ساخت کانال استانبول در زمین مادر شیخ تمیم! / قطر امور مالی ترکیه را سرپا نگه داشته است

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - احمد رضاپور؛  پایگاه خبری نشریه اکونومیست (The Economist) انگلستان در گزارشی تحت عنوان «چگونه ترکیه و قطر یکی شدند؟» نوشت: هنگامی‌ که ترکیه به منطقه اطراف خود نگاه می‌کند، با چهره‌های عصبانی مواجه می‌شود.

بسیاری از دولت‌های عربی نگرش اسلامی «رجب اردوغان» را به عنوان تهدیدی علیه خود می‌دانند. اتحادیه اروپا از ترکیه به دلیل اقدامات تحریک‌کننده این کشور در مورد حق اکتشاف در مدیترانه ناراضی است. آمریکا، متحد این کشور تحت پیمان ناتو که در ترکیه نیرو مستقر کرده است، اخیراً به دلیل خرید سامانه پدافند هوایی از روسیه تعدادی تحریم علیه آنکارا وضع کرده است. آنکارا حتی با روسیه هم روابط خوبی ندارد و این کشور متحدان ترکیه را در سوریه و لیبی بمباران می‌کند. 

ترکیه حداقل قطر را دارد. بذر رفاقت این دو کشور اوایل دهه ۲۰۰۰ کاشته شد، هنگامی که پیمانکاران ترکیه‌ای جهت یاری در امر رونق بازار ساخت و ساز به سمت دوحه -‌پایتخت قطر- سرازیر شدند. از همان زمان، دو کشور به یکدیگر با انگیزه ایدئولوژیک، تجاری و انزوا نزدیک‌تر شده‌اند. ترکیه روی کمک مالی قطر حساب باز کرده است. قطر کوچک و ثروتمند هم برای حفاظت از خود به ترکیه متّکی است. 

هر دو کشور یک دهه پیش، از قیام‌های موسوم به بهار عربی (بیداری اسلامی) پشتیانی کردند که براثر آن جریانات اسلامی (اهل سنّت) در چندین کشور قدرت گرفتند و همین موضوع باعث خشم حکام مستبد خاورمیانه شد.

هنگامی‌که اوضاع علیه جریانات اسلامی (اهل سنّت) شد، بسیاری از افراد شاخص آن (نظیر شیخ یوسف قرضاوی) در ترکیه و قطر پناه گرفته‌اند. حمایت قطر از جریانات اسلامی نظیر اخوان المسلمین و حماس، یکی از دلایلی بود که بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی روابط خود را با دوحه در سال ۲۰۱۷ قطع کردند. این کشورها همچنین خواستار بستن قطر پایگاه نظامی ترکیه در دوحه بودند.

از سوی دیگر ساخت پایگاه نظامی ترکیه در دوحه سال ۲۰۱۹ تکمیل شد. اکنون این پایگاه می‌تواند میزبان 5 هزار سرباز ارتش ترکیه باشد. اردوغان این پایگاه را «نماد برادری» میان دو کشور اعلام کرد. این دو کشور رزمایش نظامی مشترکی برگزار کرده‌اند و ترکیه تسلیحات قطر را تامین کرده است. در مقابل، قطر از مداخله نظامی ترکیه در سوریه و لیبی پشتیبانی مالی می‌کند. 

مهم‌تر از همه، قطر امور مالی ترکیه را سرپا نگه داشته است. در سال ۲۰۱۸، وقتی که منابع نقدینگی ترکیه به اتمام رسید، قطر متعهد شد که ۱۵ میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کند و با سوآپ ارزی ۳ میلیارد دلاری با بانک مرکزی ترکیه مواقت کرد.

با ادامه روند سقوط ذخایر ارزی ترکیه، قطر توافقنامه سوآپ ارزی را به ۱۵ میلیارد دلار افزایش داد. همچنین متعهد شد در توسعه بندری در شهر استانبول سرمایه‌گذاری کند. ارزش این معامله میلیاردها دلار است. درحال حاضر، قطر سوّمین سرمایه‌گذار بزرگ خارجی در ترکیه است.

در سال ۲۰۱۸، مخالفان سیاسی حزب حاکم در ترکیه، اردوغان را بابت خرید هواپیمای ریاست‌جمهوری توسط «تمیم بن حمد آل‌ثانی» امیر قطر به باد انتقاد گرفتند. امیر قطر این هواپیما را به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار خریداری و به اردوغان هدیه داده است. شرکتی که متعلّق به مادر امیر قطر است، زمینی را خریداری کرده است که مقرّر شده کانال استانبول در آن ساخته شود؛ کانالی که دریای مرمره را به دریای سیاه متصل خواهد کرد.

امیر قطر این هواپیما را به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار خریداری و به اردوغان هدیه داده است

اردوغان در سال ۲۰۱۹، شخصاً اجاره ۲۵ ساله کارخانه ملّی ساخت تانک‌ این کشور را به شرکت «سرمایه‌گذاری مشترک ترکیه-قطر» تایید کرد. «بیرول باسکان» عضو اندیشکده آمریکایی «مطالعات خارمیانه» در واشنگتن گفت: «قطر به صورت نامحدود به معاملات سرمایه‌گذاری سودآور در ترکیه دسترسی دارد. به نظر می‌رسد که قطر ذیل هیچگونه رویه رسمی قرار ندارد.»

برخی متحیر هستند که با برقراری روابط دیپلماتیک میان قطر و همسایگان آن، رابطه آنکارا-دوحه بی‌خاصیت خواهد شد یا نه. امّا هنوز روابط میان دولت‌های خلیج فارس سرد است و ترکیه هنوز با برخی از این شیخ‌نشینان درگیر می‌باشد. امارات از سوی ترکیه متهم به پشتیبانی از کودتای سال ۲۰۱۶ علیه اردوغان است. امارات و کشور‌های حوزه جنوبی خلیج فارس از جبهه مخالف ترکیه در جنگ داخلی لیبی حمایت می‌کند. پس از قتل «جمال خاشقچی»، روزنامه نگار اهل سعودی در سال ۲۰۱۸ داخل کنسولگری پادشاهی عربستان در استانبول، ترکیه با عربستان نیز درگیر شد. (قطر پیشنهاد میانجیگری بین دو کشور را داده است.)

شرایطی که ترکیه و قطر را به یکدیگر نزدیک کرد، تغییر بنیادینی نکرده است. بنابراین احتمالاً این دو کشور کنار یکدیگر باقی می‌مانند. «گالیپ دالای» عضو دفتر قطر اندیشکده بروکینگز آمریکا گفت: «این اتحاد یکی از پایدارترین روابطی است که اردوغان از زمان دستیابی به قدرت ایجاد کرده است.»