۱۰ ابهام آیین‌نامه ارتقای اساتید / وزارت علوم پای کار بیاید

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرزانه کرمی- آموزش عالی به عنوان مهم‌ترین رکن نظام آموزشی، وظیفه تعلیم و تربیت دانشجویان را برعهده دارد، در این میان از نقش اساتید نمی‌توان چشم پوشی کرد، زیرا آن‌ها به عنوان پرچمداران ارائه آموزش و هدایت دانشجویان در فعالیت‌های پژوهشی نقش به‌سزایی دارند. به همین منظور جهت دهی فعالیت اعضای هیئت‌های علمی و اساتید دانشگاهی که در راستای آن آموزش و پژوهش دانشجویان تعریف می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.

وزارت متبوعه علوم از سال ۸۳ با هدف توسعه علمی و پویایی اعضای هیئت علمی در محیط‌های دانشگاهی اقدام به تدوین آیین نامه‌ای با نام ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی کرد. این آیین‌نامه طی دو دهه اخیر با فراز و فرود‌های زیادی همراه بود، به طوری که در سال‌های ۸۵ و ۸۹ یک بار و در نهایت پس از دوسال کش و قوس و جدال دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی درسال ۹۵ با پیشنهادات مختلف و تجمیع دو آیین نامه اعضای هیئت علمی وزارت علوم و وزارت بهداشت دستخوش تغییرات فرمی و محتوایی شد.

 

اما با وجود تمام بررسی‌ها و تشکیل کارگروه‌های مختلف همچنان مشکلات اساسی داشت. تا جایی که رهبر معظم انقلاب، خرداد ماه ۹۷ در دیدار با اساتید دانشگاهی درباره بحث ارتقای اساتید گفت: «یک مساله هم مساله مقاله‌محوری است که اشاره کردم باید مقاله‌ها در جهت حل مسائل کشور باشد. مسیر ساده تولید مقاله برای ارتقای اساتید هم خودش یک مشکل است؛ در آیین‌نامه ارتقا، مقاله برای ارتقای اساتید یک نقش بسیار اساسی دارد. خب این یک مسیر ساده‌ای است. یک مقدار کار را دقیق‌تر باید انجام داد، یعنی ارتقا را صرفا مبتنی‌بر مقاله نباید کرد، کار‌های اساسی‌تری وجود دارد که آن‌ها می‌تواند ملاک ارتقا باشد.»

 

همین مساله باعث شد تلاش‌ها برای اصلاح ماده‌های این اساسنامه بیشتر شود، تا این که وزارت علوم برای رسیدگی به این موضوع در سال ۹۷ کارگروهی را در وزارت علوم تشکیل داد و اعلام کرد هدف از تشکیل این کارگروه حمایت از کارآفرینی، تجاری‌سازی و تقویت مقالات با کیفیت‌تر است.

 

 

آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی از چهار ماده اصلی تشکیل شده است. ماده ۱ شامل فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی می‌شود، این ماده در ارتقای اساتید، امتیاز حداکثر ۱۰ نمره‌ای دارد. ماده ۲ که شامل فعالیت‌های آموزشی به‌منظور آموزش و تربیت دانشجو و حفظ و ارتقای کیفیت آموزشی برای یک استاد دانشگاه است امتیاز حداکثری ۲۰ نمره‌ای دارد. ماده ۴ این آیین‌نامه نیز بیشتر به فعالیت‌های اجرایی اشاره دارد که در آیین‌نامه فعلی برای آن امتیاز نمره‌ای در نظر گرفته شده است.

 

ماده ۳ آیین‌نامه ارتقای چه می‌گوید؟

اما ماده ۳ آیین‌نامه ارتقاء اساتید که بحث برانگیزترین ماده محسوب می‌شود و در دوره خود با حاشیه‌های زیادی همراه بوده است، چیست؟ ماده ۳ آیین‌نامه ارتقاء اساتید با ۱۶ بند تا سقف ۸۵ نمره از ۱۳۰ نمره را به خود اختصاص داده است. بر اساس این ماده اساتید دانشگاهی با توجه به وضعیت پژوهشی و آموزشی و با انتشار تعداد کمی مقالات است، امتیازات این ماده را دریافت می‌کنند. این مساله در عنوان هر بند این ماده همچون ۱-مقاله علمی/ منتشرشده در نشریه‌های علمی، پژوهشی معتبر داخلی و خارجی تا هفت امتیاز ۲-مقاله علمی- مروری منتشرشده در نشریه‌های معتبر تا هفت امتیاز ۳- مقاله‌های علمی چاپ‌شده در نشریه‌های علمی-ترویجی داخلی معتبر تا سه امتیاز ۴- مداخل چاپ‌شده در دانشنامه‌ها، دایره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌ها با نظر هیات‌داوری موردتایید هیات‌ممیزه تا دو امتیاز دیده می‌شود.

 

اصلاح آیین‌نامه با الحاق ماده ۵ 

تاکید بیشمار بر ارائه مقاله در آیین نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی موجبات افزایش کمی مقالات را فراهم کرد به طوری که اساتید بیش از پیش به ارائه مقاله می‌پرداختند ودیگر توجه‌ای به فعالیت‌های پژوهشی و ارتباط با صنعت در جهت رفع مشکلات جامعه نداشتند، همین امر موجب شد تا اعتراضات و نقد‌ها متوجه وزارت علوم شود. طی تصمیمات گرفته شده وزارت علوم به اصلاح این آیین نامه پرداخت به طوری که در سال ۹۸ عبدالرضا باقری قائم مقام وزیر علوم در این باره گفت: با هدف کمک به اساتیدی که در پروژه‌های ارتباط با صنعت نیاز‌های جامعه را برطرف می‌کنند، ماده‌ای را با عنوان ماده ۵ به آیین نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی اضافه کردیم، بر اساس این ماده الحاقی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی اختیار دارند در قالب مأموریت‌های خود، اگر صلاح می‌دانند مواردی را که در ماده ۳ آئین نامه ارتقاء نیاز به تکمیل و اصلاح دارد را به هیئت ممیزه مرکزی دانشگاه پیشنهاد داده و در صورتی که تصویب شد مبنای عمل قرار دهند.

اختصاص امتیاز به فعالیت‌های ارتباط با صنعت اگر چه فعالیت پسندیده‌ای بشمار آمد، اما در اصل ماجرا تغییر مشهودی ایجاد نشد، زیرا همچنان دریافت امتیاز از طریق ارائه مقاله بسیار آسان‌تر از انجام فعالیت‌های صنعتی بود. ضمن اینکه تمام اعضای هیئت‌های علمی در تمام رشته‌ها قابلیت ارتباط با صنعت یا ثبت اختراع را ندارند و در نهایت به ارائه مقاله می‌پردازند.

عبداللهی دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی در این باره می‌گوید: برخی معتقد هستند برای افزایش ارتباط دانشگاه و صنعت باید بند‌های مربوط به آن در آیین‌نامه ارتقاء اساتید تقویت شود. از طرف دیگر عده‌ای بر این عقیده هستند که اگر این بند مورد توجه واقع شود و به آن امتیاز بالایی تعلق گیرد، ولی شرایط آن در جامعه مهیا نشود تا اساتید به آن سمت و سو حرکت کنند، اساتید متضرر خواهند شد.

 

انتقادات به آیین‌نامه ارتقاء اساتید برخلاف گفته مسئولان تنها به ماده ۳ آیین نامه ارتقاء اساتید خلاصه نمی‌شود و این آیین‌نامه با وجود تمام اصلاحاتی که داشته است؛ هنوز ابهامات زیادی دارد. در ادامه به برخی از این ابهامات خواهیم پرداخت.

۱- ترکیب بودن دو وزارت دانشگاهی؛ به این معنی که در فاکتور‌های ارتقای مرتبه اعضای هیات‌علمی «وزارت علوم و وزارت بهداشت» یکسان‌انگاری وجود دارد.۲- نگاه یکسان به همه دانشگاه‌ها؛ براساس عقیده بسیاری از اساتید، آیین‌نامه فعلی ارتقا، نگاه یکسانی به همه دانشگاه‌ها در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی دارد.۳- عدم‌تفکیک مناطق جغرافیایی؛ یکی از چالش‌های اصلی این آیین‌نامه محسوب می‌شود. ۴- ابهام در انتظارات جدی از اساتید؛ مشخص نیست با اجرای این آیین‌نامه، انتظارات هر بخش از اساتید چیست.۵- علاقه به ISI؛ امتیازات در نظر گرفته‌شده در این آیین‌نامه باعث علاقه اساتید به افزایش ارائه مقاله می‌شود. ۶- وضعیت پیچیده تجاری‌سازی و تولید دانش؛ پرابهام‌ترین بخش آیین‌نامه ارتقاست که در آن امتیازات اساتیدی که به دنبال تجاری‌سازی طرح‌های خود هستند، وضعیت نامعلومی دارد.۷- میانبر پایان‌نامه‌ها؛ این مورد نیز در ماده ۳ آیین‌نامه ارتقا ابهامات خاص خود را دارد.۸- نبود ساختاری برای تنزل علمی اساتید، ۹ - افزایش گرایش افراد به انتحال علمی در مساله تقلب و سرقت علمی ۱۰-ارتقای علمی اساتید همیشه مسئول ۱۱– ضرورت درخواست عضو هیئت علمی برای ارتقاء ۱۲- عدم تفاوت آیین‌نامه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نیز از ابهامات دیگر این این آیین نامه خواهد بود.

 

با توجه به ابهامات موجود در آیین‌نامه ارتقاء اساتید و لزوم بازنگردی در آن به گفتگو با عبدالحسین طاهری مشاور رئیس مرکز هیئت ممیزه وزارت علوم و گرداورنده آیین نامه ارتقای اساتید پرداختیم. وی در این باره گفت: از نظر ما این آیین‌نامه جامع است و تمام رشته‌ها را در برخواهد گرفت. اما دانشگاه‎ها لازم است پیشنهادات خود را به ما ارائه کنند تا بعد از بررسی در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به تصویب برسد. البته این را هم در نظر داشته باشید که نمی‌توان هر روز در این حوزه التهاب ایجاد کرد و آیین نامه ارتقاء اساتید را تغییر داد.