تصمیمات صبح جمعه‌ای به نظام تعلیم و تربیت ضربه زده است/ تربیت معلم زیر ساطور تامین معلم می‌رود؟ +فیلم

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سعید جلیلی؛ در حال حاضر بحران کمبود معلم به یک حقیقت غیرقابل انکار تبدیل شده است. عددی که برای تعیین میزان کمبود معلم در کشور عنوان می‌شود، در حدود ۲۰۰ هزار معلم است که اصلا رقم کوچکی نیست. با وجود انجام اقداماتی برای رفع مشکل کمبود معلم، همچنان شاهد این معضل و تبعات آن در آموزش و پرورش هستیم. از طرفی تصمیم مجلس برای افزایش ظرفیت ۲۵ درصدی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان با انتقادات مختلفی روبرو شده که عمده آن‌ها ناظر به عدم وجود امکانات و زیرساخت مورد نیاز است.

بخش اصلی هزینه‌های دانشگاه فرهنگیان با کسر از حقوق و در واقع از محل جیب دانشجویان تامین می‌شود و بودجه مستقلی ندارد. قانون متعهدین خدمت آموزش و پرورش نیز به تناسب شرایط امروزی جوابگو نبوده و اصل آن مصوب سال ۱۳۶۹ بوده است که تفاسیر مختلف از آن هم محل نزاع است. هفته گذشته نیز خبری منتشر شد مبنی بر حکم ابطال مصوبه کسر ۴۵ درصدی از حقوق دانشجومعلمان با رای دیوان عدالت اداری.

دانشجومعلمان نسبت به نبود امکانات رفاهی و آموزشی به تناسب افزایش پذیرش معترض هستند و از طرفی تنها معبر معتبر و مسیر مناسب جهت جذب معلم را از طریق دو دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان می‌دانند. افزایش ظرفیت بدون گسترش زیرساخت مناسب و توجه نکردن به ابزار و الزامات اما در نهایت موجب کاهش کیفیت تربیت معلم خواهد شد.

خواسته دانشجویان و افرادی که در حوزه تعیلم و تربیت دغدغه دارند این است که ضمن افزایش ظرفیت پذیرش معلم، زیرساخت و فضای آموزشی مورد نیاز در این دو دانشگاه ماموریت‌محور توسعه پیدا کند تا هم کمبود معلم از نظر کمی جبران شده و هم با تمرکز و توجه بیشتر نسبت به امر مهم تربیت معلم، کیفیت نظام آموزش و پرورش بهتر شده و ارتقا پیدا کند.

به تناسب همین مسئله در فصل سوم برنامه «شانزده آذر» تلویزیون اینترنتی خبرگزاری دانشجو، میزبان چند تن از دانشجومعلمان بودیم و میزگردی را برای تبیین بیشتر مسائل نظام تعلیم و تربیت به‌ویژه درباره تامین معلم، ترتیب دادیم.

این برنامه با حضور کوثر سادات موسوی (معاون سیاست‌ورزی بسیج دانشگاه فرهنگیان نسیبه تهران) ، محمدامین جهانی (دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی) ، حسین عباسی (عضو شورای مرکزی جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید رجایی) و نرجس رخشانی (مجری برنامه و فعال حوزه آموزش و پرورش) برگزار شد.

رخشانی در ابتدای برنامه با بیان اینکه آموزش و پرورش از وزراتخانه‌های حیاتی کشور به شمار می رود اما با بحران کمبود معلم دست و پنجه نرم می کند گفت: ابعاد آن بسیار بزرگ است و ما با عدد ۲۰۰ هزار نفری کمبود معلم مواجه هستیم. به نظر می‌رسد این حجم از کاهش نیروی انسانی در آموزش و پرورش نمی‌تواند یک ساله ایجاد شده باشد. دانش آموزانی که اکنون در مدارس حضور دارند حداقل ۷ سال گذشته متولد شدند. این تعداد دانش آموز و تناسب آن با تعداد معلم، می‌توانست از سال‌های گذشته مورد بررسی قرار گیرد.

- از نگاه شما کمبود معلم از کجا شروع شد؟

جهانی در ابتدای برنامه در پاسخ به این سوال گفت: کمبود معلم قطعا برای یکی دو سال اخیر نیست و به قبلتر از این‌ها برمیگردد. منتهی ما یک جایی می‌گوییم همین را ادامه می‌دهیم نه بدتر میکنیم نه بهتر. اما در یک برهه زمانی می‌بینیم مثلا دانشگاه شهید رجایی به عنوان تنها مرکز تربیت دبیر هنرآموز هیچ ورودی ندارد و ورودی آن صفر می‌شود در دوره‌ی اصلاحات. خب این دیگر عقبگرد است. ما می‌گوییم شاید این مشکل بیست ساله باشد یا مشکل ۱۵ ساله باشد، ولی یک جا‌هایی ما دیگه خودمان برگشتیم عقب. نه ما دیگر ورودی نداشته باشیم و فقط دانشجوی آزاد بیاید. همچین تصمیمات صبح جمعه‌ای ضربه زده است به نظام تعلیم و تربیت. برای یکی دوسال اخیر هم نیست. تقریبا ۲۰ سال تا ۱۵ سال است. حالا در برهه‌هایی این تصمیمات بیشتر شده است مثل ۸ سال گذشته که به شدت ضربه زد. یک برهه‌هایی هم نه بر همان تصمیمات قبلی پابرجا بود و ادامه پیدا می‌کرد.

عباسی با بیان اینکه آیا این سیر کاهش معلم برای چندسال اخیر است ؟ توضیح داد: باید بگویم خیر. این سیر حداقل برمیگردد به هفت هشت سال پیش. آنجا معلم باید می گرفتیم، نگرفتیم. می گفتند ما معلم اضافه داریم برای چه باید معلم بگیریم. میگفتند ما معلم بیکار داریم. آنجا معلم نگرفتند و الان داریم چوب آن را می خوریم. آقای صحرایی خودشان فرمودند کمبود معلم کاری نیست که من بتوانم یک ساله انجامش بدهم. این یک سیر متداولی می خواهد که ان شاالله الان تلاش بکنیم که در سالهای آینده از آن جلوگیری کنیم.

- شما نگاهتان به عملکرد آقای صحرایی چگونه است؟ به نظر شما تا کنون روش هایی که برای جبران کمبود معلم استفاده شده است چگونه بوده است؟

موسوی در پاسخ به اینکه عملکرد وزیر آموزش و پرورش را چگونه ارزیابی میکند؟ بیان کرد: من یاد حرف ایشان در دانشگاه خودمان(دانشگاه نسیبه) افتادم. در آن زمان آقای صحرایی سرپرست دانشگاه فرهنگیان بودند و توی یک جلسه به ما گفتند اگر من یک کاره ای در آموزش و پرورش بودم و مسئولیتی داشتم به آن شکل، توی سه روز این مشکل را حل می کردم. حقیقتا آن لحظه ما با خودمان گفتیم کاش ایشان جای آقای نوری بودند. و بعد که حالا ایشان آمدند و ما همچنان داریم فعالیت ایشان را رصد میکنیم. درست است که یک پروسه زمانبر است اما بحث این وعده دادن ها و عمل نکردن ها است. اگر قابل حل بوده طی سه روز چرا هنوز حل نشده و اگر قابل حل نبوده چرا وعده داده شده است؟!

عباسی نیز در خصوص عملکرد وزارتخانه گفت: هنوز آنقدر بازه ی زمانی زیادی نبوده است که بخواهیم عملکرد بسنجیم. عملکرد شخص را طی یک مدتی می سنجند که حداقل قابل تعیین باشد، قابل انجام باشد. بعضی از کارهایی که هنوز دارد انجام می شود روال های عادی اداری است که سال های متداوم انجام می شده است مثل آزمونی که قرار است انجام شود. حالا ظرفیت آموزش و پرورش در این آزمون نسبت به سال های گذشته یکم بالا رفته است. بله درست است.

آزمون استخدامی ماده ۲۸ تنها برای زمان اضطرار است

جهانی درباره آزمون ماده ۲۸ گفت: ماده ۲۸ سه تا ضرر و سه تا عیب دارد. اولین ضررش این است که در صورت اضطرار باید به آن مراجعه شود. چرا که به شدت برای نظام هزینه زا است. بدون کیفیت هم است. ما نمی‌خواهیم این را کتمان کنیم. درست است شاید افراد باکیفیتی برای استخدامی بیایند، منتهی آن‌ها درست و حسابی آموزش نمی‌بینند. دانشجویی که چهارسال دانشگاه می‌آید طبیعتا آموزش بهتری میبیند. طبیعی است که از این مدرسه درست است ما حججی‌ها بیرون می‌دهیم، اما نباید انتظار داشته باشیم که فردا کشور ما یک کشور پیشرفته‌ای باشد.

وی افزود: دانشگاه‌هایی هم که ما داریم می‌بینیم خود دانشجو معلم‌ها به لحاظ محتوای درسی ده سال است ۱۵ سال است که این محتوای درسی به روزرسانی نشده است. حالا فرض کنید این هم کنار بگذاریم بگوییم نه حالا شما در دو هفته یک ماه بیایید اینجا آموزش ببینید که آن هم عملا محقق نمی‌شود. یعنی ما داریم میبینیم نیرو‌هایی که سر یک هفته آموزش دیدن دارند به کلاس درس می‌روند. حالا این آزمون اختصاصی معلمان که آقای وزیر هم فرمودند، بناست اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ برگزار شود یکی از راهکار‌هایی است که می‌شود جبران کرد.

بار سنگین تربیت معلم روی دوش دانشگاه فرهنگیان است

موسوی درباره وضعیت حقوقی و معیشتی دانشجومعلمان گفت: بحث حقوق دانشگاه فرهنگیان در دختران کمی متفاوت است. یعنی هرچند که این حقوق آقایان را جذب نمی‌کند برای اینکه وارد فرهنگیان شوند، اما متاسفانه ما مواجهیم با این مسئله که خواهران به خاطر همان حقوق و مسئله‌ی مالی وارد می‌شوند. این موضوع دامن می‌زند به همان قربانی شدن تربیت. به همین علت اکنون افرادی وارد دانشگاه فرهنگیان می‌شوند که واقعا تعلقی نه به آموزش و پرورش دارند، نه به مقوله‌ی تربیت. به زبان خودمانی صرفا، چون حقوق دوره‌ی دانشجویی دارد، تعهد خدمتی که می‌دهد بیمه برایش رد می‌شود، آینده شغلی اش تامین است. حالا این را بگذارید در کنار اینکه در دانشگاه فرهنگیان حقیقتا ما مسئله و مقوله‌ی تربیتی به آن صورت نداریم. یعنی هر چیزی هم که هست در عرصه‌ی عمل وارد نمی‌شود.
وی افزود: ما تربیت اسلامی و نظام تربیتی پاس می‌کنیم. اما هیچکدام از این‌ها به عرصه‌ی عمل درنمی آید. صرفا نمره‌ای می‌شود در ریز نمرات. اگر این مقوله عملی‌تر شود خیلی می‌تواند موثرتر باشد. کما اینکه ما این مقوله را در ماده ۲۸‌ها هم داریم. من یکبار با یکی از همین افراد داشتم صحبت می‌کردم. یک دوره‌ی آموزشی را داشتند می‌گذراندند در دانشگاه خودمان. بهشان گفتم شما الان دارید دوره می‌بینید و بعد وارد مدارس می‌شوید؟ گفتند نه اول ما وارد مدارس شدیم و بعد داریم دوره می‌بینیم. گفتم خب سنجشتان به چه صورت است؟ گفت اصلا سنجشی وجود ندارد. ما دوره را می‌بینیم حالا انتهای دوره چه پذیرفته شویم چه پذیرفته نشویم ما وارد مدارس شدیم. حالا این دامن می‌زند به این قضیه که تربیت اصلا اتفاق نمی‌افتد.

معلم هایی که به جای کلاس درس، پشت میز نشسته اند

جهانی با اشاره به وضعیت نیروی انسانی سازمان آموزش و پرورش توضیح داد: در یک برهه ای چون حقوق معلمی پایین بود بیشتر افراد سوق پیدا می کردند به کار ستادی. طبیعی هم بود بالاخره هم کارش مقداری کمتر بود هم لازم نبود سر کلاس بروند. منتهی بعد از اعمال رتبه بندی که یکی از کارهای مثبت این دولت بود، دوباره میل به سمت معلمی بیشتر شد. یعنی ما می بینیم در حوزه ی ستاد اگر به یکی پیشنهاد دهند «شما برو معلم شو» و آن سوابقش را موثر بدانند در رتبه بندی، با تمایل و با میل و رغبت می رود سمت معلمی.

وی گفت: اینکه ستاد آموزش و پرورش خیلی عریض و طویل شده حرف درستی است. حقیقتا گاهی ادارات آموزش و پرورش می رویم می بینیم یک سری افراد واقعا بیکارند و عملا کار خاصی انجام نمی دهند. اگر بشود یک ساز و کاری طراحی کرد تا نیروهای درست و حسابی سنجش شوند و آن ها را اخص همان کار وارد سیستم تعلیم و تربیت کرد، خیلی بهتر است و بهتر جواب می دهد.

دانشجو می گیریم برای کلاس های نداشته!

عباسی در پاسخ به این سوال که نظرش درباره افزایش ۲۵ درصدی ظرفیت وروردی دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی که مورد تاکید رئیس مجلس برای برنامه هفتم توسعه نیز بود، گفت: پیرامون بحث افزایش ۲۵ درصدی باید بگویم فی نفسه این کار خیلی خوب است، چون حضرت آقا می‌فرمایند: ورودی معلم باید از طریق دانشگاه فرهنگیان و داشنگاه شهید رجایی باشد. اما اینکه ما بدون امکانات و بدون اقتضائات فعلی چیزی را تصویب کنیم، این اشتباه محض است. حضرت آقا چندسال پیش یک جمله‌ای دارند. من این جمله را می‌گویم. من اینجا به عزیزان مجلس هم سفارش می‌کنم اینطور نباشد که یک جوری تصویب کنند که مثلا جمعی یک وقت بی حساب به شکل برف انباری همینجوری وارد آموزش و پرورش شوند. این جمله صریح حضرت آقاست.

مازاد نیرو از محالات نظام تعلیم و تربیت

جهانی درباره وضعیت نیروی انسانی و احتمال مازاد شدن آن با جذب حداکثری معلم در آینده گفت: درست است که ما از سال ۱۴۰۵ یا ۱۴۰۶ به بعد سرانه دانش آموزی مان یک مقدار پایین‌تر می‌آید. یعنی اگر اکنون که سرانه دانش آموزی در کشور در هر کلاس ۴۰ نفر است، کمتر می‌شود و تعداد معلم کمتری هم به تبع آن نیاز است. اما ما آنقدر مشکل کمبود معلم داریم که عملا نباید به فکر مازاد باشیم. احساس بنده این است که هیچ وقت این اتفاق رخ نمی‌دهد. کما اینکه هرچقدر تعداد معلم‌ها بیشتر باشد، تعداد دانش آموزدر کلاس کمتر می‌شود و سبب بالارفتن کیفیت مدارس دولتی می‌شود.

الان مدارسی را می‌بینیم که کلاسش چندپایه‌ای اداره می‌شود و این اتفاق خیلی بعید است که درسیستم کشور ما رخ دهد. بحث دیگر هم این است که ما مثلا در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی سالانه باید ۶۰۰۰ خروجی داشته باشیم یعنی هرسال کشور ما به ۶۰۰۰ دبیر هنرآموز احتیاج دارد. اما سال ۱۴۰۱ که آخرین وروردی اش بود ما بررسی کردیم ۵۳۲ نفر به دانشگاه شهید رجایی وارد شدند. خب ما چطور شش هزار را کنار پانصد نفر می‌گذاریم و انتظار داریم که حالا ما ۱۴۰۵ به بعد معلم هایمان زیاد باشد؟ در نتیجه عملا این اتفاق نمی‌افتد که با مازاد معلم مواجه شویم. بنده معتقدم اگر این اتفاق بیفتد که یکی از محالات دستگاه تعلیم و تربیت است در نهایت به نفع آموزش و پرورش است.

فیلم کامل این گفت‌وگو را در ادامه مشاهده می‌کنید: