تکرار کابوس ۱۹۲۹؛ رفتار بومرنگی نظام تعرفه‌ای یقه ایالات متحده را می‌گیرد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ علی ودایع کارشناس مسائل بین الملل در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری دانشجو قرار داد نوشت: رئیس‌جمهوری آمریکا در نطق سوم آوریل آنچنان آشوبی در نظام اقتصادی جهان به پا کرد که شاید نمونه مشابه آن در تاریخ ایالات متحده و اقتصاد بین الملل وجود نداشته باشد. سی‌ان‌ان می‌گوید اقدام «دونالد ترامپ» قتل عام مالی است و برخی دیگر تعبیر به شلیک هسته‌ای علیه بورس‌های جهان می‌کنند. همه در آمریکا نگران هستند سقوط بزرگ ۱۹۲۹ تکرار شود.

روزنامه انگلیسی گاردین می پرسد ؛ «حمله اقتصادی ترامپ به جهان، اقتصاددانان را حیرت زده کرد و بازارهای سهام را به مارپیچ کشاند. چه کسی بهای آن را خواهد پرداخت؟»

رئیس‌جمهوری آمریکا با دفاع از سیاست‌های قرن نوزدهمی خواهان نظام تعرفه‌ای است. اعلام تعرفه‌های ۱۰ تا ۵۰ درصدی بر شرکای تجاری آمریکا پس از رونمایی ترامپ از «اعلامیه استقلال اقتصادی» یک اتفاق با پس لرزه‌های گسترده است. در میان حرف‌های درگوشی واشنگتن یک حرف وجود دارد؛ «مرد دیوانه در حال قمار بزرگ روی اقتصاد آمریکا است.» اگر ترامپ راست می‌گوید و رویای چند دهه او بزرگترین اقتصاد جهان را احیا می‌کند، شهروندانش را ثروتمند می‌کند و پایگاه صنعتی آن را به یک نیروگاه تولیدی تبدیل می‌کند، دولت او یکی از موفق‌ترین‌ها در حافظه مدرن خواهد بود. اما اگر اشتباه می‌کند، همان آمریکایی‌هایی که او را انتخاب کردند تا به سرعت هزینه‌های زندگی را پایین بیاورند، احتمالاً بیشترین ضربه را خواهند دید.

 رئیس جمهوری آمریکا وعده عصر طلایی جدید با میلیون ها شغل جدید، میلیاردها دلار صادرات ایالات متحده و تریلیون ها دلار درآمد تعرفه را داده است اما رفتار بازار چشم انداز دیگری را تصویر می کند.

بورس وال استریت فقط در یک روز ۳.۱ تریلیون دلار متضرر شده است. تا اینجای کار، رقمی در حدود ۶ تریلیون دلار در وال استریت «تبخیر» شده است.  شاخص «اس‌اند پی ۵۰۰» (S&P ۵۰۰) با ۱۳۴.۰۵ واحد یا ۲.۴۸ درصد کاهش به ۵۲۶۲.۴۷ واحد رسید، در حالی که نزدک مرکب با ۴۷۳.۱۶ واحد یا ۲.۸۶ درصد به ۱۶۰۷۷.۴۴ واحد رسید. میانگین داوجونز نیز ۹۹۴.۴۶ واحد یا ۲.۴۵ درصد کاهش یافت و به ۳۹۵۵۱.۴۷ رسید.

این روند منفی به بازار‌های کالا‌های پایه نیز رسید، به‌طوری که شاخص نفت‌برنت ۶.۵ درصد سقوط کرد و به حدود ۶۵‌ دلار در هر بشکه رسید (پایین‌ترین سطح در سه سال‌اخیر). شاخص نفت WTI ایالات‌متحده نیز در آن روز ۷.۴ درصد افت کرد و به حدود ۶۲ دلار در هر بشکه رسید. قیمت مس که اغلب به‌عنوان معیاری برای سلامت صنعت جهانی درنظر گرفته می‌شود، حدود ۹‌ درصد در بریتانیا کاهش‌یافت. اوراق خزانه آمریکا از اصلی‌ترین برندگان عرضه سنگین سهام بود، به‌طوری که بازده اوراق خزانه داری ۱۰‌ ساله (که با انتظارات رشد مرتبط است)  به ۳.۸۶ درصد رسید‌ که پایین‌ترین سطح از زمان قبل از انتخابات ترامپ بود.

«جرمی پاول» رئیس فدرال‌رزرو هشدار داده که تعرفه‌های ترامپ باعث «افزایش تورم و رشد کندتر» خواهد شد. او اذعان می کند که «اکنون مشخص شده‌است که افزایش تعرفه‌ها بسیار بیشتر از آنچه که انتظار می‌رفت خواهد بود. احتمالا اثرات اقتصادی نیز به همین شکل خواهد بود.»

پیش از سخنرانی پاول، ترامپ از رئیس فدرال‌رزرو خواسته بود که هزینه‌های استقراض را کاهش دهد و در پلتفرم رسانه اجتماعی خود نوشت: «این زمانی کاملا مناسب برای کاهش نرخ بهره است.»

آمریکایی‌ها نگران هستند. نظرسنجی وال استریت ژورنال نشان داد که ۵۴ درصد آمریکایی ها مخالف تعرفه های ترامپ بر واردات به این کشور هستند. سه چهارم از رای دهندگان آمریکایی های شرکت کنننده در این نظرسنجی نیز گفتند که تعرفه ها باعث افزایش قیمت ها خواهد شد. در نظرسنجی ماه ژانویه ۶۸ درصد از رای دهندگان همین نظر را درباره تاثیر تعرفه ها بر قیمت ها داشتند.

 روزنامه وال استریت ژورنال ارزیابی کرد «شی جین‌پینگ»، رئیس جمهور چین برنده اصلی جنگ تجاری جهانی که رئیس جمهور آمریکا به موجب تعرفه‌های جدید خود علیه واردات از بسیاری از کشورها شروع کرده، به حساب می‌آید.

یک رویا و چالش‌های بزرگ

گاردین می‌نویسد؛ ترامپ در سال ۱۹۸۷، زمانی که یک سرمایه دار املاک و مستغلات تشنه شهرت بود؛ در روزنامه‌ها آگهی منتشر می‌کرد تا مشتری جمع کند. ظاهرا رئیس جمهوری آمریکا می‌خواهد استراتژی قدیمی خود را عملیاتی کند. او در همان زمان استدلال کرد که دیگر اقتصاد‌های بزرگ «بزرگترین ماشین‌های سودآوری هستند که تا کنون ایجاد شده‌اند. او چند نوبت گفته بود که از این کشور‌های ثروتمند مالیات بگیرید، نه آمریکا».

در مسیر مبارزات انتخاباتی الکترال ۲۰۲۴، ترامپ چشم‌انداز خود را پنهان نکرده بود؛ او وعده داد که تعرفه‌ها اقتصاد ایالات متحده را از بند باز می‌کند، مرکز صنعتی آن را احیا می‌کند و درآمد غول‌پیکر مالی را برای دولت فدرال باز می‌کند. ترامپ هشت سال پس از اولین ورود به کاخ سفید و تنها ۱۰ هفته از دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، او سرانجام به طور جدی این رویا را تحقق بخشید. «ایلان ماسک» هم به خواسته‌های ترامپ شاخ و برگ داده است.

اما واقعا در ذهن ترامپ چه می‌گذرد ؛ رئیس‌جمهوری آمریکا می‌گوید که اقتصاد داخلی این کشور ظرف چند دهه درگیر جهانی‌سازی و تجارت نامتوازن به نفع کشورهای دیگر بوده‌است. او ظاهرا می‌خواهد «آمریکا را دوباره قدرتمند کند» اما این نگاه با چالش‌های بزرگی مواجه است. تیم اقتصادی ترامپ معتقد است که باید زنجیره تامین و تولید توسط کارخانه‌های داخل ایالات متحده تامین شود اما واقعیت این است که این کشور نه منابع لازم را در اختیار دارد و نه کارخانه‌های آمریکایی توانایی تامین فوری نیازهای ایالات متحده را دارند. 

رئیس‌جمهوری آمریکا می‌خواهد کسری بودجه ایالات متحده را با نظام تعرفه‌ای جبران کند اما مساله اینجاست که اگرچه درآمد گمرکی این کشور افزایش خواهد یافت اما مقابله تعرفه‌ای هم نوعی  اخلال در سیستم تجاری و اقتصادی ایجاد خواهد کرد. ریزش شدید بورس وال‌استریت و فرار سرمایه گذاران اروپایی از آمریکا یا حتی سقوط ارزش اوراق قرضه در آمریکا یک وضعیت ناخوشایند برای واشنگتن است.

پروفسور «اسوار پراساد» استاد سیاست تجاری در دانشگاه کرنل و یکی از مقامات سابق صندوق بین‌المللی پول، می گوید: « تعرفه‌های ترامپ نشان‌دهنده رهایی از مزایای تجارت آزاد برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان آمریکایی است.»

این مقام سابق صندوق بین المللی پول تصریح می کند: «ترامپ عملاً با همه شرکای تجاری بزرگ ایالات متحده، با صرف نظر از تعداد کمی از متحدان یا رقبا، اقدام به معامله کرده است، با اقداماتی که «به شدت برای اقتصاد ایالات متحده مخل خواهد بود و تأثیرات آن توسط مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارهای آمریکایی عملاً در هر صنعت احساس می‌شود».

سیتی گروپ نیز برآورد رشد اقتصادی خود برای ایالات‌متحده در ۲۰۲۵ را به ۰.۱ درصد کاهش داد، در حالی‌که پیش از این آن را ۰.۶ درصد پیش‌بینی کرده‌بود. به گفته این بانک: «عدم‌اطمینان در مورد چشم انداز اقتصادی آمریکا در بالاترین سطح خود از زمان اختلالات کووید قرار دارد. هیچ اقتصاد پیشرفته مدرن تاکنون تعرفه‌ها را به این شدت و سرعت افزایش نداده‌است.» این احساس بدبینی تضاد چشمگیری با گزارش اشتغال قوی ماه مارس داشت که روز جمعه منتشر شد و نشان می‌داد که بازار کار ایالات‌متحده شغل‌های بیشتر از پیش‌بینی‌ها اضافه‌کرده و نرخ بیکاری ۴.۲ درصد است. در نشانه دیگری که حاکی از وجود نگرانی عمیق در بازارهاست، سرمایه‌گذاران از اوراق قرضه شرکتی کم اعتبار و دیگر دارایی‌های پرریسک فرار کردند و به پناهگاه‌های امنی مانند اوراق خزانه داری روی‌آوردند.

در عمق نگاه ترامپ ، رئیس‌جمهوری آمریکا به دنبال احیای هژمونی ایالات متحده در روابط بین‌الملل است. آنچه که در جمعه جنجالی کاخ سفید و برخورد با رئیس جمهوری اوکراین رخ داد یا آنچه که در رفتار ترامپ با رفقای غربی مشاهده می‌کنیم ؛ تلاشی سخت برای تطمیع شرکای اروپایی است. ترامپ همچنین می‌خواهد دشمنان آمریکا را تحت فشار امنیتی قرار دهد. قلب محرکه «مرد دیوانه» بازی با نظام تعرفه‌ای است.

افزایش هزینه زندگی در آمریکا

یک حساب و کتاب ساده از مجموعه تحولات داخلی اقتصادی آمریکا و تجارت جهانی نشان می‌دهد که همه در آمریکا نگران تاثیر «بومرنگی» فشار به نظام تجارت آزاد هستند. نظام تعرفه ها با شیب تصاعدی منجر به افزایش قیمت مواد اولیه و کالا در بازار مصرفی آمریکا خواهد شد. در مرحله بعد زنجیره وابسته به صنایع دچار تزلزل می‌شود. چرخه افزایش سرسام آور هزینه‌ها منجر به کاهش قدرت خرید و اشتغال ، افزایش تورم و و بی‌کاری خواهد شد.

ماجرا برای آمریکایی‌ها زمانی جدی‌تر می‌شود که مقابله دوست و دشمن آنها با نظام تعرفه‌ای ترامپ تاثیر کشنده‌ای روی رشد اقتصادی ایالات متحده خواهد داشت. ناپایداری بازار یک وضعیت پیچیده و مبهم است که ریسک سرمایه‌گذاری را تحت تاثیر خواهد گذاشت.

واقعیت امروز ایالات متحده این است که آمریکایی ها به اختلال در استاندارد زندگی خود نگاه می کنند. بورس وال‌استریت به عنوان شاخص مالی و تجاری آمریکا ، صنایع و کارخانجات خرد و کالان ایالات متحده درحال بررسی تشعشعات شلیک اتمی ترامپ هستند. اثرات اقدام رئیس‌جمهوری آمریکا تا مدت‌ها بر بازارها تجاری جهان از جمله ایالات متحده سنگینی خواهد کرد.

طبق برآورد‌های اندیشکده مالی و اقتصادی «ییل»، تعرفه‌های ترامپ هزینه‌های متوسط ​​خانواده‌های آمریکایی را ۳۸۰۰ دلار افزایش می‌دهد. دکتر «جرمی هورپدال» محقق وابسته در مؤسسه مالی «لیبرتارین کاتو» هشدار می‌دهد که مخمصه اقتصادی از  چالش «اسموت هاولی» فراتر رود. او تاکید می‌کند: «این افزایش تعرفه‌ها احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین افزایش‌های مالیاتی در تاریخ ایالات متحده خواهد بود و (در صورت اجرای کامل) به برخی از بالاترین نرخ‌های تعرفه‌ای که ایالات متحده تاکنون دیده است، می‌انجامد.»

اوضاع آنچنان در داخل آمریکا وخیم شده که سناتور «تد کروز» از حزب جمهوری‌خواه هشدار می‌دهد؛ اگر تعرفه‌های دونالد ترامپ منجر به رکود اقتصادی شود، در انتخابات میان دوره‌ای کنگره ۲۰۲۶ «حمام خون» (رویدادی بسیار بد که آسیب‌ها وخسارات فراوانی به دنبال دارد)  به راه خواهد افتاد. این سناتور آمریکایی از ایالت تگزاس نگرانی شدیدی از تقابل جهانی با اقتصاد آمریکا را مطرح کرده و نگران است که «آمریکا دچار رکود کشنده» شود.

دموکرات‌هایی همانند «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری پیشین و «کامالا هریس» معاون اول پیشین رئیس‌جمهوری آمریکا هم نطق‌های تندی علیه جمهوری‌خواهان و شخص رئیس‌جمهوری آمریکا داشته‌اند. در عین حال ، رسانه‌های منتقد ترامپ هم با شدیدترین الفاظ علیه کاخ سفید و نظام تعرفه‌ای موضع گیری می کنند.

یک کابوس بزرگ و داستان‌های تاریخی

اکونومیست در گزارش مفصلی با صراحت هشدار می‌دهد که «واقعه سقوط اقتصادی ۱۹۲۹ در آمریکا تکرار خواهد شد.» رئیس جمهوری آمریکا در جمع دستیاران، دبیران کابینه و حامیان خود مدعی شده که «دهه‌ها شکوفایی ایالات متحده با رکود بزرگ از سال ۱۹۲۹ به پایان رسید. اگر آنها در سیاست تعرفه‌ها باقی می‌ماندند، هرگز این اتفاق نمی‌افتد. داستان بسیار متفاوتی بود.»پروفسور «اندرو کوهن» استاد تاریخ در دانشکده ماکسول در دانشگاه سیراکیوز می‌گوید: «ترامپ در حال تحریف تاریخ است؛ آنچه که او بیان می‌کند یک دروغ محض است و درست نیست.»

اما فاجعه 1929 چیست؟

در اکتبر ۱۹۲۹، بازار سهام ایالات متحده به شدت سقوط کرد، که به عنوان نقطه آغاز بحران شناخته می‌شود. این سقوط باعث از بین رفتن سرمایه‌های زیادی شد و اعتماد عمومی به اقتصاد را کاهش داد. سقوط اقتصادی ۱۹۳۰، که به عنوان «سقوط بزرگ» (Great Depression) شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی تاریخ معاصر است. این بحران تأثیرات عمیقی بر اقتصاد جهانی و شهروندان آمریکایی داشت.

تشابه رفتاری اینجاست که در سال ۱۹۲۹ نظام بانکی آمریکا برای حل مشکل به سمت سیاست انقباضی و کسب درآمد از تعرفه‌ها رفت و حالا ترامپ درحال تکرار این رویکرد است. این سیاست‌ها به کاهش تجارت بین‌المللی و تشدید بحران کمک کرد. بیکاری به شدت افزایش یافت و میلیون‌ها نفر به فقر افتادند. این شرایط اجتماعی و اقتصادی به بحران‌های اجتماعی و سیاسی منجر شد. بسیاری از بانک‌ها ورشکست شدند و سپرده‌های مردم از بین رفت.

دسامبر ۱۹۲۹ برای آمریکایی‌ها یک کابوس وحشتناک است. با کاهش تقاضا، تولیدات صنعتی کاهش یافت و بسیاری از کارگران شغل خود را از دست دادند. این موضوع به کاهش قدرت خرید و تقاضای عمومی منجر شد. زنجیره سقوط اقتصادی در ایالات متحده بدترین وضعیت فقر و فلاکت برای آمریکایی‌ها رقم زد.

ترامپ تلاش می‌کند تاریخ ایالات متحده را تحریف کند، اما قمار رئیس جمهوری آمریکا در حال تکرار تاریخ است. موج اعتراضات و نگرانی آمریکایی‌ها در کنار بی نظمی بزرگ نظام جهانی وضعیتی پیچیده است که آینده واشنگتن را با چالش مواجه خواهد کرد؛ آیا کابوس ۱۹۲۹ منجر به بزرگ‌ترین شورش در تاریخ آمریکا خواهد شد؟

علی ودایع