سیلاب هیرمند به گودزره انحراف پیدا کرد / تکرار بدعهدی‌ طالبان و وعده‌های نافرجام مسئولین

گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، محمدحسین لک؛ روز‌های گذشته در پی سیلاب ایجاد شده در کشور افغانستان و حوضه آبریز هیرمند، سد کجکی که در فاصله ۷۰۰ کیلومتری ایران قرار دارد سرریز کرد.

بیشتر بخوانید:

سد کجکی در افغانستان سرریز کرد / زمانی مناسب برای پیگیری حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند

پس از این اتفاق پیشبینی‌هایی برای سرنوشت این آب مطرح شد که یکی از قویترین این سناریو‌ها انحراف مجدد آب هیرمند در پشت بند انحرافی کمالخان به بیابان گودزره بود، زیرا این اتفاق در سال‌های پیش نیز افتاده بود و بیش از ۲ میلیارد متر مکعب آب از طریق کانال‌های انحرافی بند کمالخان در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به بیابان بی آب و علف گودزره منحرف شده بود.

با تکرار سناریو سال‌های قبل و با توجه به بالا بودن میزان بارش امسال نسبت به سال نرمال، نگرانی‌هایی مبنی بر تکرار انحراف آب به گودزره وجود داشت که با توجه به تصاویر ماهواره‌ای بدعهدی طالبان مجددا صورت گرفت و مقادیر زیادی از آب رودخانه هیرمند به جای رسیدن به خاک ایران وارد بیابان بی آب و علف شد.

بند کمالخان که برخی به اشتباه آن را سد مخزنی می‌دانند قابلیت ذخیره تنها ۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد، اما در واقعیت بند انحرافی آن توانایی انحراف بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب از رودخانه هیرمند پیش از سرریز سد مخزنی را دارد.

تصاویر ماهواره‌ای نیز گواه می‌دهد که حجم آب رودخانه هیرمند پیش از رسیدن به سد کمالخان بسیار بیشتر از آب پس از سد است و با نگاهی به اطراف سازه سد کمالخان متوجه مسیر‌هایی برای انحراف به بیابان گودزره می‌شویم.

مسئولین کشور در سال‌های اخیر خبر‌هایی نسبت به تعامل و دیپلماسی با طرف افغانستانی درباره مسئله حق آبه هیرمند و عدم انحراف آب داده‌اند به عنوان مثال علیرضا مرحمتی، معاون امنیتی استاندار سیستان و بلوچستان در شهریور سال گذشته با اشاره به مذاکرات با طالبان برای رهاسازی آب رودخانه هیرمند گفت: اراده‌ طالبان بر این است که آبان ماه آب را رها کنند و پاییز ان شاء الله خبر خوبی به مردم داده می‌شود؛ بند کمالخان هوشمندانه ساخته شده بود و اگر آب کمالخان از سطح بند بالا امد به سمت گودزره برود، در دولت‌های قبل افغانستان مشکل را حل نکرد.

بیشتر بخوانید:

طالبان بند کمالخان را اصلاح کرده است / آب هیرمند در آبان‌ماه رهاسازی می‌شود!

علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست نیز در حاشیه جلسه هیات دولت ۹ اسفند ۱۴۰۲ گفت: درخصوص هیرمند هنوز اتفاقی خاصی نیفتاده است و مرتب جلسات توسط وزرات نیرو برگزار می‌شود، ولی حقابه محیط زیست را تفکیک کردیم و به نفر دوم طالبان اعلام شده است که حقابه محیط زیست باید از توافق ایران و افغانستان جدا شود منتظر هستیم کارگروه آن‌ها به ایران بیایند و موضوع را بررسی کنند.

علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو در مرداد ۱۴۰۱ در رسانه ملی با اشاره به توافق با طالبان مبنی بر تحقق حق آبه ایران از رود هیرمند توضیح داد: سازه ای اجرا شده که باعث می شود آب بند کمال خان به سمت گودزره که یک منطقه لم یزرع است برود در طول یکی دو سال اخیر با اجرای این سد ما شاهد این بودیم که حق آبه جمهوری اسلامی آزاد نشود مهمترین توافقمان این بود که طرف افغانی پذیرفت که دیگر از این به بعد هیچ آبی به سمت گودزره منحرف نشود و آب از بند کمال خان در مسیر طبیعی خودش به سمت جمهوری اسلامی وارد بشود.

این سه مورد تنها گوشه‌ای از وعده‌ها و اظهارات مسئولین کشور ایران در قبال انحراف آب هیرمند است و علی رغم تلاش مسئولین برای به وجود آوردن فضای دیپلماسی با افغانستان و وعده‌های دولت طالبان، داستان حق آبه هیرمند نسبت به سال‌های گذشته تغییری پیدا نکرده است.

اتفاقات چند سال اخیر در انحراف آب هیرمند و تحقق پیدا نکردن حق آبه ایران نشان می‌دهد که طالبان از قدرت ژئوپلتیک و بالادست بودن خود در رودخانه هیرمند جهت فشار سیاسی به ایران استفاده می‌کند و این مسئله زمانی نمود بیشتری دارد که در طرف افغانستان شاهد بارش‌های سیل آسا و بالاتر از نرمال هستیم، اما در طرف ایران آورده آبی از ۸۲۰ میلیون مترمکعب حق آبه هامون، تقریبا هیچ است.

تا این لحظه پس از گذشت ۴۸ ساعت از سیلاب در افغانستان هیچکدام از مسئولین مربوطه در وزارت نیرو، وزارت امورخارجه، سازمان حفاظت محیط زیست و مسئولین استانی موضعی درباره هدررفت چند میلیارد مترمکعبی آب نگرفته اند‌ در حالی که ورود این آب به کشور بسیاری از مشکلات فعلی منطقه سیستان را به صورت موقتی مرتفع و از هزینه‌های گزاف جلوگیری خواهد کرد.

برخی از فعالین و کارشناسان محلی معتقدند که همچنان با مذاکره و اقدام مشترک می‌توان آب منحرف شده به گودزره را به بستر رودخانه هیرمند بازگرداند البته که با توجه به تجربیات چند ساله اخیر به نظر می‌رسد حاکمان افغانستان اراده‌ای برای این مسئله ندارند.