آیت الله صدیقی: رمضان «شَهرُ القِیَام» است/ آنچه مومن را سربلند می‌کند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، صوت پیش رو هفتمین جلسه از شرح دعای ۴۴ صحیفه سجادیه توسط آیت الله صدیقی است. دعای ۴۴ صحیفه سجادیه در ۱۹ فراز تنظیم شده و دعا در هنگام ورود به ماه رمضان است.

 

«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ * رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَةً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏» [۱].

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ‏».

وجود مبارک حضرت امام زین العابدین سیّدالسّاجدین علیه الصلاة و السلام دعای چهل و چهارم صحیفه نوریّه‌ی سجّادیه را برای زمانِ ورودِ ماه مبارک رمضان ایراد فرمودند، در ابتدا عناوین و تیتر‌هایی برای معرّفیِ ماه مبارک رمضان منظور کردند که یکی از آن عناوین این است که ماه مبارک رمضان «شَهرُ القِیَام» است.

مسئله‌ی «قیام» در اسلام جایگاهِ والایی دارد و از ارکانِ دینداریِ انسان‌هاست. آیه‌ای در قرآن کریم هست که این آیه برای امام رضوان الله تعالی علیه و استادِ عارفِ ایشان مرحوم شاه آبادی رضوان الله تعالی علیه خیلی جلوه داشته است و حضرت امام هم کراراً در صحبت‌های سازنده‌ی خودشان به این آیه تکیه داشتند: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ ۖ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی» [۲]، پیامبرِ من! به این مردم بگو من شما را فقط به یک چیز توصیه و موعظه می‌کنم و آن این است که هم بطورِ انفرادی و هم بطورِ اجتماعی «قیام لله» داشته باشید، «أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی»، برای خدای متعال بپاخیزید، چه تنها باشید و چه جمع باشید، این «تن‌ها به این یک چیز» معلوم می‌کند که تمامِ امور در اسلام در گروِ «قیام» است.

جامعه‌ی راکد، جامعه‌ی قائد، انسانی که مجاهد نیست، انسانی که برپانمی‌خیزد، انسانی که جبهه‌ای و جهادی نیست، این انسان به جایی نمی‌رسد، اما «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَی الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا» [۳].

یکی از فضایلی که قرآن کریم برای انسانیّت مطرح فرموده است، و درجاتی که انسان‌ها با آن درجات درجه‌بندی و صاحبِ مدال و رکورددار می‌شود مسئله‌ی «جبهه‌ای بودن» است، همیشه در سنگر حضور داشتن است، حفظ کردنِ مرز‌ها است، سینه سپر کردن و بپا خواستن در برابرِ دشمن است.

«قیام» یک معنای عمومی دارد که همین است که انسان باطل و بی‌تفاوت و فرسوده و افسرده نباشد، انسان پُرانرژی باشد، در صحنه حاضر باشد، کمر به خدمت بسته باشد، کمر به عبادتِ الهی بسته باشد.

معنای دیگری که می‌توان برای «قیام» مطرح کرد «نماز شب» است، «قیام لیل» است.

کسانی که نماز شب می‌خوانند و سحرخیز هستند «قائم اللیل» هستند و کسانی که هم شب‌ها نماز شب می‌خوانند و هم روز‌ها روزه می‌گیرند «قائم اللیل وصائم النهار» هستند، یعنی روز‌ها روزه دارند و شب‌ها هم در محضرِ خدای متعال با خدای متعال عشق می‌کند و خدای متعال را پرستش می‌کند و نماز شب می‌خواند.

در قرآن شریف در مورد نماز شب که به این لحاظ انسان را «قائم» می‌گویند و «قیام اللیل» یک جبهه‌ای است، یک کلاسی است، یک سنگری است، یک پایگاهی است که خدای متعال خیلی دوست دارد، این قیام منشأ قیام‌های دیگر است. خدای متعال در سوره مبارکه «مزّمل» که جزوِ سوره‌های اولِ بعثت هست پیغمبرِ خود را مأمور می‌کند: «یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلً * نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا» [۴]، حبیبِ من! شب‌ها به نماز شب و عبادت و نیایش برخیز، نیمی از شب را یا کمی کمتر از نیمه‌شب را بلند شو و با خدای خودت مرتبط باش و نماز شب بخوان.

ماه مبارک رمضان از این جهت که امّت توفیق دارند و سحر‌ها بیدار هستند و «قیام اللیل» دارند، از این جهت «ماهِ قیام» است، حال که مردمِ روزه‌دار سحر بیدار هستند خیلی زیان است که انسان بیدار باشد و یک نماز شبی برای خود به ثبت نرساند.

در مورد نماز شب هم در آیاتِ قرآن کریم آثار و اسرارِ عظیمی به ثبت رسیده است و هم در روایاتِ ما و هم در سیره‌ی عملیِ انبیا علیهم السلام و خصوصاً خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله و سلّم و وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و حضرات معصومین علیهم السلام که انسان گرفتارِ حیرت می‌شود، یعنی نماز شب اینقدر بُرد دارد، اینقدر ثمرات دارد، اسرار دارد.

خدای متعال به حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم خطاب می‌کند: «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَیٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا» [۵]، حبیبِ من! پیامبرِ من! زمانِ نمازِ شب متهجّد باشد و با خواب مقابله کن و نماز شب بخوان، چه بسا خدای متعال تو را به مقامِ «محمود» مبعوث می‌کند، روز قیامت به تو مقامِ شفاعتِ کبری می‌دهد.

این «شفاعت کبری» که بعهده‌ی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم گذاشته شده است که ایشان شفیع علی الاطلاق هستند، پیغمبر ما شفیعِ همه‌ی انبیا علیهم السلام و امّت‌ها هستند، و شفیعِ امّتِ مرحومه هستند، فرموده است: «إِنَّمَا شَفَاعَتِی لِأَهْلِ اَلْکَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِی» [۶]، من شفاعتِ خود را برای اهلِ کبائر، کسانی که آلودگی‌های سختی دارند و با استغفار و توبه پاک نشدند استفاده می‌کنم، من خودم این‌ها را روز قیامت نجات می‌دهم، و شفاعتِ من به دادِ این‌ها می‌رسد.

ما در تشهّدِ نماز می‌گوئیم: «وَتَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَه وَالرزُقنا شَفاعَتَه»، خدای متعال ما را از شفاعتِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم محروم ندارد، این «چترِ شفاعت» همه‌ی موحّدانِ عالَم را دربر می‌گیرد.

همچنین مقامِ عظیمی که نجاتِ اولین و آخرین در سایه‌ی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم باشد، این با چاشنیِ نماز شب معرّفی شده است، نماز شب اینقدر مهم است.

خدای متعال در سوره مبارکه سجده برای کسانی که اهلِ نماز شب هستند اجر معیّن نمی‌کند، بلکه می‌فرماید: «فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاءً بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» [۷]، این‌هایی که در دلِ شب سیمِ دلِ خود را با خدای متعال وصل می‌کنند و نماز شب می‌خوانند، در قنوتِ نماز وتر «العفو» می‌گویند، و فرشتگان را به نظاره می‌آورند… خدای متعال در موردِ این‌ها می‌فرماید: هیچ کسی نمی‌داند چه چیزی برای این‌ها بطورِ مرموز و بعنوانِ یک امرِ پنهان آماده شده است که خدای متعال در روز قرآن کریم پرده را کنار می‌زند و آنچه را که برای اهل نماز شب و «قیام اللیل» ذخیره کرده است… وقتی انسانِ نمازشب خوان این تحفه‌ی الهی را می‌بیند آنقدر خوشحال و هیجانی می‌شود که اشکِ شوق می‌ریزد، این نماز شب است.

از اموری که برای طول عمر، نورانیّت، محبوبیّت و برای سلامت جسم معرّفی شده است «نماز شب» است، نماز شب بدن را سالم می‌کند، عمر را طولانی می‌کند، أجل را به تأخیر می‌اندازد، و نماز شب یک نوری در وجود نمازشب خوان ایجاد می‌کند که مردم او را نورانی می‌بینند و به او دل می‌دهند و موجبِ محبوبیّت می‌شود، آثار و برکاتِ نماز شب یکی دو مورد نیست.

مرحوم آقا میرزا جواد آقا ملکی تبریزی اعلی الله مقامه الشّریف در کتاب شریف «لقاء الله» حدیثی را در فضیلتِ نماز شب آورده‌اند، سی سِرّ از اسرار در این روایت برای نماز شب بیان شده است، و وجود مبارک صادق آل محمد صلوات الله علیهم أجمعین فرمودند: «ثَلاثَةٌ هُنَّ فَخْرُ المُؤْمِنِ وَزینَةٌ فِی الدُّنْیا وَاْلآخِرَةَ: الَصَّلاةُ فِی آخِرِ اللَّیْلِ، وَ یَأْسُهُ مِمّا فِی اَیْدیِ النّاسِ، وَوِلایَةُ اْلاِمامِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ» [۸]، سه چیز است که مؤمن را در دنیا و آخرت سربلند می‌کند، مؤمنِ را قرینِ افتخار می‌کند، هم در دارِ دنیا و هم در دارِ آخرت؛ اول اینکه انسان در دلِ شب به‌پاخیزد و نماز شب بخواند، دوم اینکه استغناء از دیگران است، اینکه انسان مناعتِ طبع داشته باشد، عزّتِ نفس داشته باشد، که خودِ نماز شب به عزّت نفس کمک می‌کند، چون نماز شب انسان را از نظرِ رزق بی‌نیاز می‌کند، انسانی که احساسِ بی‌نیازی می‌کند دستِ نیاز به سوی کسی باز نمی‌کند و خود را کوچک نمی‌کند، سوم هم قبولِ ولایتِ امامی از آل محمد صلی الله علیه و آله و سلّم؛ که امروز امام زمان ارواحنا فداه از آل رسول صلی الله علیه و آله و سلّم هستند، ایشان امامِ ما هستند، ولیّ ما هستند، امیدِ ما هستند، پناهِ ما هستند، دادرس و فریادرسِ ما هستند، پشتیبانِ ما هستند و عزیزِ دلِ ما هستند.

اولین موردی که در این سه مورد به آن اشاره شده است «نماز شب» است که موجبِ سربلندیِ دنیا و آخرت می‌شود.

مرحوم علامه بزرگوار صاحب تفسیر المیزان و آن کسی که دارای نفسِ زکیّه بودند و به کمال رسیده بودند، این عارف، این مفسّر، این حکیم، این فقیه، این بزرگ، نقل می‌کنند وقتی ایشان به نجف اشرف رفته بودند و اکسیرِ نفسِ پاکِ برهان العارفین، جمال السّالکین، مرحوم آیت الحق آقا میرزا علی آقای قاضی اعلی الله مقامه الشّریف ایشان را زیر پَر گرفته بودند و تربیتِ ایشان را بعهده داشتند، مرحوم آقا میرزا علی آقای قاضی اعلی الله مقامه الشّریف به آقای طباطبایی گفته بودند: اگر دنیا می‌خواهی نماز شب، اگر آخرت می‌خواهی نماز شب؛ بنابراین نماز شب یک سرمایه است، نماز شب یک عزّت است، شرافتِ مؤمن به این است که شب‌ها بپا خیزد و نماز شب بخواند، «تَتَجَافَیٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ» [۹]، خدای متعال تعریف می‌کند و می‌فرماید: این‌ها بستر را در دلِ شب تهی می‌کنند تا دستِ نیاز به بارگاهِ بی‌نیاز باز کنند، هم خوف دارند و هم طمع، از خدای متعال می‌ترسند، چون خدای متعال عادل است و آن‌ها از عدلِ خدای متعال می‌ترسند، خدای متعال بخشنده است و امید به کَرَمِ خدای متعال دارند.

خدای متعال در آیه‌ی دیگری از مؤمنین تعریف می‌کند و امتیازاتِ مؤمنین را بیان می‌کند، یکی از امتیازاتِ انسانِ ممتاز این است که «کَانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ * وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» [۱۰]، کمی از شب را می‌خوابند و در سحر‌ها استغفار می‌کنند، استغفارِ سحر ذخیره‌ی دنیا و ذخیره‌ی آخرت است.

امام سجّاد علیه السلام در این دعا نشان می‌دهند که از برکاتِ ماه مبارک رمضان این است که این نماز شب عمومی می‌شود و قیامِ سحر برای همه‌ی روزه‌داران رُخ می‌دهد، سحر بیدار هستند و قیام می‌کنند و با خدای متعال در ارتباط هستند.

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ وَ عَلَی الاَْرْواحِ الَّتی حَلَّتْ بِفِناَّئِکَ» … ان شاء الله فدای امام حسین علیه السلام بشوم...

مجموعه‌ی عاشوراییان اهل نماز شب بودند، شب عاشورا عدّه‌ای از دشمنان که برای قتلِ حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام کمر بسته بودند نیایشِ سحرِ حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام و یارانِ ایشان را دیدند، آن شب همه در حالِ عبادت بودند، گروهی در حالِ رکوع بودند، گروهی در حالِ سجود بودند، فضا آنچنان نورانی و دل‌انگیز بود که سی نفر از دشمنانی که به جنگ با حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام آمده بودند پشیمان شدند و اظهارِ ندامت کردند و از خدای متعال حیا کردند و به حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام ملحق شدند، نماز شب موجبِ هدایتِ این سی‌نفر شد، افرادی که وضعِ آنقدر بدی داشتند که به جنگِ با امام حسین علیه السلام آمده بودند.

اما امان از دلِ زینب… حضرت زینب کبری سلام الله علی‌ها چه عظمتی دارند، کوه‌ها در برابرِ عظمتِ حضرت زینب کبری سلام الله علی‌ها آب می‌شوند.

امام سجّاد علیه السلام می‌فرمایند: شب یازدهم که خیمه‌ها سوخته بودند و بچّه‌ها در به درِ بیابان شده بودند، همه دل‌ها داغدار بود، در آن فضای خفقان و وحشت و در به دری با آن همه داغ دیدم عمّه‌ام نماز شب می‌خواندند… چه ایمانی… چه دلی… حواسِ ایشان حتّی شبِ یازدهم در میانِ این همه گرگ پرت نشد و نماز شب ایشان ترک نشد، ایشان چه بانویی هستند، ایشان چه انسانی هستند...

بر حسب نقل حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام زمانِ خداحافظی خطاب فرمودند: «اختاه اذکرینی فی صلاة اللیل» … زینبِ من! حسینِ خودت را در نماز شبِ خودت از یاد نبر....

اما چیزی که دل را می‌سوزاند این است که امام سجّاد علیه السلام نقل می‌کنند که عمّه‌ام نماز شب را نشسته می‌خواندند، دیگر مصیبت آنقدر از ایشان نا گرفته بود که قدرتِ بلند شدن نداشتند و نماز شب را با حالتِ نشسته خواندند...

لا حول و لا قوّة الا بالله العلی العظیم

یا بقیّة الله… نامِ عمّه‌ی شما را بردیم، در این ما از شما توقّع داریم… اُنظُر إلَینا، أغِثنَی وَ أدرِکنَی

إلَهَنا یَا حَمیدُ بِحَقّ مُحَمَّد، یَا عَالیُ بِحَقّ عَلی، یَا فَاطِرُ بِحَقّ فَاطِمَة، یَا مُحسِنُ بِحَقّ الحَسَن، یَا قَدیمَ الإحسَان بِحَقّ الحُسَین...

خدایا! فرج امام زمان ارواحنا فداه را برسان.

خدایا! توفیقِ درکِ ظهورِ حضرت را روزیِ ما بفرما.

خدایا! قلبِ مبارکِ ایشان را از ما راضی بدار.

خدایا! ما را در غیبت و ظهور جزوِ عاشقانِ خدمتگزارِ حضرت محسوب بفرما.

خدایا! فرزندانِ ما را از شیعیانِ ثابت‌قدمِ حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام قرار بده.

خدایا! نسلِ جوان را، جوانانِ مورد نظر را در دنیا و آخرت به ساحلِ سعادت برسان.

خدایا! این بلای جهانی را از همه‌ی شیعیانِ عالَم دور بگردان و هر چه بلا هست نصیبِ دشمنانِ اسلام و دشمنانِ حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و شیعیان قرار بده.

خدایا! شرّ دشمنانِ ما را به خودشان برگردان.

خدایا! شیعیانِ مظلوم و دردمندِ عربستان و بحرین و نجریه و خصوصاً شیخ مظلوم و مجاهد و ابوالشهداء شیخ زکزاکی را از چنگال ظلم ظالمین نجات بده و شیشه‌ی عمرِ کسانی که به شیعیان ظلم می‌کنند را بشکن.

خدایا! ظالمین را با خودشان مشغول بساز.

خدایا! تو را به خمسه‌ی طیّبه علیهم السلام و نماز شب حضرت زینب کبری سلام الله علی‌ها قسم می‌دهیم که رهبرِ عزیزمان را با کفایت و کرامت و عزّت و اقتدار مستدام بدار و پرچمِ انقلاب را با دستِ مبارک ایشان به دستِ مولا و سیّدِ ایشان امام زمان ارواحنا فداه منتقل بفرما.

خدایا! عمرِ ما را با مُهرِ شهادت مختوم بفرما.

خدایا! همه‌ی مریض‌ها را شفای عاجل و کامل روزی بفرما.

خدایا! سکینه و آرامش بر همه‌ی دل‌ها نازل بگردان.

خدایا! روزیِ وسیعِ حلال به همه‌ی شیعیان نصیب بگردان.

خدایا! همه‌ی موالیانِ حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را از همه‌ی حرام‌ها دور بدار.

خدایا! امام ما، شهیدانِ ما، مشایخ و اساتیدِ ما، پدران و مادران و گذشتگانِ ما را بر سرِ سفره‌ی حضرت سیّدالشّهداء علیه السلام مشمولِ غفرانِ واسعه قرار بده و با حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و آل پیغمبر علیهم السلام محشور بفرما.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

[۱]سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸

[۲]سوره مبارکه سبأ، آیه ۴۶ (قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ ۖ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَیٰ وَفُرَادَیٰ ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا ۚ مَا بِصَاحِبِکُمْ مِنْ جِنَّةٍ ۚ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِیرٌ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذَابٍ شَدِیدٍ)

[۳]سوره مبارکه نساء، آیه ۹۵ (لَا یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُولِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۚ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَی الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً ۚ وَکُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَیٰ ۚ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَی الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا)

[۴]سوره مبارکه مزمل، آیات ۱ تا ۳

[۵]سوره مبارکه اسرا، آیه ۷۹

[۶]روضة الواعظین، جلد ۲، صفحه ۵۰۰

[۷]سوره مبارکه سجده، آیه ۱۷

[۸]بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام، جلد ۸۷، صفحه ۱۴۰

[۹]سوره مبارکه سجده، آیه ۱۶

[۱۰]سوره مبارکه ذاریات، آیات ۱۷ و ۱۸