«اینستاگرامر»؛ شاخ‌های مجازی!

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، وقتی عنوان «مستند» به گوش‌مان می‌خورد، همراه همیشگیِ آن «حقیقت و دانش» است. بی‌تردید همگان از مشاهده یک «مستند» جذاب لذت خواهند برد، تولید آثار مستند نوع دیگری از ارائه اطلاعات و اسناد کمتر بیان شده‌ای را بصورت هنری برای مخاطبان عرضه می‌دارد. این ژانر طرفداران خاص خود را دارد، چرا که عده‌ای برای رسیدن به حقایق و افشای پشت‌پرده فسادهای گوناگونِ موجود در جهان پیرامون خود به تماشای آن می‌پردازند. تولید آثار مستند دارای قدرت شوکه‌کننده و غافل‌گیری برای مردم را دارد چرا که از بی‌عدالتی‌ها، افشای فسادهای اقتصادی و ... پرده برداشته و جامعه را در جهت مبارزه با نابرابری و همچنین بیداری افکار عمومی سوق می‌دهد.

روزهای تعطیلات عید 1399، فرصت مناسبی است که در کنار خانواده بنشینیم و به آثار جدیدی از فیلم-مستندهای داخلی و خارجی که در سال گذشته منتشر شد، مشاهده کنیم. در این ایام قصد داریم که هر روز به معرفی یک مستند بپردازیم. در گزارش دوم به معرفی مستند "«متولد اورشلیم»؛ رو در رو با صهیونیست‌ها!" پرداختیم.

بدون تردید در بین شبکه‌های اجتماعی پس از تلگرام، «اینستاگرام» از طرفداران بسیار زیادی برخوردار است و کاربران در زندگی روزمره خودشان با آن سروکار دارند. شاید برای عده‌ای اینستاگرام حکم خواب و خوراک را داشته باشد و یا اینکه عده‌ای دیگر از طریق فعالیت در اینستاگرام کسب و کاری راه انداخته و برای خود درآمدزایی دارند.

برای اینکه با فضای اینستاگرام و آن‌هایی که عنوان «اینفلوئنسر» را یدک می‌کشند، آشنا شویم؛ بهتر است نگاهی به مستند «اینستاگرامر» اثر سینا کیان‌پور از دانش‌آموختگان دانشگاه سوره که مستند «برای زمستان آماده شو!» در کارنامه او به چشم می‌خورد، بیندازیم.

آنچه که بطور خلاصه برای این مستند آورده شده این است: «در عصری زندگی می‌کنیم که به واسطه‌ تکنولوژی هرکسی می‌تواند با تلفن همراه خود به شهرت دست پیدا کند. شهرتی که با آنچه از شهرت می‌دانیم کاملاً متفاوت است. شهرتی که مختص دنیای مجازیِ این روزهای ما است. «اینستاگرامر» داستان پیدایش و رشد ستاره‌های دنیای اینستاگرام است. ستاره‌هایی که نمی‌توان دلیلی برای ستاره شدنشان پیدا کرد.»

خط داستانی مستند با روایت افرادی آغاز می شود که نخستین کسانی بودند که وارد این فضای مجازی جدید گذاشته و به گفته‌ی خودشان فکرش را هم نمی کردند که چنین آینده‌ای در انتظارشان باشد. البته بعضی‌ها اینستاگرام را به چشم موضوعی تفریحی و بعضی دیگر به عنوان ویرایشگر و تدوین‌گر فیلم و عکس از این شبکه استفاده می کردند که پس از افزایش تعداد فالوورهایشان، این شبکه اجتماعی به پدیده‌ای جدی در زندگی آنها تبدیل شده است.

شاید تا به حال واژگانی همچون «شاخ» اینستاگرام را شنیده باشید، درباره نسل شاخ‌های مجازی بسیار زیاد گزارش و مستنداتی تهیه شده که علت محبوبیت بی‌دلیل آنها را موشکافی کرده است؛ در برخی از این‌ها نگاه منفی به این مساله وجود دارد و در برخی دیگر نگاهی خنثی و کمتر اثری ساخته شده که نگاهی مثبت به این مقوله داشته باشد. مستند «اینستاگرام» در جایی بین این سه نگرش در حال چرخش است و یک نگاه شناور و خاص به سبک زندگی این افراد دارد؛ افرادی که البته دلیل انتخابشان کمی سوال برانگیز است و از نظر من برخی از آنها اشتباه انتخاب شده‌اند.

اکنون باید گفت که «اینستاگرامر» به مجموعه افرادی گفته می‌شود که در شبکه اجتماعی اینستاگرام به شهرت دست یافتند که بعضی از کارشناسان از آن به عنوان «شهرت کاذب» نام می‌برند و بعضی دیگر کارشناسان هم با این عنوان مخالف هستند. این افراد به «اینفلئونسر» معروف هستند که احتمالا این واژه جدید راه‌یافته به بازار تجارت را چندین بار شنیده‌اید و یا خودتان هم چند نفری از آن‌ها را در لیست دنبال کنندگان خود دارید.

اینفلئونسرها از گذشته تا کنون در صنعت تبلیغاتی حضور موثری داشتند ولی مدل اینستاگرامی آن به تازگی رشد پیدا کرده و در کشور ما نیز این پدیده مثل همه جای دنیا رواج دارد؛ چه بسا موضوعی که شاید بهتر بود کارگردان این مستند اشاره کوتاهی به آن می‌کرد و مخاطبان را در جریان این موضوع قرار می‌داد «اینفلوئنسر» بودن افراد، سابقه جهانی دارد.

البته اتفاق مثبتی که در این مستند رخ داده، با نگاهی به اسم و پیشینه افراد مصاحبه شونده، انتخاب‌ها عوامل سازنده در مرحله اول تا حدی هوشمندانه بود. شخصیت‌های داخل فیلم از زنی میانسال تا دختری جوان هستند تا یک روحانی و همسرش و عکاس و البته یک نفر که موضع نسبتا منفی به این مقوله دارد.

بنا به گفته کیان‌پور کارگردان مستند، انتخاب چنین شخصیت‌هایی به این دلیل بوده که او دنبال به اصطلاح شاخ‌های مجازی و لومپن نبوده و به دنبال آن نبود که افرادی را جلوی دوربین بیاورد که با فیلم‌های مسخره یا عکس‌های عجیب و غریب توانستند شهرتی برای خود دست و پا کنند؛ چرا که نشر چنین چیزهایی در سراسر دنیا باعث جلب توجه خواهد شد.

او دنبال شخصیت‌هایی بوده که بدون هیچ هنر خاصی به شهرت رسیده‌اند؛ منظور شخصیت‌های عادی که فرقی با دیگران ندارند ولی بطور ناگهان در این شبکه از محبوبیت بالایی برخوردار شدند. این ادعا البته چندان بجا نبوده و در بین این افراد به جز یکی دو تن از آنها، الباقی هنرهایی در چنته دارند و در زمینه موسیقی یا عکاسی و آشپزی دستی دارند و قدیمی بودن آنها هم در این شهره شدن بی‌تاثیر نبوده است.

امیر ناظمی، معاون وزیر و رییس سازمان فناوری اطلاعات درباره این مستند می‌گوید: افراد حاضر در مستند اینستاگرامر را نمی توان سلبریتی دانست. چون سلبریتی معنایی خاص دارد. سلبریتی ها کسانی ها هستند که خارج از فضای مجازی شهرت لازم را داشته و برای مردم شناخته شده بودند. در حالیکه influencer  کسی است که قبلا شناخته شده نبوده و قبلا دارای سرمایه پیشین نمادین نبوده است. بلکه این افراد کل شهرت و تاثیر خود را از طریق شبکه های مجازی کسب کرده و این تفاوت را کارگردان در طی فیلم نمایش داده است.

در پایان باید به نکته مهمی در این مستند توجه کرد که کارگردان اثر به خوبی از آن پرهیز کرده، این است که کیان‌پور به دنبال مصاحبه با کارشناسان جامعه شناسی، روانشناسی و... نبوده که به آسیب شناسی اینستاگرام و اینستاگرامرها بپردازد و مانند مستندهای تلویزیونی به گفتگوهای کسل کننده و خشک روی بیاورد؛ بلکه بدون هیچ انگاره‌ای در قضاوت آنان، پایبند بوده است.

منبع: خبرنامه دانشجویان ایران