هنر شهری یا خیابانی در اکثر جوامع کاربرد فراوان دارد و اکثراً هنر مندان هنرهای تجسمی به خلق آثاری در فضاهای شهری می‌پردازند. این نوع از هنر غالباً توسط هنرمندانی گمنام در قالب دیوارنگاره‌های گرافیتی یا چیدمان‌های انتقادی در کشورهای دیگر کاربرد دارد که از مهمترین چهره‌های این هنر، بنکسی است. البته مجسمه‌ها و نگاره‌ها نیز از جمله هنرهای شهری به حساب می‌آیند که با توجه به کاربرد در محیط مذکور جانمایی می‌شوند. در ایران نیز این هنر، یکی از پرکاربردترین هنرها در سطح شهرها است که وظیفه سازمان زیباسازی است که بر این نوع از هنر نظارت دارد و در واقع هنرمندان را برای اجرای کارها بسیج می‌کند.
در این میان، باید توجه داشت که هنر شهری و اثری که روی دیوارهای شهر نقش بسته یا در میدان‌ها و خیابان‌های شهر جانمایی شده است، عمری دارد و بنا بر اثرات طبیعی همچون نور خورشید، باران و باد فرسوده می‌شود که قاعدتاً نیاز به مرمت خواهد داشت. از طرف دیگر نقدهای بسیاری به تعداد بسیار بالای آثار هنر ی در شهر و همچنین کیفیت بسیار پایین برخی آثار از سوی کارشناسان مطرح شده است که لزوم رسیدگی به این آثار را دوچندان می‌کند.
به تازگی جریانی در شهر تهران از سوی سازمان زیباسازی اجرا شده است که بر اساس آن، آثار و مجسمه‌هایی که سال‌های بسیاری از عمر آنها گذشته و بسیار فرسوده شده‌اند و همچنین آثاری که جانمایی کارشناسی و درستی نداشته‌اند، یا مرمت و جابجا می‌شوند یا اقدام به تخریب آنها می‌کنند. یکی از پر سر و صداترین اتفاقات در این حوزه را برای مجسمه‌های شیر میدان حرّ شاهد بودیم که می‌توانید گزارش و خبر مربوط به آنها را اینجا بخوانید.
نصب آثار هنری بدون دلیل و کارشناسی در سطح شهر
در رابطه با جابه‌جایی و حذف برخی آثار هنری در سطح شهر که اغلب نیز با اعتراض هنرمندان آنها در فضای مجازی مواجه شده‌ایم، با شاپور دیوسالار معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی تهران گفتگویی داشتیم. وی در ابتدای این گفتگو مقدمه‌ای درباره فرصت‌ها و تحولاتی که در عرصه هنر شهری در مدیریت جدید در نظر گرفته شده، ارائه کرد و گفت: امسال به دلایل تغییر مدیریت و بنا بر تحولات شهرداری و همچنین تجربیات خودم در حوزه شهری، فرصتی شد تا به مرمت، نگه‌داشت و حذف برخی آثار هنری در شهر بپردازیم. ما تنها کشوری در جهان هستیم که این همه عنصر هنری را بی‌دلیل و بدون کارشناسی نصب می‌کنیم و در الحاق کردن عناصر افراطی عمل می‌کنیم. اگر در شهر گشتی بزنید می‌بینید که خیلی از دیوارنگاره‌های شهری پوسته پوسته شده‌اند به دلیل اینکه سال‌های سال از عمرشان می‌گذرد و حتی تعدادی نیز عمری ۴۰ ساله دارند. همچنین هر ساله تعداد زیادی نقاشی دیواری نیز به دیوارهای شهر اضافه می‌شوند که همه آنها زیبا نیستند.
درصدد به آرامش رسیدن سیما و منظر شهری هستم
وی بیان کرد: امسال به دلیل فرصت پیش آمده، بیش از ۵۰ درصد امکانات زیباسازی را برای حذف، مرمت و پیرایش آثار هنر شهری گذاشته‌ام. از روزی که بر این مسند منصوب شدم، این آثار را شناسایی و بررسی کردیم تا بتوانیم سیما و منظر شهری را به آرامش برسانیم. البته آن دسته آثاری را که ارزشی هستند، نمی‌توانیم تغییری دهیم و باید به سمت مرمت آنها برویم.
دیوسالار با بیان اینکه باید فکری جدی درباره تغییر فضا و نماهای شهری شود، گفت: در همه جای دنیا، دیوارنگاره و المان‌های هنری شهری خیلی محدود است و با توجه به سلیقه‌ها، حتی سال به سال تفاوت می‌کند. بنابراین به اعتقاد من، شورای هنری زیباسازی و تجربیات موجود، آثار هنری در سطح شهر تهران نیز باید به روز شوند چون ذائقه مردم در حال تغییر است.
وی خاطرنشان کرد: در زیباسازی بررسی علمی روی عناصر حجمی موجود در سطح شهر انجام شده و به اعتبار نتایج حاصله سه رویکرد حذف، مرمت یا جابجا می‌بایست در دستور کار قرار گیرند. البته هدایت کلان این موضوعات هم با شورای هنری زیباسازی است که متشکل از هنرمندان و معماران و شهرسازان است و نظرات آنها مورد تأیید ما است.
حذف آثار هنری موقت و فستیوالی از سطح شهر
معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی تهران همچنین به آثار مناسبتی که دارای زمان ارائه هستند اشاره کرد و گفت: ما هر سال در رویدادی با عنوان «بهارستان» سفارش آثار حجمی داریم که برای مثال امسال بخش عمده‌ای از آثار با تم گاو و کرونا بودند، وقتی زمان ارائه آنها به پایان می‌رسد یعنی وقتی سال نو می‌شود که دیگر نمی‌توانیم آثار با تم گاو را در سطح شهر داشته باشیم و باید تغییر کنند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا تخریب مجسمه‌های رنگی در محوطه میدان آزادی نیز در این راستا بوده یا خیر، گفت: بله، این مجسمه‌ها نیز در زمره آثار موقت و فستیوالی بوده‌اند و از طرف دیگر از کیفت مصالح و متریال به کار رفته نیز برخوردار نبوده‌اند (بتن غیر مسلح و بدون اسکلت). مسأله مهم‌تر اینکه در هنگام تولید اثر از شرایط مطلوب ساخت نیز برخوردار نبودند به عنوان مثال رنگ‌آمیزی این اثر در هوای بارانی موجب شده تا بتن کاملاً خشک نشده و به همین سبب دچار تخریب و فرسودگی شود چنانچه عکس‌های قبلی این مجسمه‌ها را ببینید، متوجه کیفیت پایین آنها خواهید شد. با این حال این مجسمه‌ها سه سال در منظر عموم قرار داشته‌اند و پس از ارزیابی شورای هنری و علمی زیباسازی، به دلیل فرسودگی شدید، عملیات حذف‌شان انجام شد.
جانمایی‌های اشتباه گذشته را اصلاح می‌کنیم
وی در مورد اینکه آیا با هنرمند یا هنرمندانی که این آثار را ساختند، موضوع حذف را در میان می‌گذارید، توضیح داد: بله، ما هنرمندان را در جریان کار قرار می‌دهیم حتی از آنها گزارشی بابت مرمت می‌خواهیم. متأسفانه هنرمند مجسمه‌های میدان آزادی حتی طی این چند سال به آثارش سر نزده و گزارشی از بابت میزان تخریب و امکان مرمت آنها به ما ارائه نکرده است. در جریان بررسی شورای هنری نیز ما به سختی توانستیم ایشان را پیدا کنیم و بعد از مطرح کردن موضوع، قیمتی که این هنرمند بابت مرمت به ما اعلام کرد، قیمتی بود که ما می‌توانیم با این هزینه، یک اثر هنری دیگری جایگزینش کنیم. همچنین نکته دیگر در رابطه با این مجسمه‌ها، جانمایی غلط آنها بود که در آینده این روند اصلاح خواهد شد؛ المان تاریخی و جهانی برج آزادی در این میدان وجود دارد و نباید تحت شعاع عناصر دیگری قرار بگیرد، چون خودش به تنهایی شاخص است و باید حریمش حفظ شود.
دیوسالار در پایان در پاسخ به اینکه آیا با توجه به حریم برج آزادی، از این پس در محوطه این میدان اثر حجمی هنری نصب خواهد شد یا خیر، گفت: از نظر ما و شورای علمی و هنری زیباسازی، قاعدتاً نباید اثری در این میدان جانمایی شود اما باید با وزارت میراث فرهنگی نیز در این زمینه هماهنگی داشته باشیم.
منبع: مهر
ارسال نظرات