باید به پشتوانه قوی علمی حوزه و دانشگاه، کاستی‌ها جبران شود/ دستگاه‌های اجرایی خود را بی‌نیاز از مراجعه به دانشگاه‌ها نبینند

 

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ، وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ، وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِکَ، وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِیلِکَ، وَ تَرْزُقُنَا بِهَا کَرَامَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

در آستانه دهه پنجم انقلاب اسلامی و صدور بیانیه راهبردی گام دوم، فرصتی است تا نگاهی دیگر به حوزه بین الملل این انقلاب کبیر و مسائل آن، فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی آن داشته باشیم. در این مجال با الهام از برخی کلیدواژه‌های این بیانیه و یکی از توصیه‌های هفت گانه پایانی آن نکاتی تقدیم می‌شود.

یادآور می‌شود در کمتر از ۴ ماه از برافراشته شدن پرچم گام دوم و صدور این سند راهبردی، مجموعه‌هایی خودجوش از جوانان نسل سومی و چهارمی با همراهی استادان و دانش پژوهان و پژوهشگران نسل دومی شکل گرفته است و در کنار فعالیت‌های آموزشی و تهیه و تنظیم درس نامه ها، از منظر‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، تربیتی، اعتقادی، سیاسی، بین الملل و ... برای تبیین، تحلیل، ترویج، فرهنگ سازی و طراحی برنامه‌های عملیاتی اقدام می‌شود. لازم است یادی کنم از استاد فرزانه، وارسته و پارسا مرحوم حضرت آیت الله مهدوی کنی"رضوان الله تعالی علیه" که درس و نصیحت ایشان در این چند دهه آویزه گوش ماست که در هر منزلت اجتماعی هستید، تبلیغ دین و معارف اهل بیت علیهم السلام و آموزه‌های انقلاب اسلامی وظیفه محوری است.

و، اما نکات مورد نظر:
۱- بر پایه نظریه کرامت انسانی وحی پایه انقلاب اسلامی به عنوان محور سیاست خارجی و دیپلماسی برای تقویت عزت ملی، تنظیم روابط خارجی و مرزبندی نظری و عملی با دشمن بر پایه اصل "عزت، حکمت و مصلحت" ضروری است، علاوه بر استفاده از فرصت‌های موجود، باید به خلق فرصت‌های نو در عرصه بین الملل پرداخت و با حضور فعال و مؤثر در نهاد‌های بین المللی گفتمان انقلاب اسلامی را بیش از پیش تبیین و یارگیری مناسب برای مقابله با طرح‌های نظام سلطه صورت گیرد و از انفعال و بی تحرکی که تبعات منفی بعدی دارد، پرهیز شود. در دهه‌های گذشته در فرایند تولید اسناد بین المللی حضور فعالی نداشته ایم و اینک در گام دوم انقلاب باید با بهره گیری از تجارب و کامیابی‌ها و ناکامی‌ها در این زمینه ها، با برنامه روشن و متکی به پشتوانه قوی علمی حوزوی و دانشگاهی این کاستی جبران گردد.

۲- در گام اول انقلاب، هسته‌های گوناگون گفتمان انقلاب اسلامی در گوشه و کنار جهان در مناطق مختلف شکل گرفته است. در این هسته ها، شخصیت‌های تأثیرگذار علمی، فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای حضور دارند. ضروری است در مراحل آغازین گام دوم، شبکه سازی از این هسته‌ها در اولویت کار‌های بین المللی قرار گیرد و بهترین سامانه و سازه برای این ساماندهی، سامانه‌های غیر دولتی با حمایت سیاستی و پشتیبانی بخش‌های حاکمیتی است تا این هسته‌ها در شبکه شکل گرفته با انسجام بیشتر به مقابله با نظام سلطه و تبیین و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی بپردازند.

۳- علوم انسانی موجود در جهان در حکم ایدئولوژی نظام لیبرال سرمایه داری است و به سان خود این نظام، این علوم با بحران روبرو بوده و سرخوردگی از آن مشهود است. اینک که تحول در علوم انسانی در سطح ملی مورد توجه بوده و در دستور کار قرار دارد. باید به حوزه بین الملل علوم انسانی هم عنایت داشته و با جنبش بین المللی "علم دگر" - که در حال شکل گیری و رشد است- همراهی کرد تا تأثیرگذاری ملی و جهانی بیشتر شود و البته این امر مستلزم باور و همراهی متولیان در حوزه‌های سیاستی و اجرایی در شورای انقلاب فرهنگی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌های ذیربط است.

۴- در دهه‌های گذشته پیگیری آرمان‌های انقلاب اسلامی در عرصه بین الملل و اهداف و سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران عمدتا محدود به دیپلماسی رسمی دولتی (به معنای قوه مجریه) بوده است، حال آن که امروز در عرصه روابط بین الملل و روابط خارجی کشور‌ها انواع دیپلماسی با بازیگران متنوع در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی ایفای نقش می‌کنند و گاه تأثیرگذاری آن‌ها به مراتب بیشتر از دیپلماسی رسمی است و از آن به نام‌های گوناگون از جمله دیپلماسی مکمل یاد می‌شود که هم شامل حوزه‌های حاکمیتی است مانند دیپلماسی پارلمانی و دیپلماسی قضایی و هم شامل حوزه‌های غیر دولتی با نظارت و حمایت و پایش حاکمیتی است مانند دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی علمی، دیپلماسی رسانه ای، دیپلماسی اقتصادی و تجاری با محوریت پارلمان‌های بخش خصوصی (اتاق‌های سه گانه شامل: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، اتاق تعاون و اتاق اصناف)، دیپلماسی گردشگری و به ویژه دیپلماسی عمومی در اشکال گوناگون آن. تنوع بخشی به این ابزار‌ها و کانال‌های ارتباطی می‌تواند تحقق اهداف سه گانه گام دوم را تسهیل کند. به عنوان مثال در شرایط فعلی که باید برنامه‌های گوناگون برای شکستن تحریم‌های ظالمانه و غیر قانونی پیگیری شود، صنعت گردشگری و صنایع وابسته در چارچوب یک دیپلماسی گردشگری خلاق و فعال و مبتکر می‌تواند به عنوان صنعت پیشران تحریم شکن عمل کند. در این زمینه در صورت صلاحدید طرح تفصیلی ارائه خواهد شد.

۵- در ۴ دهه گذشته در دولت‌های مختلف عمدتا از "سیاست همسایگی" و فراتر از آن از " سیاست آسیایی" در روابط خارجی بی بهره بوده و یا در اولویت نبوده است. گویا غرب به اینکه قرن حاضر قرن آسیا است، از بن دندان باور دارد و لذا برای مقابله با آن و متوقف کردن یا کند کردن چرخ‌های پیشرفت آسیا را با طرح‌های مختلف از جمله بحران آفرینی در شرق و غرب قاره کهن پیگیری می‌کند. جبران این بی توجهی نیازمند تعریف یک سیاست آسیایی قوی با تأکید بر همسایگان در سطوح دولتی و غیر دولتی و متوازن سازی روابط با مناطق مختلف بر اساس اولویت‌های ملی است. مقابله با هژمونی دلار و کنار گذاشتن آن از اقتصاد جهانی به عنوان ابزار محوری تروریسم اقتصادی نظام سلطه با هم اندیشی، همکاری و هم افزایی توان‌ها توأم با برنامه روشن و زمان بندی شده ممکن است. البته این مهم زمان بر است. همان گونه که پول واحد اروپایی هم یک شبه خلق نشد و در یک فرایند ده‌ها ساله مقدمات آن فراهم گردید. در آسیا هم با تعریف و اجرای مراحل چندگانه: تبادل با پول ملی کشورها، سبد پولی آسیا، محوریت پول قوی آسیایی و در نهایت پول واحد، تحقق این مهم ممکن است. امروزه با طرح‌های یک جانبه گرایانه و تحمیلی آمریکا اقبال به این طرح‌ها و پیشنهاد‌ها فراوان است و جمهوری اسلامی ایران باید در این زمینه پیشگام باشد. در این مسیر نقش مراکز علمی و پژوهشی برای تأمین پشتوانه‌های کارشناسانه کلیدی است.

۶- برای اجرایی و عملیاتی شدن آنچه در حوزه بین الملل انقلاب اسلامی در گام دوم بیان شد و ده‌ها عنوان دیگر که در این مجال و زمان محدود فرصت بیان آن‌ها فراهم نیست، میدان دادن به دانش پژوهان و پژوهشگران جوان و با استعداد و خلاق و مبتکر در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی به ویژه در عرصه‌های مطالعات بین المللی و منطقه‌ای و اتصال منطقی و راهبردی تولید دانش و اجرا ضروری است. همان گونه که تأکیدات حضرتعالی در حوزه صنعت به ویژه در حوزه‌های نظامی برای ارتباط وثیق با دانشگاه‌ها و علوم فنی و مهندسی و علوم پایه، آثار و برکات فراوان برای رشد کمی و کیفی تولیدات و خودکفایی داشته است با عنایت به تأکیدات صورت گرفته در حوزه تحول علوم انسانی، تولید علوم کاربردی و علم نافع، در کنار نظریه پردازی، امید است دستگاه‌های اجرایی خود را مستغنی از مراجعه به دانشگاه‌ها در این ساحت‌ها نبینند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در غرب آسیا و تأثیر گذار در معادلات بین المللی نیازمند تخصص گرایی در مطالعات منطقه‌ای و تربیت کارشناسان خبره و توانمند و تولید نظریات و الگو‌های بومی است. متأسفانه حذف غیر کارشناسانه گرایش‌ها در رشته مطالعات منطقه‌ای به این نوع نگاه راهبردی آسیب می‌زند. استدعای حقیر به نمایندگی از همکاران در گروه‌های مطالعات منطقه‌ای دانشگاه‌ها و جامعه پژوهشگران و دانش پژوهان این حوزه آن است که به متولیان امر در این زمینه تذکر داده شود تا با مشورت اعضای هیأت علمی این رشته در این تصمیم بازنگری شود.

۷- با عنایت به در پیش بودن روز جهانی قدس یادآور می‌شود صد سال پیش در چنین روز‌هایی اعلامیه بالفور صادر، توافق نامه سایس-پیکو برای محروم کردن ملت مظلوم فلسطین از سرزمین آبا و اجدادیش منعقد و طرح فروپاشی امپراطورثی عثمانی توسط فاتحان جنگ جهانی اول اجرا و عملیاتی شد و فاجعه قرن رخ داد و این همه ناشی از خواب و غفلت جهان اسلام بود. اما امروز معامله قرن نظام سلطه و طرح‌های تجزیه کشور‌ها و شکل بخشیدن به دولت‌های ذره‌ای تحت سلطه صهیونیسم، در پرتو امواج بیداری اسلامی منبعث از انقلاب کبیر اسلامی با شکست مواجه شده و ان شاء الله باز هم با شکست روبرو خواهد شد. تبیین این دستاورد عظیم و رهاورد گرانسنگ به منظور استمرار آن و پرچمداری این حرکت توسط نسل‌های جدید و جوانانی که موتور محرکه گام دوم انقلاب بوده و خواهند بود امری ضروری است. چرا که نظام سلطه با محوریت صهیونیسم با بهره گیری از رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی به صورت شبانه روزی هزاران شبهه و ابهام برای تحریف انقلاب و دستاورد‌های آن و انحراف افکار عمومی تولید و توزیع می‌کنند و البته این مسئولیت بیش از هر جایگاهی بر دوش جامعه نخبگانی حوزه و دانشگاه و مستلزم همراهی و حمایت مراکز اجرایی است.

تلاش شد با ایجاز غیر مخل برخی نکات، محضر شریف و جمع حاضر تقدیم شود. در صورت صلاحدید تفصیل نکات، ملاحظات و پیشنهاد‌ها که بیش از موارد ذکر شده است، تقدیم خواهد شد.