تدوین آیین‌نامه مسئولیت اجتماعی با مشارکت نخبگان در دولت

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، علی ربیعی امروز ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ در مراسم افتتاحیه نخستین همایش ملی «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران» در تالار علامه امینی دانشگاه تهران با اشاره مجدد به تهیه و تدوین آیین‌نامه حاکم و سیاستگذار در خصوص مسئولیت اجتماعی در ادامه اظهار کرد: این اقدامات شامل تدوین استاندارد‌های ملی برای گزارش‌دهی CSR تشویق شرکت‌ها به ارائه گزارش‌های پایداری، تعریف و اجرای پروژه‌ها، ارزیابی تأثیر بلندمدت و هم‌راستا با نیاز‌های واقعی جامعه محلی است که همگی در آیین‌نامه به آن پرداخته شده است.

وی با بیان این‌که با تدوین این آیین‌نامه کوشیده می‌شود تا مسئولیت اجتماعی از یک مفهوم نمایشی به یک تعهد ساختاری تبدیل شود، گفت: تنظیم‌گری و توان‌افزایی ۲ موضوع مورد تأکید در این آیین‌نامه است.

حتی دولت‌ها هم حق ندارند منابع اختصاص‌یافته به مسئولیت اجتماعی را صرف موارد دیگر بکنند

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور با اعتقاد به این‌که حتی دولت‌ها هم حق ندارند منابع اختصاص‌یافته به مسئولیت اجتماعی را صرف موارد دیگر بکنند، خاطرنشان کرد: منابع مسئولیت اجتماعی نباید صرف کسری بودجه و یا پروژه‌های وظیفه‌مند عمرانی شود مگر آن‌که طرح و برنامه برای جوامع محلی تعریف شده و منطبق با برنامه شرکت باشد. اعتبارات مسئولیت اجتماعی پول تبلیغ دولت‌ها و یا حتی هزینه برای رأی آوردن دیگران نیست.

ربیعی با بیان این‌که امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازگشت به اصالت مفاهیم اصلی مسئولیت اجتماعی از سوی دانشگاه‌ها و نهاد‌های مدنی هستیم، گفت: باید مفهوم مسئولیت اجتماعی بازنگری و باز تعریف شود تا دستخوش تحریف نشود. مسئولیت اجتماعی اگر از هیاهو و نمایش فاصله بگیرد و به وجدان جمعی، گفت‌و‌گو‌های صادقانه و عدالت اجتماعی گره بخورد می‌تواند نیروی تحول‌ساز برای آینده کشور باشد.

وی با اعتقاد به این‌که جامعه ایرانی امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند گسترش رفتار‌ها و پویش‌های مسئولانه در همه سطوح از سطح فردی تا گروهی و نهادی و دولت به‌عنوان بزرگترین نهاد است، افزود: در دوره‌ای که اعتماد به‌شدت کاهش یافته است نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که میان مسئولیت‌پذیری با میزان اعتماد به دیگران، نهاد‌ها و ... رابطه معناداری وجود دارد.

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور با بیان این‌که بیش از هر زمانی نیازمند ترویج مسئولیت اجتماعی با مفهوم بزرگ و جامع آن هستیم، گفت: باید مراقب هم باشیم انسان‌ها، نهاد‌ها و گروه‌ها در سایه‌سار هم باشند همگی در این دوره نیازمندیم تا آثار حرکات و رفتار‌های خودمان را بیش از گذشته بسنجیم تا دریابیم از حرکات ما چه زیانی به دیگران می‌رسد؟ و حرکات و رفتار ما چه منفعت و خیر جمعی را در پی دارد؟

ربیعی در ادامه توضیح داد که هر پدیده‌ای از جمله توسعه از مسیر رویش، گفت‌و‌گو و ساختن معنا پیدا می‌کند امید می‌رود این رویداد به مفهوم‌یابی درست مسئولیت اجتماعی کمک کند نخستین گام رفتار مسئولانه و عمل به مسئولیت اجتماعی دانشگاه، جهاد دانشگاهی و علم تعریف درست از مسئولیت اجتماعی است و این‌که این موضوع را از روند‌های غلطی که به‌جای مسئولیت اجتماعی جا زده‌اند تفکیک کند.

مفهوم‌یابی صحیح مسئولیت اجتماعی مهم‌ترین دستاورد این همایش ملی

وی مهم‌ترین دستاورد این رویداد را مفهوم‌یابی صحیح مسئولیت اجتماعی برشمرد و افزود: متأسفانه تقریباً همه سازمان‌ها و نهاد‌ها ما را درگیر نوعی رفتار غلط به نام مسئولیت اجتماعی کرده‌اند که باید آن‌را نجات دهیم هم‌اکنون کار مسئولانه ما نجات مسئولیت اجتماعی است.

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور تصریح کرد: ما هنوز زبان مشترکی میان دانش، تجربه، فرهنگ بومی و چالش‌های واقعی کسب و کار نداریم هنوز یک روایت مستقل، منسجم و هدفمند از مسئولیت اجتماعی که هم‌زمان به جهان و دانش امروز متصل شده باشد و نیاز‌های جامعه را پاسخ بدهد نداریم. این وضعیت علیرغم همه تلاش‌های فراوانی است که در سال‌های گذشته شده است.

ربیعی گفت: ما امروز با شرکت‌هایی مواجه هستیم که اقدامات مختلفی را تحت‌عنوان مسئولیت اجتماعی انجام می‌دهند گاه در حوزه مسئولیت اجتماعی به‌سمت محیط زیست می‌روند گاه به‌شکل یک خیریه عمل می‌کنند گاه به امر آموزش و یا توسعه محلی می‌پردازند، اما مطالعات نشان داده است که این اقدامات اغلب فاقد چارچوب، استراتژی و ارزیابی اثربخش است.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر با گروه‌های صاحب‌نظری روبه‌رو هستیم که با قطعیت عنوان می‌کنند این مواردی که انجام می‌شود مسئولیت اجتماعی نیست این یک نمایش و انحراف است. در نتیجه نشست‌های تخصصی در انجمن جامعه‌شناسی در گروه مسئولیت اجتماعی اغلب صاحب‌نظران این مسیر را مسیری غلط و این مفهوم را مفهومی نادرست می‌دانند و صراحتاً عنوان می‌کنم وقتی مسئولیت اجتماعی به باج دادن به ذی‌نفعان غیرحق تبدیل می‌شود این مفهوم را به لایه‌های پایین‌تر از انحراف یعنی حتی ابتذال می‌کشاند.

سند سیاستی درست از دل مقالات برخواهد خاست

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور با بیان این‌که اگر زبان نقد تنها به نقد بپردازد و راهی برای آفرینش نداشته باشد خود بخشی از مسأله خواهد بود، ادامه داد: من معتقدم ما باید به‌دنبال راه حل باشیم و این همایش را راهی به‌سوی حرکت درست می‌دانم و اعتقاد دارم سند سیاستی درست از دل همین مقالات برخواهد خاست.

ربیعی با بیان این‌که این همایش باید ما را به‌سمت تدوین یک سند درست مسئولیت اجتماعی رهنمون کند، گفت: هم‌اکنون شکاف عمیقی میان آن‌چه شرکت‌ها در میدان عمل می‌خواهند و آن‌چه نظریه‌پردازان در اتاق‌های فکر بیان می‌کنند وجود دارد پر کردن این شکاف‌ها توسط این رویداد‌ها امکانپذیر است.

وی با اعتقاد به این‌که خروجی این همایش‌ها می‌تواند ما را گام‌هایی به جلو ببرد، در ادامه تصریح کرد: حتی شرکت‌هایی که می‌خواهند در مسیر درست حرکت کنند، اما در مواجهه با فضای دائمی نقد، سرزنش و بی‌اعتمادی ممکن است به‌جای تحول به انفعال و یا حتی عقب‌نشینی دچار شوند و حتی برخی برای فرار از نقد‌ها به پروژه‌های نمایش‌محور، بی‌اثر و کوتاه‌مدت روی آورند.

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور با بیان این‌که ما نیازمند گفتمان تازه‌ای در خصوص مسئولیت اجتماعی هستیم، گفت: گفتمانی که نه فقط در دانشگاه بماند و نه صرفاً در اتاق‌های هیأت مدیره گم شود بلکه پلی برای درک متقابل میان علم و عمل، تعهد و رقابت و نوآوری و ارزش‌آفرینی باشد. این همایش فرصتی است برای فراهم کردن فهرستی از آن‌چه که مسئولیت اجتماعی نیست و در نهایت گام‌های متعددی برای به توافق نهایی بر سر موضوعات مسئولیت اجتماعی برسد.

ربیعی توضیح داد که مفهوم ریشه‌ای مسئولیت اجتماعی براساس این باور شکل گرفت که شرکت‌ها، نهاد‌ها و سازمان‌ها چه دولتی و چه غیردولتی و خصولتی صرفاً واحد‌های اقتصادی نیستند که به‌دنبال سودآوری باشند بلکه هر کدام از شرکت‌ها یک نهاد اجتماعی هر چند کوچک هستند که اگر با این دید نگاه شود این سازمان‌ها تنها سازمان فنی نیستند سازمان‌های اجتماعی هم هستند که غلظت اجتماعی بودن برخی سازمان‌ها بیش از فنی بودن آنهاست.

شرکت‌ها تنها سوداگر نیستند و به‌مثابه یک نهاد اجتماعی ذی‌نفعان متعددی دارند

وی با بیان این‌که شرکت‌ها تنها سوداگر نیستند و به‌مثابه یک نهاد اجتماعی ذی‌نفعان متعددی دارند، افزود: این ذی‌نفعان نه تنها کارکنان، مصرف‌کنندگان بلکه کلیت جامعه را شامل می‌شود که من تعبیر ذی‌نفعان دور و نزدیک را برای آنها به‌کار می‌برم. با اظهار تأسف در بسیاری از موارد ذی‌نفعان سهامداران دیده شده‌اند نه افراد دور اول و دور‌های دورتر.

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیطی را ۳ پایه مسئولیت اجتماعی برشمرد و افزود: فلسفه‌ای که امروز پیرامون مسئولیت اجتماعی بحث می‌شود براساس این ۳ حوزه است.

ربیعی با بیان این‌که پایداری اقتصادی به فرصت‌های شغلی پایدار، سرمایه‌گذاری‌ها، نوآوری‌ها و تقویت زنجیره ارزشی برمی‌گردد، گفت: من معتقدم ما در پایداری اجتماعی ضعف بسیار داریم این‌که چگونه کیفیت زندگی جوامع پیرامونی خود را ارتقاء دهیم؟ چگونه فرصت‌های برابر برای زنان واقعیت‌ها، حمایت از توانمندسازی و آموزش ایجاد کنیم؟ در پایداری اقتصادی به‌واسطه نهاد‌های واسط برخی شرکت‌ها حرکت‌هایی شده است، اما در پایداری اجتماعی ضعف داریم.

وی درباره پایداری محیطی هم توضیح داد که باید مراقب اثرات منفی فعالیت شرکت‌ها بر محیط زیست و تأکید بر حفاظت منابع طبیعی و نسل‌های آینده بشود. این ۳ مدل می‌تواند خروجی این همایش باشد. متأسفانه این مفهوم در بسیاری از موارد استحاله شده است. به‌جای نگاه راهبردی درازمدت و سیستماتیک آن‌چه امروز ما بیشتر مشاهده می‌کنیم تقلیل این مفهوم به فعالیت‌های پراکنده و گذراست.

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور افزود: برخی فعالیت‌ها نظیر فعالیت‌های خیریه‌ای فعالیت‌های ارزشمندی هستند، اما مسئولیت اجتماعی فعالیت خیریه‌ای نیست حتی کارآفرینی اجتماعی هم نیست. مسئولیت اجتماعی در ورای کار‌هایی که می‌تواند واسط بخشی از ایده کلی مسئولیت اجتماعی باشد نباید ادغام شود.

ربیعی ادامه داد: امروز به‌جای تمرکز بر مسائل اساسی نظیر کاهش آلودگی‌های زیست محیطی یا توانمندسازی جوامع محلی به برخی فعالیت‌هایی هر چند با ارزش، اما نه مسئولیت اجتماعی پرداخته می‌شود. مسئولیت اجتماعی باید در دل ساختار حکمرانی شرکتی نهادینه و با آن ادغام شود.

وی تصریح کرد: متأسفانه هر پدیده‌ای که مد می‌شود سریعاً و بالاجبار مسئولیت اجتماعی را پیوست می‌کنند که نباید چنین باشد بلکه باید به‌عنوان یک جریان همیشه جاری و یک تفکر، اعتقاد و یک ارزش انسانی اخلاقی در دل شرکت‌ها و نهاد و سازمان‌ها و هر جایی که با مردم سروکار دارد باشد.