چه کسانی برنده نوبل فناوری شدند؟ / ماجرای فردی که ۹۴ درصد میراثش را هرسال جایزه می‌دهد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیامعصومی- داستان از جایی شروع شد که کارخانه‌داری افسرده با تصمیمش راه بسیاری از محققان و پژوهشگران آینده را تغییر می‌دهد همان کارخانه‌داری که دینامیت را اختراع کرد و روزی تصمیم گرفت تمام سرمایه اش از راه ساخت تسلیحات را صرف بنیان نهادن مهمترین جایزه جهانی کند.

درست حدس زدید؛ «آلفرد نوبل» همان کارخانه‌دار افسرده و مخترع دینامیت است که جهانیان نام و تصمیمش تحت عنوان جایزه نوبل را هرگز فراموش نخواهند کرد.

تیتری که نوبل را متحول کرد
شاید برایتان جالب باشد که بدانید چه شد نوبل قدم در این راه گذاشت؛ زمانی‌که «لودویگ نوبل» برادر آلفرد در سال ۱۸۸۸ درگذشت، او با دیدن آگهی ترحیم بردارش در روزنامه‌ای فرانسوی متحول شد درواقع نشریه فرانسوی لودویگ را به دلیل فعالیت‌هایش در زمینه مواد منفجره متهم کرده و تیتر زده بود: «سوداگر مرگ مُرد».

 

 

از همان زمان نوبل احساس کرد که پس از مرگش روزنامه‌ها می‌نویسند: «دکتر آلفرد نوبل که با یافتن راه‌هایی برای کشتن سریع‌تر انسان‌های بیش‌تر ثروتمند شد، روز گذشته بدرود حیات گفت»؛ بنابراین او در ۲۷ نوامبر ۱۸۹۵ آخرین وصیت‌نامه‌اش را امضا کرد و قسمت اعظم دارایی‌اش را برای بنیان‌گذاری جایزه نوبل اختصاص داد. او با تخصیص ۹۴ درصد میراثش مبلغ ۳۱ میلیون و ۲۲۵ هزار کرونی را صرف راه‌اندازی پنج جایزه نوبل پزشکی، شیمی، ادبیات، فیزیک و صلح کرد و قرار شد هر ساله با در نظر گرفتن ملاک‌های آلفرد نوبل مطابق با وصیت‌نامه‌اش به برترین شخصیت‌های جهان بدون درنظر گرفتن ملیت آن‌ها جایزه اعطا شود.

اگرچه وصیت‌نامه نوبل، بنیانگذار این جوایز بود، اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود، لذا در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.

این جریان هیجان‌انگیز در سراسر دنیا باعث شد هرساله دانشمندان بسیاری با انگیزه بیشتر روی تحقیقات خود کار کنند.

نوبل الگویی برای جایزه فناوری
اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود و در سال ۲۰۰۴ میلادی جایزه دیگری معادل جایزه نوبل تحت عنوان جایزه فناوری هزاره (Millennium Technology Prize) رونمایی شد.

این جایزه هر دو سال یکبار توسط رییس جمهور فنلاند به افرادی اعطا می‌شود که با دستاورد خود در حوزه فناوری باعث بهبود زندگی انسان شده یا در آینده خواهند شد. جایزه فناوری هزاره با نوبل نباید مقایسه شود، چون این جایزه برخلاف جایزه نوبل برای یک عمر دستاورد علمی نیست بلکه مشوقی برای تحقیق و پژوهش بیشتر است.

نامزد‌های جایزه فناوری هزاره از میان دانشمندان سرتاسر جهان و تمامی رشته‌ها به جز فناوری‌های نظامی انتخاب می‌شوند که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ به شرح زیر هستند:

شبکه جهانی وب، نخستین برنده
در سال ۲۰۰۴ «تیم سر تیموتی جان برنرز لی» بریتانیایی از بین ۷۸ نامزد ۲۳ کشور دنیا بخاطر اختراع شبکه جهانی وب اولین جایزه فناوری را دریافت کردند، چرا که اختراع آن‌ها باعث شد انسان به سادگی بی‌سابقه‌ای به اطلاعات مورد نیازش دست پیدا کند؛ اینترنت شکل جدیدی از شبکه‌های اجتماعی را ایجاد کرد که نقش مؤثری در نظارت بر شفافیت و نیز اصول دموکراسی دارد.

 

سال ۲۰۰۶ «شوجی ناکامورا» ژاپنی از بین ۱۰۹ نامزد ۳۲ کشور دنیا با اختراع دیود‌های منتشر کننده نور آبی شایسته دریافت جایزه فناوری شناخته شد چرا که او توانسته بود با ترکیب دیود نور آبی با نور‌های قرمز، سبز و سفید یک منبع نور جدید و کم مصرف برای انسان‌ها ابداع کند.

 

سال ۲۰۰۸ «رابرت اس. لانگر» آمریکایی جایزه فناوری هزاره را از آن خود کرد، لانگر ابداع کننده پلیمر‌هایی است که مولکول‌های دارو‌ها را احاطه کرده و سپس آن‌ها را به آهستگی و تحت شرایط کنترل شده در بدن رها می‌کنند. از این پلیمر‌ها می‌توان به منظور احاطه مولکول‌های بزرگ و پیچیده و رساندن آن‌ها به بافت‌های بدن برای درمان بیماری‌هایی مثل سرطان یا دیابت استفاده کرد.

 

در این سال سه فینالیست دیگر به نام‌های تیم امانوئل دزورویر، رندی جیلز و دیوید پین (برای ابداع تقویت‌کننده نوری با افزایش ظرفیت انتقال داده در فیبر‌های نوری)؛ اندرو ویتِربی (برای ابداع الگوریتم ویتربی که مخابرات رادیویی بدون خطا برای فاصله‌های بسیار دور را امکان‌پذیر کرد) و الک جان جفریز) برای ابداع روش تعیین هویت ژنتیکی) هرکدام مشمول دریافت جایزه ۱۱۵ هزار یورویی شدند.

در سال ۲۰۱۰ «مایکل گرتزل» بعنوان ابداع‌کننده نسل سوم سلول‌های خورشیدی حساس شده با رنگدانه که نویدبخشِ برق خورشیدی ارزان و پنجره‌های تولیدکننده برق است، جایزه فناوری هزاره را دریافت کرد.

 

البته او در این سال تنها نبود و دو برنده دیگر به نام‌های ریچارد فرند (برای ابداع دیود گسیل نور ارگانیک یا OLED ها) و استفن فوربر) برای ابداع معماری ریزپردازنده آرم (ARM) که با مصرف انرژی کم در عین توان پردازشی بالا، منجر به ظهور وسایل الکترونیک قابل حمل شدند) هرکدام جایزه ۱۵۰ هزار یورویی را دریافت کردند.

سیستم عامل اندروید را از پنجمین برنده جایزه فناوری دارید
در سال ۲۰۱۲ «لینوس توروالدز» با ملیت فنلاندی آمریکایی جایزه فناوری هزاره را دریافت کرد. پس از ابداع هسته سیستم عامل لینوکس او در سال ۱۹۹۱، این فناوری به سرعت همه‌گیر شد و هزاران توسعه‌دهنده و صد‌ها شرکت در کشور‌های مختلف جهان به کار بر روی آن پرداختند. ابررایانه‌های سراسر جهان و نیز سیستم عامل اندروید مورد استفاده در گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، تلویزیون‌های دیجیتال و… همگی از هسته لینوکس استفاده می‌کنند.

 

«شینیا یاماناکا» ژاپنی هم در این سال بخاطر ابداع سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPS) موفق به دریافت جایزه فناوری شد.

 

در سال ۲۰۱۴ فردی بریتانیایی با نام «استوارت پارکین» برنده جایزه فناوری شد، چرا که نوآوری‌های او ظرفیت حافظه‌های مغناطیسی را تا هزار برابر افزایش داد. این دستاورد با افزایش فوق‌العاده توان گردآوری داده و ذخیره اطلاعات، زمینه‌ساز ساخت مرکز‌های داده عظیم، رایانش ابری، شبکه‌های اجتماعی و پخش آنلاین فیلم و موسیقی شد.

 

در سال ۲۰۱۶ جایزه فناوری هزاره به خاطر کشفیات «فرانسیس آرنولد» که شاخه جدیدی در مهندسی پروتئین به نام تکامل هدایت شده را پایه‌گذاری کرد، اختصاص یافت. در این فرآیند از روش‌هایی مشابه با انتخاب طبیعی برای تولیدپروتئین‌ها و نوکلئیک اسید‌ها استفاده می‌شود. درحقیقت طی فرآیند تکامل هدایت شده، محققان جهش‌هایی تصادفی در دی‌ان‌ای ژن‌ها ایجاد می‌کنند.

 

و اما امسال (۲۰۱۸) «تومو سونتولا» فیزیکدان فنلاندی با ابداع فناوری نوین کاهش اندازه دستگاه‌های پیچیده، جایزه مشهور به نوبل فناوری را دریافت کرد. دستاورد او در تولید لایه‌های بسیار نازک برای دستگاه‌های مختلف مانند رایانه، موبایل، میکروپردازشگر و دستگاه‌های حافظه دیجیتالی به کار می‌رود.

 

تقدیر‌ها خشک و خالی نیستند
بهتر است بدانید که جایزه نوبل تنها یک تقدیر خشک و خالی نیست، بلکه برندگان این عنوان ارزشمند بین‌المللی یک مدال طلای ۱۸ عیار به همراه مبلغی در حدود یک میلیون دلار دریافت می‌کنند. جایزه فناوری هزاره بدین صورت است و به برنده خود در سال ۲۰۱۸ جایزه‌ای به ارزش یک میلیون یورو همراه با تندیس جایزه موسوم به «قله (peak)» ساخته شده از سیلیکون بلورین اعطا کرد.