گوشه و کنار نشریات |
*گوشه و کنار نشریات، فاطمه سادات رضوی: همزمان با همه گیری ویروس کرونا، دولت‌ها و جوامع، ناگزیر تصمیم گرفتند تا اقداماتی پیشگیرانه برای کاهش میزان شیوع این ویروس ناشناخته انجام دهند. یکی از بدیهی ترین‌های این اقدامات، کاهش حضور افراد در فضا‌های آموزشی بود! در اغلب کشور‌های دنیا، مدارس، محیط‌های آموزشی و دانشگاه‌ها تعطیل شدند.
در ابتدا با توجه به ناشناختگی این ویروس و رفتار‌های غیرقابل پیش بینی آن، به نظر می‌رسید چالش ما با آن یک چالش زودگذر نیست؛ پس نیاز به تدبیر در این زمینه کامال احساس می‌شد با گذشت زمان، تجربه ما بر روی این گزاره صحه گذاشت. پس برای پرکردن خلا آموزش باید راه حلی اندیشیده می‌شد. با توجه به توسعه‌ی فضای مجازی، بهترین گزینه آموزش در بستر اینترنت بود. حال شیوهی نوینی از آموزش شکل گرفت که آموزش سنتی را به صورت جدی به چالش کشید.
مطالبی که در بالا ارائه کردیم راجع به بحث آموزش و تدریس بود؛ اما دغدغه مهم دیگری وجود دارد که آن بحث ارزیابی است! تصور من از این موضوع آن است که فارغ از بحث آموزش_مجازی، تک استانداردی بودن ارزیابیها اشکال اساسی آموزش در کشور ما است. چطور برای محتواهای مختلف میتوان یک نسخه پیچید؟
آیا ارزیابی مبتنی بر نمره برای همهی درس ها لازم است؟ اصلا شکل مرسوم امتحان گرفتن برای همهی درس‌ها اتفاق درستی است؟ شاید بهترین راه حل تغییر رویکرد در نحوه‌ی ارزیابی است!
مطالبی که در بالا ارائه کردیم راجع به بحث آموزش و تدریس بود؛ اما دغدغه‌ی مهم دیگری وجود دارد که آن بحث ارزیابی است! تصور من از این موضوع آن است که فارغ از بحث آموزش_مجازی، تک استانداردی بودن ارزیابیها اشکال اساسی آموزش در کشور ما است. چطور برای محتواهای مختلف میتوان یک نسخه پیچید؟ آیا ارزیابی مبتنی بر نمره برای همهی درس‌ها لازم است؟ اصلا شکل مرسوم امتحان گرفتن برای همهی درس‌ها اتفاق درستی است؟ شاید بهترین راه حل تغییر رویکرد در نحوه‌ی ارزیابی است!
ما با یک شیوهی جدید در آموزش مواجه هستیم که در دوران پساکرونا قطعاً آموزش ما را تحت تأثیر قرار خواهد داد. اما این تغییر در کشور ما چگونه رخ داده است؟ ابتدا مختصر به آموزش مجازی در مدارس می‌پردازیم و سپس به صورت تفصیلی به آموزش و ارزیابی در دانشگاه‌ها و مراکز عالی خواهیم پرداخت.
۱. مدارس
برای جبران مشکلات ناشی از نبود آموزش، همگام با سایر کشورها، شبکه‌های سیما بسیج شدند تا آموزش در بستر تلوزیون ادامه پیدا کند. سپس با معرفی نرم افزار موبایلی شاد، فضایی تحت نظر آموزش و پرورش ابداع شد تا در امر آموزش خللی ایجاد نگردد.
این اتفاق را میتوان به فال نیک گرفت! چرا که با رشد آموزش در بستر شبکه‌های سیما میتوان امیدوار بود همهی افراد، در همه جای کشور از سطح معقول و استاندارد تعریف شده در آموزش بهرهمند شود؛ هرچند مطمئن هستیم که این اقدام کافی نیست. ضمن اینکه آموزش در بستر نرم افزار شاد این امکان را فراهم می‌کند تا کارآمدی معلمان و شیوهی آموزش مجازی، مورد رصد قرار گیرد.
البته در کنار همهی این موارد که از فواید آموزش مجازی هستند، نگرانی‌هایی نیز وجود دارد که کاملا هم به جاست! مثال: چه چیزی تضمین می‌کند که دانش آموز حتما از این آموزش استفاده کنند؟ قرارگرفتن تلفن همراه در اختیار کودکان چه اثرات مخربی بر سلامت جسمانی و روحی آن‌ها خواهد گذاشت؟ کدام نحوه‌ی ارزیابی می‌تواند تضمین کند که آموزش به درستی انجام شده است؟
آموزش مجازی به شیوه امروزی در سنین پایین‌‌تر و دبستان کاملا نیازمند حضور والدین است و تضمینی وجود ندارد که والدین در این زمینه بتوانند به فرزندشان کمک کنند. آموزش مجازی برای خانواده‌هایی که هم پدر و هم مادر شاغل اند به چه صورت انجام می‌شود؟ جواب مناسب به این سواالت برای تعریف یک نظام آموزشی مجازی کارآمد بسیار راه گشاست.
۲. دانشگاه و مراکز علمی
آموزش در بستر فضای اینترنت برای دانشگاهیان مسئله غریبی نیست! احتماال شما نیز تجربه استفاده از آن را پیش از عصر فعلی آموزش مجازی هم داشته اید. اما باید پذیرفت: آموزش به این شکل، با این گستردگی، تجربه جدیدی بود. نبود زیرساخت‌های اینترنتی در مناطق کمترتوسعه یافته، یکی از موانع اصلی آموزش مجازی است. هزینه سرسام آور اینترنت. حتی برای دانشگاه‌های سراسری که آموزش آن‌ها رایگان بوده است، همچنین رایانه و تلفن همراه مناسب برای دانشجویان، یک مشکل بزرگ اقتصادی ایجاد کرده است.
تأمین ابزار مناسب برای آموزش که بهترین عملکرد را برای اساتید رقم بزنند نیز چالشی است که نیازمند تفکر و خلاقیت است. همچنین در این شیوهی آموزش، مشکل جدی برای واحد‌های عملی و کارگاهی پدید آمد. چرا که یادگیری این دروس نیازمند حضور دانشجو است که در این شرایط ریسک بزرگی است. اما روی دیگر سکه چیز دیگری است!
سال‌ها است دغدغه مندان عرصه‌ی آموزش به دنبال بهبود شرایط آموزش و تحقق عدالت آموزشی اند. اگر بر اساس انصاف بخواهیم ارزیابی کنیم، قدم‌های بلندی در این راستا برداشته شده است و تقریبا در تمام نقاط ایران امکان آموزش وجود دارد؛ اما سطح و کیفیت آموزش برای همه برابر نیست.
بیم آن می‌رود که بسیاری از استعداد‌ها به دلیل نبود شرایط عادلانه از دست بروند. اما آموزش مجازی این امکان را فراهم کرد که از هر نقطه از جهان به بهترین آموزش‌ها امکان دسترسی فراهم شود و بسیاری از کتابخانه‌ها رایگان کتاب‌های خود را در اختیار افراد قرار بدهند. بدین ترتیب جبر جغرافیا از این میان برداشته شد. امکان ضبط و استفاده‌ی مجدد از آموزش، مشکلات افراد راجع به محدودیت‌های زمان را برطرف کرد.
همچنین امکان بهرهمندی از آموزش به صورت مطلوب و باکیفیت برای کسانی که به هر علت دچار ضعف جسمانی، اختلالات یادگیری و ... هستند و برای آموزش حضوری محدودیت دارند، فراهم شد. پس باید منتظر باشیم تا در آینده شیوه‌های جدید تدریس تدوین گردد؛ البته این منوط بر آن است که زیرساخت لازم فراهم شود و ابزار‌های کارآمدتری در زمینه تدریس به اساتید داده شود. بر هیچکس پوشیده نیست که ارتباط چهره به چهره و فضای صمیمی کلاس در این حالت وجود ندارد.
قطعاً همهی شما تجربه‌ی آزمون‌های با زمان کوتاه مجازی را داشته اید. اساتید به قصد کاهش تقلب، امتحان‌های سخت با زمان کم را به عنوان راه حل ارائه دادند. به علاوه، در طول ترم نیز تعدد آزمونک‌ها، تمرین‌ها، و پروژه‌ها، فشار درسی را چندین برابر کرده است. به نظر می‌رسد که لازم است متناسب با محتوای هر درس استاندارد ارزیابی آن نیز باز تعریف شود. در این صورت هر بار قرار نیست با پدیده تکراری تعهدنامه روبه رو شویم! تعهد نامه‌هایی که اگر صادقانه به آن‌ها نگاه بیندازیم تنها کلماتی هستند که امضایی بر پایشان زده شده است و ارزش دیگری ندارد! شاید در روزگاری که کرونا مهمان ماست، به شیوهی جدیدی در آموزش و ارزیابی رسیدیم که در آن آموزش در بهترین کیفیت خود با کمترین صرف زمان و هزینه ارائه شود و ارزیابیها به منظور سنجش دانش و آگاهی فرد انجام بشود.
نه اینکه تنها عددی برای پرکردن ورقه‌ی کاغذ و ایجاد رقابت‌های کاذب باشد. امیدوارم روزی آموزش و ارزیابی ما به این بلوغ برسد که در مقابل تکنولوژی انعطاف به خرج دهد و یادگیری اصولی و کارآمد، تمام هم و غم آن باشد.
نشریه میدان انقلاب، دانشگاه صنعتی شریف، شماره هفتاد و هفت
ارسال نظرات