جنگ هند و پاکستان بر سر چیست؟ / نگاهی به تاریخچۀ اختلافات بین دو کشور

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ در روزهای اخیر، تنش‌ها میان هند و پاکستان در کشمیر به اوج خود رسیده و وضعیت بحرانی جدیدی را در منطقه ایجاد کرده است. این تشدید تنش‌ها پس از یک حمله تروریستی مرگبار در بخش تحت کنترل هند از منطقه کشمیر در تاریخ ۲۲ آوریل ۲۰۲۵ آغاز شد که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر، بیشتر آنها گردشگران هندو، گردید. هند بلافاصله پس از این حمله، پاکستان را مسئول این عمل تروریستی دانسته و به تلافی آن، حملات هوایی و توپخانه‌ای به مناطق تحت کنترل پاکستان در کشمیر انجام داد. این گزارش خبری به بررسی ابعاد این درگیری، تاریخچه مناقشه کشمیر، تحولات اخیر، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی و چشم‌انداز آینده این بحران پرداخته است.

حملات تلافی‌جویانه هند و پاسخ پاکستان

در تاریخ چهارشنبه ۵ مه ۲۰۲۵، هند عملیاتی تلافی‌جویانه با نام «عملیات سیندور» را آغاز کرد. هند اعلام کرد که این عملیات با هدف نابودی زیرساخت‌های تروریستی در خاک پاکستان و کشمیر تحت کنترل پاکستان انجام شده است. هند تأکید کرد که هدف از این حملات، نابود کردن محل‌هایی بوده که در آن‌ها حملات ضد هندی برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی می‌شده است. این عملیات به ۹ نقطه مختلف در پاکستان حمله کرد که هند آن‌ها را «زیرساخت‌های تروریستی» خواند.

پاکستان، در پاسخ به این حملات، آن‌ها را «عملی بی‌پروا و آشکار از جنگ» توصیف کرده و اعلام کرد که در زمان و مکان مناسب، به این حملات پاسخ خواهد داد. مقامات پاکستانی همچنین از سرنگونی پنج هواپیمای جنگی هندی هنگام عبور از حریم هوایی پاکستان خبر دادند. هند این ادعا را رد کرده و اعلام کرد که هیچ هواپیمای جنگی از سوی پاکستان سرنگون نشده است. در همین حال، چهار منبع محلی در کشمیر هند گزارش دادند که سه جنگنده هندی در مناطق مختلف این منطقه سقوط کرده‌اند و تمامی خلبانان آن‌ها به بیمارستان منتقل شده‌اند.

اوج گیری اختلافات و تنش ها                

در پی این حملات، پاکستان اعلام کرد که حداقل ۸ نفر کشته و ۳۵ نفر زخمی شده‌اند. همچنین دو نفر نیز مفقود شده‌اند. هند نیز از کشته شدن ۷ غیرنظامی و زخمی شدن ۳۵ نفر دیگر در نتیجه حملات توپخانه‌ای مرزی از سوی نیروهای پاکستانی در کشمیر خبر داد. این درگیری‌ها و تبادل آتش مرزی در امتداد خط مرزی غیررسمی میان دو کشور ادامه داشته است. با توجه به اینکه کشمیر در هیمالیا واقع است و منطقه‌ای کوهستانی با پیچیدگی‌های زیاد است، این درگیری‌ها به سرعت به یک بحران انسانی تبدیل شده است.

یکی از پیامدهای فوری این درگیری‌ها، اختلالات گسترده در حمل و نقل هوایی منطقه بوده است. هند چندین فرودگاه خود را به دلیل تهدیدات امنیتی بسته و خطوط هوایی ایندیگو و اسپایس‌جت پروازهای خود را لغو کرده‌اند. همچنین، خطوط هوایی قطر اعلام کرد که پروازهای خود به پاکستان را به‌طور موقت تعلیق کرده است. این تصمیمات، اختلالات زیادی را در سیستم حمل و نقل هوایی میان هند، پاکستان و کشورهای دیگر ایجاد کرده و تأثیرات اقتصادی گسترده‌ای در پی داشته است.

در پاکستان نیز، پروازها به مقصد کراچی تغییر مسیر داده‌اند و بسیاری از پروازهای داخلی به حالت تعلیق درآمده‌اند. این اختلالات نه تنها بر روابط تجاری میان دو کشور تأثیر گذاشته بلکه موجب بروز مشکلات جدی برای مسافران و خطوط هوایی مختلف شده است.

در پی حملات و تبادل آتش‌ها، استان پنجاب در پاکستان وضعیت اضطراری اعلام کرده و بیمارستان‌ها و نیروهای امنیتی در حالت آماده‌باش قرار گرفتند. در کشمیر تحت اداره پاکستان، پایتخت مظفرآباد پس از انفجارها و حملات توپخانه‌ای دچار قطع برق شد و مدارس در بسیاری از بخش‌های کشمیر هند تعطیل شدند. بسیاری از غیرنظامیان به دلیل درگیری‌ها در مرز، از خانه‌های خود آواره شده‌اند و وضعیت انسانی در این مناطق به شدت بحرانی است.

تاریخچه درگیری‌ها و ریشه‌های مناقشه کشمیر

مناقشه کشمیر یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین درگیری‌ها در تاریخ معاصر است که از زمان تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ آغاز شد. در آن زمان، هند و پاکستان از هم جدا شدند و کشمیر که اکثریت جمعیت آن مسلمان بودند، به موضوعی حساس تبدیل شد. در پی این تقسیم، هند و پاکستان هرکدام ادعای مالکیت بر این منطقه را مطرح کردند و این موضوع به اولین جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ منجر شد.

پس از جنگ‌های اولیه، در سال ۱۹۴۹ سازمان ملل برای برقراری آتش‌بس میان دو کشور مداخله کرد و خط مرزی موقتی به نام «خط کنترل» میان دو کشور ایجاد شد. این خط به‌طور رسمی باید به توافق سیاسی دائمی منتهی می‌شد، اما هنوز این اختلاف‌ها حل نشده است.

در سال‌های بعد، تنش‌ها به دلیل کشمکش‌های سیاسی و حمایت‌های مختلف از گروه‌های شورشی در کشمیر همچنان ادامه داشته و در سال‌های ۱۹۶۵، ۱۹۷۱ و ۱۹۹۹ نیز جنگ‌هایی بر سر کشمیر به وقوع پیوسته است. مهم‌ترین تحولی که در سال ۲۰۱۹ رخ داد، لغو وضعیت ویژه کشمیر از سوی هند بود که باعث اعتراضات گسترده در کشمیر شد و اعتراضات خونینی در این منطقه به راه افتاد.

نیاز مبرم به میالنجیگری بین‌المللی

مناقشه کشمیر همچنان به عنوان یکی از بحران‌های بزرگ امنیتی در سطح جهانی باقی مانده است. با توجه به اینکه هند و پاکستان هر دو کشورهای هسته‌ای هستند، خطر بروز یک درگیری تمام‌عیار که می‌تواند به جنگ هسته‌ای منجر شود، همواره تهدیدی جدی به شمار می‌رود.

در حال حاضر، به نظر می‌رسد که این مناقشه به نقطه بحرانی جدیدی رسیده است. در این شرایط، جامعه بین‌المللی باید اقداماتی جدی برای جلوگیری از تشدید بحران انجام دهد و تلاش‌های دیپلماتیک را برای رسیدن به یک راه‌حل پایدار آغاز کند. فشارهای بین‌المللی، به ویژه از سوی کشورهای قدرتمند و سازمان‌های جهانی مانند سازمان ملل، می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کرده و مسیرهای جدیدی برای مذاکرات باز کند.