گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، انرژی مخصوصاً انرژی مبتنی بر نفت و گاز در امنیت واقتصادسیاسی منطقه خاورمیانه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همین امر سبب شده است تا در مجامع جهانی و عرصه روابط بین‌الملل شاهد حضور کشورهای فرا منطقه‌ای در این منطقه و همچنین استفاده کشورها منطقه خاورمیانه از این عنصر به عنوان یک پارامتر مهم در عرصه سیاست خارجی جهت چانه زنی باشیم ،از این رو شاهد سیاستگذاری های اقتصادی کشورهای دارای این منابع از بعد اقتصاد در زمینه ی سیاست خارجی هستیم و همین امر سبب شده است که دیپلماسی اقتصادی و دیپلماسی انرژی در این منطقه از اهمیت بالایی برخوردار شود.
اما دیپلماسی اقتصادی در معنای امروزیش به این نکته می پردازد که چگونه می توان با استفاده از اهرم سیاست خارجی به توسعه ی اقتصادی پرداخت و همچنین دیپلماسی انرژی نیز بر این باور است که چگونه می توان با استفاده از دیپلماسی انرژی را گسترش داد ،کشورهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به عنوان دو بازیگر مهم در منطقه به نقش آفرینی در هریک از این عرصه ها می پردازند که هرکدام از آنها نیز دارای نقاط ضعف و قوتی در این عرصه هستند.اما اگر رویکرد تعامل در سیاست خارجی فی مابین دو کشور در جهت ارتقاء روابط دیپلماتیک شکل گیرد شاهدیم که در این عرصه 2 مزیت بوجود می آید نخست آنکه منطقه ی خاورمیانه به عنوان یک بازگر مهم انرژی دچار تقویت درونی اقتصادی می شود و در وهله ی دوم نیز می توان انتظار داشت کشورهای فرا منطقه ای سیاستگذاری های درستی را نسبت به این دو کشور در پیش بگیرند.
پرسشی که در این گزارش به دنبال تبینی برای پاسخ به آن می باشم این است که چالش‌های فی مابین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی چگونه بر اقتصاد سیاسی منطقه ی خاورمیانه تاثیر گذار است و چگونه می توان این پیامدها را کاهش داد:
در اولین چالشی که در این عرصه به آن خواهم پرداخت می توان به مداخله قدرت های فرامنطقه‌ای در امور داخلی و خارجی کشورهای منطقه اشاره کرد ،این امر سبب شده است تا میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی اختلافاتی که بیشتر از منظر ژئوپلتیک انرژی در این بحث می توان به آن اشاره کرد رخ دهد و همین امر سبب شده است که ایالات متحده در راستای دکترین اقتصادی خود کشور عربستان را یک بازیگر هژمون محور در این منطقه لحاظ کند که این امر قطعا می تواند بر اقتصاد سیاسی منطقه تاثیرگذار باشد و تاثیر این نیز از آن جهت است که باوجود تحریم های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران توسط ایالات متحده ی آمریکا شاهد این امر هستیم که توان و بالانس انرژی در این منطقه دچار تغییر می شود که این مسئله به نفع جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود و تبعات اقتصادی فراوانی را در پی خواهد داشت.
در دومین چالش نیز می توان به اینکه حذف شدن ایران از فرایند گفت و گوها درباره مسائل منطقه‌ای به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای نخواهد بود اشاره کرد این رخداد که در مدت کوتاهی از زمان شاهدش بودیم سبب شد که این کشورها بتوانند از منظر ژئوپلتیک انرژی و همچنین تحریم ها فشار اقتصادی فزاینده ای به کشور ما وارد کنند .
اما یک رویکرد کاملاً متفاوت نیز در این امر وجود دارد و آن این است که اصولاً نفت ارزش خود را درجامعه ی جهان از دست داده است و دیدگاه هایی که انرژی مبتنی بر نفت را در جامعه ی بین الملل تروج می دهد مربوط به دهه‌ی 70 میلادی است. در تبیین روابط جمهوری اسلامی ایران و کشور عربستان چه بخواهیم و چه نخواهیم انرژی یک بازیگر بسیار مهم و تاثیرگذار است و می تواند راهگشای چالش های این رابطه شود.
همچنین می توان اشاره کرد که کشورهای چین و روسیه نیز در دکترین جدید خود به دنبال کنکاشی از این موضوع هستند که چگونه با دیپلماسی اقتصادی مبتنی بر انرژی می توانند حضوری مستمر و دائمی در این منطقه داشته باشند که در تبیین روابط این دو کشور لحاظ این عنصر نیز بسیار تاثیرگذار است.
همچنین به دلیل نوع ساخت سیاسی دولت هر دوکشور مبنی بر یک اقتصاد مبتنی بر نفت شاهدیم زمانی که دولت های فرامنطقه ای در این ارتباط ورود می کنند و یا بحرانی منطقه را تهدید می کند اقتصاد سیاسی داخلی هردو کشور با فراز و فرودهای متفاوت دچار تغییر می شود که این امر نیز بر امنیت منطقه خاورمیانه از لحاظ تنش‌های قومیتی و دینی همچون مسائل شیعه و سنی از اهمیت بالایی برخوردارست.
مسئله دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که آیا حضور داعش نیز بر این رابطه از منظر انرژِی تاثیرگذار است یا نه همانطور که می توانیم لحاظ کنیم جمهوری اسلامی ایران با کمک مستشاری خود به محور مقاومت توانست خطر این گروه تروریستی را در منطقه کاهش دهد وگرنه بعید نبود که این گروه با اینکه از منظر ایدئولوژِی تغذیه شده ی مدارس دینی بودند امنیت کشور عربستان و منابع نفتی آن را نیز تهدید کنند.
در پایان این گزارش باید مطرح کرد که انرژی عنصر و پارامتر مهمی در روابط جمهوری اسلامی ایران و کشور عربستان است و هر زمانی که روابط سیاسی این دو کشور از منظر دیپلماتیک مناسب بود شاهد یک سبد انرژی قوی و موثر درجهان بوده ایم و زمانی که این رابطه از منظر سیاسی دچار چالش شد شاهد یک فقدان مناسب در این امر بوده ایم اینطور که به نظر می رسد با روی کارآمدن دولت جدید و اتفاقات تازه منطقه ای می توانیم شاهد ارتباط بهتر در این زمینه باشیم.
گزارش از پرهام پوررمضان