به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ابوالفضل لطفی؛ ماجرا از آنجا آغاز شد که امام جمعه شهر لواسان به یکباره و بدون هیچ توضیحی توسط شورای سیاست گذاری ائمه جمعه برکنار شد و اعتراضات دانشجویی و مردمی زیادی را به همراه داشت و متأسفانه این شورا و اعضای آن نیز خود را قائل به پاسخگویی در برابر افکار عمومی نمی‌دیدند و همین مسئله، باعث عدم اعتماد به این شورا در بین بسیاری از مردم شده است.
مسئله نماز جمعه‌ها و رویکرد و رویه آن در طی سال‌های بعد از انقلاب تا حال حاضر دستخوش تغییرات و تحولات زیادی بوده است که جای نقد و بررسی به صورت ریشه‌ای دارد. به عبارتی با نگاه به نماز جمعه‌های اوایل انقلاب و مقایسه آن با نماز جمعه‌های فعلی کشور و رویه آنان و همچنین مسئله حضور و استقبال مردم، به راحتی در میابیم که ساختار و رویه فعلی نماز جمعه‌های کشور ضعف‌ها و مشکلات فراوانی دارد.
این مسئله زمانی جدی‌تر می‌شود که مسئولین امر در این قضیه یعنی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و اعضای آن، رویه حال حاضر نماز جمعه‌ها را مطلوب و درست دانسته و حتی با وجود تعطیلی چندین ماهه نماز جمعه در بیشتر شهر‌ها از جمله تهران و عدم استقبال مردم به آن، این قضایا را نادیده گرفته و با قدرت به رویه و عملکرد نادرست خود ادامه می‌دهند و متأسفانه هیچ موقع پاسخگوی افکار عمومی نبوده‌اند.
از این رو بر آن شدیم که پیرامون این موضوع مهم و حیاتی یعنی رویه نماز جمعه‌ها در ساختار کشور که واکنش‌های زیادی را به همراه داشته است، به گفتگو با فعالین دانشجویی بپردازیم. لازم به ذکر است که دیروز تعدادی از دانشجویان انقلابی دانشگاه‌های تهران به تجمع بعد از نماز جمعه تهران در روبه‌روی دانشگاه تهران پرداختند و به رویه فعلی نماز جمعه‌ها و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه پرداختند.
محمد اسکندری، دبیر اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی و علی رشیدی، مسئول واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر دو نفر از دانشجویانی که در این تجمع حضور داشتند با ما در این مورد به گفتگو پرداختند.
محمد اسکندری، دبیر اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی در این باره گفت: مهم‌ترین نقشی که ائمه جمعه باید برای خود قائل باشند، این است که تفاوت آنان با یک خطیب عادی چیست. آنان با مردم برخورد مستقیم دارند و باید تلقی عمومی جامعه را زیر نظر داشته باشند و نقش خود را با مردم تعریف کنند؛ بنابراین ائمه جمعه در مقایسه با یک خطیب عادی، هم تعامل بیشتری با مردم دارند و هم با استفاده از یک تریبون رسمی، تأثیر آنان بسیار بیشتر است تا همه مردم با همه نگاه‌ها را به قسط دعوت کنند. همچنین آنان باید درمورد مسائل در جریان انقلاب و موضوعات روز در جریان صحبت‌های نماز‌های جمعه استفاده کنند. دستگاه ائمه جمعه بیشتر از آنکه حاکمیتی باشد، باید خود را به صورت مردمی و خودجوش نشان دهد و با این نگاه، دور از ذهن نخواهد بود که ما ائمه جمعه‌ای داشته باشیم که علیه مسئولین نظام صحبت کند و آنان را نقد کند و به جای تریبون دستگاه‌های نظام، اعتراضات مردم را نمایندگی کند. اما زمانی که شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، تعریف دیگری از نماز جمعه داشته باشند، این نگاه ما اتفاق نخواهد افتاد.
وی در ادامه با تأکید بر مدل مطلوب نماز جمعه‌ها در اوایل انقلاب، افزود: چیزی که ما از نماز جمعه‌های مطلوب در ذهن‌مان داریم، طبیعتاً آن نماز جمعه‌های اول انقلاب است که شور و هیجان خاصی در آن وجود دارد و مردم نیز با علاقه وافر در آن شرکت می‌کنند و مانند یک کار روتین و از روی عادت هفتگی نیست. به نوعی نماز جمعه برای مردم علاوه بر یک حرکت عبادی و سیاسی، یک اقدام قلبی نیز بوده است؛ بنابراین مدل‌های مطلوب ما در نماز جمعه همان نماز‌هایی که به امامت آقای طالقانی یا رهبر معظم انقلاب بوده، می‌باشد. همچنین تریبون نماز جمعه به خاطر شرایط اوایل انقلاب نیز تریبون سیاسی بوده که باعث می‌شده است یک جمعیت میلیونی در سراسر کشور به یکدیگر گره بخورند. در این بین روحانیونی مثل شهید بهشتی یا خود رهبری یا شهید مطهری نیز علمدار و جلودار حرکت انقلاب و نماز جمعه‌های مطلوب بودند. اما متأسفانه رفته رفته روند تغییر پیدا کرد و آن نگاه مطلوب دیگر به نماز جمعه‌ها توسط ائمه جمعه وجود ندارد.
دستگاه ائمه جمعه پاسخگوی نیاز‌های ما برای اصلاح وضع موجود نبوده است
اسکندری در ادامه صحبت‌های خود پیرامون نماز جمعه‌ها و سیاست‌گذاری‌های آن اظهار کرد: ما دیروز که پس از نماز جمعه تهران، تجمعی درباره رویه فعلی نماز جمعه‌ها و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه برگزار کردیم، من یک پیرمردی را دیدم که می‌گفت از اول انقلاب تا حال حاضر در نماز جمعه‌ها شرکت می‌کند و این نشان می‌دهد که ایشان با همان حال برگرفته از دوران انقلاب، همچنان در این مسیر مانده است، اما چقدر می‌توان این موضوع را به تمامی افراد دیگر جامعه نسبت داد. ما می‌بینیم که مدت‌ها نماز جمعه تعطیل می‌شود و برای بیشتر مردم خیلی تفاوتی در برگزار کردن یا نکردن آن نمی‌کند و این نشان می‌دهد که دستگاه ائمه جمعه پاسخگوی نیاز‌های ما برای رفع و اصلاح وضع موجود نبوده است. اما مبانی انقلابی ما می‌گوید که یکی از دستگاه‌های مهم برای به جریان انداختن حرکت کلی انقلاب، نماز جمعه‌ها با آن نگاه آرمانی به اهداف انقلاب است. ولی در حال حاضر از پتانسیل نماز جمعه برای اصلاح وضع موجود در کشور استفاده نمی‌شود. نماز جمعه محفل خصوصی نیست و باید دید بازخورد آن در بین جامعه و مردم چیست و بعضاً برخی صحبت‌ها و عملکرد‌های دستگاه ائمه جمعه و ستاد امر به معروف و نهی از منکر، باعث بدبینی مردم به دین و انقلاب شده است و مثال‌های این مورد در طی این سالیان زیاد وجود داشته است.
صحبت‌های ائمه جمعه هیچ اجماعی در جامعه ایجاد نمی‌کند
دبیر اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی در ادامه تأکید کرد: ائمه جمعه باید ببینند که بازخورد صحبت‌های آنان در کف جامعه و مردم به چه شکل است و متناسب با آن شیوه خود را ادامه دهند یا اصلاح کنند، اما متأسفانه صحبت‌ها به نحوی که همه راضی باشند و کسی یا دستگاهی ناراحت نشود، مطرح می‌شود و به نوعی از زیر بار مسئولیت فرار می‌کنند. همیشه عده‌ای، ذی‌نفع وضع موجود هستند و از هر صحبتی ناراحت می‌شوند، اما باید دید که رضایت عامه مردم بر چیست و همان صحبت‌ها مطرح شود و به نوعی حرکت‌های مردمی برای حرکت به سمت آرمان‌های انقلاب شکل گیرد. اما امروزه ما می‌بینیم که بعضاً صحبت‌های در نماز جمعه مطرح می‌شود که باعث گارد یا تقابل مردم با آنان می‌شود و علیه خود اجماع ایجاد می‌کنند. ممکن است ائمه جمعه‌ای صحبت‌های را از دین مطرح کنند که به خودی خود صحبت‌های خوبی باشد، اما نکته آنجاست که این صحبت‌ها هیچ اجماعی را در جامعه برای یک حرکت عمومی نسبت به آرمان‌های انقلاب ایجاد نمی‌کند و حتی بعضاً افراد حزب‌الهی نیز نسبت به آن گارد می‌گیرند.
عدالت و رفع تبعیض؛ دریچه ما برای ورود به مسائل دینی
وی در پایان صحبت‌های خود با اشاره به مقوله عدالت، به تشریح کارنامه شورای سیاستگذاری ائمه جمعه پرداخت و بیان کرد: یکی از اصول اساسی ما برای ورود به مسائل دینی، مسئله عدالت و رفع تبعیض و نابرایری است که متأسفانه خیلی از ائمه جمعه آن ارتباطی با این مقوله ندارند. با تعاریفی که در بالا نیز گفته شد، دستگاه ائمه جمعه یک ظرفیت عظیمی برای اصلاح وضع موجود و حرکت عمومی در جامعه و مردم دارد، اما در صحنه عمل و در دل شهر‌ها و استان‌ها، اتفاق دیگری افتاده است و بود و نبود نماز جمعه خیلی تفاوتی به حال مردم ندارد. به نوعی مشخص می‌شود که مدل مطلوب نماز جمعه در نظر آقایان مسئول، چیز دیگری است و برکناری‌های برخی ائمه جمعه نیز این مسئله را تصدیق می‌کند و دستگاه ائمه جمعه در حال اصراف همه ظرفیت‌هایی که در اختیار دارد، است و رضایت عامه مردم را بر رضایت خواص ترجیح نمی‌دهند؛ بنابراین دستگاه ائمه جمعه کارنامه قابل قبولی ندارد و یکی از ناکارآمدترین دستگاه‌ها در کشور است.
علی رشیدی، مسئول واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر درمورد رویکرد ائمه و نماز جمعه‌ها بیان کرد: زمانی که ما ویژگی‌های یک نماز جمعه مطلوب و متناسب با اهداف انقلاب را بررسی کرده و با وضعیت امروز آن مقایسه می‌کنیم، به مسائلی می‌رسیم که جای تأمل دارد. نماز جمعه‌ای که از اتفاقات روز کشور و منطقه خود و معادلات قدرت، دور باشد، نماز جمعه سیاسی نیست. نماز جمعه باید گفتمان‌ساز و کنش‌ساز در فضای جامعه باشد و امام جمعه باید در فضای سیاسی کشور تأثیرگذار باشد. همچنین نماز جمعه نمی‌تواند مردم را حذف کند و باید صدای واحد آنان و منطبق با بافت مردم هر منطقه باشد. باید گفت که نماز جمعه باید فضای عدالت‌خواهی را در دست بگیرد و در این مسئله پیشران باشد و منظور نیز نه صرف پرداخت کلان و نه پرداخت خیلی ریز و مصداقی به مقوله‌های عدالت است و باید توازنی بین این دو ایجاد شود و به نوعی این اندیشه در اذهان و قلوب مردم حک شود. مسائل تئوریک باید در واقعیت نشان داده شود و صرف گفتن آنان، مسئله را حل نکرده و کار بیهوده‌ای است.
مدلی مطلوبی برای امام جمعه‌ها نداریم
وی در ادامه به نگاهی به تجربه نماز جمعه‌ها گفت: مسئله مهم دیگر در نماز جمعه‌ها، شخص ائمه جمعه هستند که نقش یک رهبر و پیشران در هر منطقه و جامعه را دارند و یک نقش مهمی نسبت به مردم هر منطقه دارند. امام جمعه نسبت به آرمان‌ها و اهداف انقلاب و متناسب با فضای واقعی جامعه، باید یکسری اقدامات و برخورد‌هایی داشته باشد و مردم را نسبت به یک هدفی به حرکت درآورد. ما تا الان نتوانستیم یه مدل مطلوب برای امام جمعه ارائه دهیم و آن نقش اساسی از امامت یک امت را در هر شهر و روستا داشته باشیم.
نماز جمعه از کارکرد خود خارج شده است
رشیدی در ادامه افزود: باید گفت که امروزه ما دچار نماز جمعه‌های تصنعی و نمایشی شده‌ایم. ما اوایل انقلاب نماز جمعه‌های پرشور و با حضور اکثریت مردم بسیار داشتیم و هرچقدر جلوتر آمدیم از این رویکرد فاصله گرفتیم. اساساً نماز جمعه است که باعث تغییر در ساختار‌های حاکمیتی می‌شود، اما امروزه نه تنها مسائل حاکمیتی، بلکه نماز جمعه توانایی حل مشکلات کوچکتر را هم ندارد و تقریباً آن معنای خود را از دست داده است؛ بنابراین با این رویکرد موجود در نماز جمعه‌ها، به مدت طولانی هم آن را تعطیل کنیم، تفاوتی به حال جامعه نخواهد کرد و به نوعی نماز جمعه از کارکرد خود خارج شده و وارد یک فضای نمایشی شده است و خود را از فضای واقعی مردم خارج کرده است.
آقایان نماز جمعه بی‌خطر و غیرمردمی می‌خواهند
مسئول واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر با تأکید بر عملکرد نامطلوب شورای سیاست‌ذاری ائمه جمعه اظهار کرد: زمانی که آقای حاجی‌علی‌اکبری رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه شد، امید‌های زیادی را زنده کرد و آن اوایل اقدامات خوبی انجام دادند، اما رفته رفته و با گذشت زمان، رویکرد ایشان متفاوت یا بهتر است بگوییم که تفکر ایشان نسبت به نماز جمعه عیان شد. خط قرمز ما این است که به معنای واقعی کلمه انقلابی و فعال سیاسی و عدالتخواه باشیم و درگیر محافظه‌کاری و حذف مردم نشویم، اما متأسفانه آقای حاج‌علی‌اکبری اینگونه نیستند و تجربه ایشان ثابت کرده است که به هیچ وجه برای افکار عمومی ارزش قائل نیستند و نظرات دیگران را قبول ندارند و عملکرد خود را عالی می‌دانند. ایشان با توجه به صحبت‌هایی که دارند، از نماز جمعه، همین چیزی که امروز وجود دارد، یعنی نماز جمعه بی‌خطر می‌خواهند و قرار نیست نماز جمعه انقلابی و اصیل داشته باشیم. به نوعی تعریف ایشان از نماز جمعه، تعریف غیرسیاسی و کلی و غیرمردمی است. عملکرد ایشان این صحبت‌ها را تأیید می‌کند و متأسفانه ایشان هیچ موقع نیز پاسخگوی افکار عمومی نبوده و نیستند.
علی رشیدی در پایان گفت: اقدامات اخیر شورای سیاستگذاری ائمه جمعه خصوصاً در ماجرای برکناری امام جمعه لواسان، نشان داد که آنان برای افکار عمومی ارزش زیادی قائل نیستند و حرف‌ها و اقدامات ضد و نقیضی داشتند که مایه تعجب و سؤال بود. با وجود تمام اعتراضات دانشجویی و طلاب و مردم منطقه لواسان، آقای حاج‌علی‌اکبری و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کار خود را کردند. با این رویه برگزار کردن یا نکردن نماز جمعه خیلی تفاوتی به حال جامعه ندارد و واقعاً لازم است که تحول بنیادین در حوزه نماز جمعه‌ها داریم.