گریه می‌کرد. به طوری که اوراق مصحف از‌اشک‌های وی‌تر می‌شد. (این نسخه قرآن کریم در کتابخانه اسلامیه کالج لاهور محفوظ است.)
اقبال در نامه‌ای به خواهرش چنین نوشت: «هنگامی که به زندگی گذشته ام نگاه می‌کنم، بسیار تأسف می‌خورم که چرا بخش عمده‌ای از عمرم را پیرامون مطالعات فلسفه اروپا تلف کرده‌ام. خدا به من نیروی فکری عطا کرده بود. اگر این نیرو را در مسیر مطالعه و تحقیق علوم دینی صرف می‌کردم لااقل خدمتی به دین اسلام انجام داده بودم.» آخرین کتاب اقبال لاهوری حواشی بر قرآن مجید نام دارد که به زبان انگلیسی نگاشته است.
نقش قرآن، چون که بر عـالم نشسـت
نقشه‌های پاپ و کاهـن را شکسـت
فاش گویم آنچه در دل مضمر اسـت
این کتابی نیسـت چیـز دیـگر اسـت.
چونکه در جـان رفت جان دیگر شود
جان که دیگر شـد جهـان دیـگر شود
شاخصه‌های خانواده قرآنی کدامند؟
در مضامین اسلامى و قرآنى، خانواده تعریف خاصى دارد، خانه و خانواده حریم امن است، براى تعلق و تحقق اهداف، براى افراد خانواده. در حقیقت در نگاه دینى، خانواده موثر‌ترین کانون براى تربیت نسل‌ها است.
علیرضا صغیری یک شهروند بوشهری برایمان درباره طرحی که توسط خانواده‌ها در ایام ماه مبارک در حال اجراست و هدف آن اُنس هر چه بیشتر با قرآن است، می‌گوید: «هر هفته بستگان یک قوم و یا طایفه به میزبانی یکی از خانواده‌های داوطلب، اجرای این مراسم را بر عهده می‌گیرد و اقوام و خویشاوندان در صورتی که آمادگی و علاقه و رغبت نسبت به حضور در طرح را داشته باشند، در آن شرکت می‌کنند. درآغاز دور هم‌نشینی خانواده‌ها یک صفحه قرآن قرائت و در ادامه نیز چند آیه تفسیر می‌شود. در صورت متقارن شدن آن دید و بازدید با یکی از مناسبت‌های مذهبی مدیحه‌سرایی در وصف ائمه معصومین (ع) نیز پایان بخش این برنامه قرآنی است.»
از موسی عبری‌زاده کارشناس‌ارشد علوم قرآنی سوال می‌کنم: «با توجه به اهمیت خانواده، شاخصه‌هاى اصلى یک خانواده بر‌تر از نگاه قرآن چیست؟» وی پاسخ می‌دهد: «اولین شاخصه یک خانواده قرآنى و بر‌تر، خدا محورى است. خانواده بر‌تر از ارزش‌ها و باورهاى اعتقادى درست برخوردار است و خدا را باور دارد. فایده این خدا باورى و معاد باورى در این است که اگر افراد خانواده به این باور رسیده باشند، قطعا نه در حق یکدیگر ظلم مى کنند و نه کوتاهى.
دومین شاخصه خانواده قرآنی دارا بودن وفاداری و داشتن اصل مودت است. در توضیح اصل مودت باید اضافه کنم که زوجین باید به قدرى یکدیگر را باور داشته باشند و احترام و مهر نسبت به هم داشته باشند که خانه، حریم امن شده و در زیر این چتر امن، محبت و لطف خداوند را دریافت کنند، ولى اگر ارعاب، بىحرمتى و زورگویى، دروغ و... فضاى خانه را پر کرده باشد، نعمت و لطف خداوند درآن خانه جایى نخواهد داشت.»
این کارشناس علوم قرآنی ادامه می‌دهد: «شاخصه سوم اصل عدالت است؛ یعنى زوجین با تعدیل رفتارى در روابط خود و دیگران، کانون خانه را محضر حق کرده و عنایت الهى را دنبال مى‌کنند. در این خانه رفتارهاى سینوسى نامتعادل با خود یا دیگران، دیده نمى شود. مثلاً این گونه نیست که گاهى معاشرت بى حد با دیگران باشد، گاهى اهل خانه در را بسته، معاشرت نکنند، و قطع رحم باشد. چرا که وجود این رفتار‌ها در خانه در تربیت فرزندان تاثیر می‌گذارد، عدم تعادل رفتارى زوجین با خود و دیگران، اصلى است که کانون خانواده را مضمحل مى کند. نگوییم چرا فرزندان یک خانواده موفق، سالم، با خدا و محب اهل بیت (ع)اند، ولى... باید در احوال خانواده، لقمه حلال و... تفحص کرد. به تعبیرعلامه طباطبایى، خانواده زمانى طیب مى‌شود که لقمه طیب، رفتار طیب، شیر مادر پاک، مادر با وضو، مطهر و بدون گناه، روح طهارت را به فرزندش بدهد. پاکى پدر و مادر و به نوعی انتخاب همسر اولین خشت بلد طیب است. در سوره مبارکه نور آیه ٣۶ داریم که الطیبات لطیبین و طیبون للطیبات؛ زنان پاک از آن مردان پاک‌اند و مردان پاک از آن زنان پاک‌اند؛ و براى داشتن خانواده بر‌تر یا بلد طیب به طهارت و پاکى جسم و روح و اخلاق و شرافت و کرامت خانوادگى در انتخاب همسر باید دقت کرد.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «چهارمین شاخصه، اصل معروف است. این واژه ٣٩ بار در قرآن کریم تکرار شده، که نزدیک به ٢٠ مرتبه آن به خانواده برمى‌گردد؛ و عاشروهن بالمعروف، اى مردان با همسران خود به شایستگى رفتار کنید. این اصل یعنى زن و مرد در هر مقامى که هستند، هر عملى که می‌خواهند نسبت به همسر خود انجام دهند، رضاى الهى را در نظر بگیرند، آیا این عمل خداپسندانه است؟ آیا به دور از تقواست؟ زیرا زن و مرد لباس هم هستند؛ هن لباسلکم و انتم لباسلهن.
وقتی خانواده دارای این چهار شاخصه قرآنی شد، برای فرزندان هم اُنس با قرآن در نورانی‌ترین شرایط فراهم می‌گردد.»
آثار و برکات اُنس جوانان با قرآن
حدیثی از امام صادق (ع) رستگاری جاوید را نتیجه اُنس با قرآن در جوانی قلمداد می‌کند: «هر جوان با ایمانی که به تلاوت قرآن بپردازد، قرآن با گوشت و خون او آمیخته شده و پروردگار، او را در ردیف فرشتگان قرار دهد و قرآن، نگاهبان او در روز قیامت خواهد بود... و آنکه در این امر، متحمل دشواری بیشتری شود، پاداش او دوچندان خواهد بود.»
حجت‌الاسلام کریم طاهری توضیح می‌دهد: «اُنس با خدای متعال را در بسیاری از حالات و مسائل می‌توان یافت؛ مانند صفوف نماز اول وقت، دعا و نیایش، سجده‌های طولانی، بیان اذکار و انجام واجبات و مستحبات و...، ولی از این میان زیباترین شیوه اُنس با خدا، تلاوت قرآن است که از ویژگی خاصی برخوردار است. پیامبراعظم (ص) می‌فرمایند: «هرکدام از شما که دوست دارد با خدایش حرف بزند، قرآن بخواند.» (متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، کنزالعمال، ح. ۲۲۵۷.)
چنانچه این سخن گفتن با خدا، به واسطه قلبی نورانی، ضمیری پاک و جوانیِ آراسته به فضایل باشد، چقدر این همنوایی زیبا و اثرگذار و جاودانه است! جوانی زمانی است که غرایز آدمی در اوج قراردارد، خواسته‌های گوناگون، میل به لذات و شهوات، میل به هرگونه آزادی و بی‌بندوباری و...، ولی اگر جوان بتواند این سرمایه عظیم جوانی و گنجینه گران‌بهای جوانی خود را در مسیر کنترل غرائز و خواسته‌ها قرار دهد، در برابر خواسته‌های نفسانی و شیطانی خود بایستد و با ایمان و صلابت مبارزه نماید، قطعا اجر شهید را برای او نوشته و به فرمایش پیامبر اکرم (ص) جهاد اکبر انجام داده که از جهاد و جنگ در میدان نبرد ارزشمندتراست.»
این کارشناس فرهنگی مهم‌ترین مراتب اُنس با قرآن را چنین بیان می‌کند: «نگهداری قرآن در منزل و همراه داشتن قرآن، احترام به قرآن و تعظیم و حفظ حرمت و جایگاه والای آن، نگاه کردن به آیات قرآن، گوش فرادادن به تلاوت آیات قرآن، تلاوت قرآن در حد امکان و مقدور، تدبر و تفکر در معانی، مفاهیم و معارف قرآن، عمل به دستورات و راهنمایی‌های قرآن.»
حجت‌الاسلام طاهری آثار و ثمرات اُنس با قرآن خصوصا در جوانی را اینگونه بر می‌شمرد: «ایجاد نورانیت در قلب جوان، ایجاد رابطه دوستی و اُنس و محبت با خداوند متعال، کسب معرفت الهی توسط جوان عابد مانوس با قرآن، بهترین ابزار جهت مقابله با هوا‌های نفسانی و وسوسه‌های شیطانی، بهترین پشتوانه در مبارزه با طاغوت‌ها و دشمنان دین، کسب معرفت و خودشناسی، نیل به سعادت و کمالات معنوی و فضایل اخلاقی، ایجاد آرامش و اطمینان و یقین در قلب و روح، شفای جسم و روح در پرتو قرآن، کسب توفیقات روز افزون در پیشبرد اهداف مادی و معنوی و کسب علم و تقوا.»
تاثیرات قرآن بر کاهش اضطراب
اختلالات اضطرابی رایج‌ترین بیماری‌های روانی در جامعه‌اند که در پانزده تا بیست درصد از بیماران کلینیک‌های درمانی دیده می‌شود. اضطراب حالتی نامطبوع، همراه با انتظاری نامطمئن از رخداد موضوعی زیان‌آور است.
مریم بناب‌پور یک مشاور با تکیه بر روانشناسی اسلامی توضیح می‌دهد: «اضطراب موقعیتی است که گاهی در زمان امتحان یا اعمال جراحی و... دیده می‌شود. اضطراب بر اساس تجزیه، باعث اختلال در یادگیری و ایجاد خطا‌های بیشتر می‌شود. از نشانه‌های ذهنی اضطراب می‌توان عدم تمرکز فکری، ضعف در ادراک، ناتوانی در تحلیل و ضعف حافظه را نام برد. روش‌های گوناگونی برای کاهش اضطراب می‌توان نام برد، یکی از صدا‌های دلنشین و جذاب، آوای عرفانی قرآن کریم است. کلام الهی با قدرت نفوذ فراوان خود، آنچنان بر روح و جسم اثر می‌کند که گویی بعد از شنیدن آن، انسان تازه متولد شده و احساس سبکی، سرزندگی و رهایی از قید و بند‌های مادی می‌کند، هراس و نگرانی را از دل می‌زداید و در فرد شنونده ایجاد آرامش می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «همان‌گونه که در قرآن آمده «الا بذکر الله تطمئن القلوب» ۲۲۶۰ بار کلمه «ذکر» آورده شده است که منظور یادآوری است. بهداشت روان انسان بحث سراسر قرآن کریم است. قرآن آرامش و امنیت را، راه دستیابی به سلامت روان می‌داند. مطالعات انجام شده با مضمون تاثیر آوای قرآن بر اضطراب و درد بیماران تحت عمل جراحی یا آزمون‌های تشخیص، بیانگر تاثیر مثبت قرآن بر بهداشت روان و جسم است؛ لذا جهت برخورداری از آثار معنوی قرآن، بهره‌گیری از این کلام الهی به عنوان یک روش تسکین‌دهنده مفید و قابل دسترسی برای کاهش اضطراب پیش از آزمون دانشجویان پیشنهاد می‌شود؛ چرا که نظم آهنگ واژگان قرآن، نغمه دلکش و نوایی دلپذیر می‌آورد، نوایی که احساسات آدمی را برمی‌انگیزد و دل‌ها را شیفته خود می‌کند. نوای زیبای قرآن برای هر شنونده‌ای هر چند غیر عرب، جذاب و روحبخش است.»
منبع: کیهان
ارسال نظرات