دانشگاه علم و صنعت، پرچمدار دانشگاهی ساخت ماهواره‌های فضایی/ از «نوید» و «ظفر» تا منظومه شهید سلیمانی
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در سپهر پر افتخار دستاوردهای علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران، نام دانشگاه علم و صنعت ایران به عنوان نهادی پیشگام و تاثیرگذار در عرصه هوافضا، به ویژه در طراحی و ساخت ماهواره‌های بومی، می‌درخشد.
این دانشگاه با تکیه بر دانش فنی متخصصان داخلی و روحیه جهادی دانشجویان و اساتید خود، نقشی بی‌بدیل در بومی‌سازی فناوری‌های فضایی و اثبات توانمندی‌های ملی در این حوزه راهبردی ایفا کرده است. در ادامه ، به بررسی سابقه درخشان و دستاوردهای چشمگیر دانشگاه علم و صنعت در ساخت ماهواره‌های فضایی می‌پردازیم.
طلوع یک مسیر پرافتخار: از مرکز تحقیقات ماهواره تا ماهواره "نوید"
حرکت دانشگاه علم و صنعت در مسیر فتح فضا، به صورت سازمان‌یافته با تأسیس *مرکز تحقیقات ماهواره در سال ۱۳۸۶ آغاز شد. این مرکز با هدف ایجاد بستری مناسب برای بهره‌مندی از توانمندی‌های متخصصان دانشگاهی و هم‌افزایی با صنایع داخلی، فعالیت خود را در زمینه طراحی، ساخت و تست ماهواره‌های مخابراتی و تصویربرداری متمرکز کرد. رویکرد اصلی این مرکز از ابتدا، بومی‌سازی کامل دانش فنی و تربیت نیروی انسانی متخصصی بود که بتواند پایه‌های صنعت فضایی کشور را مستحکم سازد.
نخستین ثمره این تلاش‌ها، ماهواره " نوید علم و صنعت " بود که به عنوان اولین ماهواره کاملاً بومی و دانشجویی کشور، برگ زرینی در تاریخ فناوری فضایی ایران رقم زد. این پروژه که با همت دانشجویان و پژوهشگران جوان دانشگاه و تحت نظارت اساتید مجرب به سرانجام رسید، نمادی از خودباوری و تحقق شعار "ما می‌توانیم" بود. در شرایطی که هیچ کشوری حاضر به ارائه مشاوره یا فروش تجهیزات به ایران نبود، تمامی زیرسیستم‌های "نوید"، از جمله سلول‌های خورشیدی، در داخل کشور طراحی و ساخته شد.
ماهواره "نوید" که یک ماهواره ۵۰ کیلوگرمی بود، با مأموریت تصویربرداری از زمین با وضوح ۷۵۰ متر و به روش جاروبی (Push broom)، در بامداد ۱۴ بهمن ماه ۱۳۹۰ با موفقیت توسط ماهواره‌بر "سفیر" در مدار قرار گرفت. "نوید" به مدت ۵۳ روز در مدار فعال بود و با ارسال تصاویر متعدد، از جمله تصویری از تنگه هرمز، موفقیت مأموریت خود را به اثبات رساند. این دستاورد بزرگ، نه تنها دانش فنی و تجربه علمی گران‌بهایی در زمینه طراحی، ساخت و تست زیرسیستم‌های مختلف ماهواره را برای کشور به ارمغان آورد، بلکه الهام‌بخش نسل جدیدی از متخصصان و علاقه‌مندان به حوزه فضا شد و راه را برای پروژه‌های بزرگ‌تر هموار ساخت.
گام‌های بلندتر در مدار پیشرفت: ماهواره‌های "تدبیر" و "ظفر"
موفقیت "نوید"، دانشگاه علم و صنعت را بر آن داشت تا با اعتماد به نفس بیشتر، گام‌های بلندتری در مسیر توسعه فناوری‌های فضایی بردارد. پروژه بعدی این دانشگاه، ماهواره " تدبیر " بود که با ارتقاء مشخصات عملیاتی نسبت به "نوید"، نشان از بلوغ فنی و علمی متخصصان این دانشگاه داشت. ماهواره "تدبیر" که در سال ۱۳۹۲ رونمایی شد، پس از طی مراحل طراحی و ساخت، برای پرتاب در نوبت قرار گرفت و تجربیات حاصل از آن، در پروژه‌های آتی مورد استفاده قرار گرفت.
اوج این تکامل را می‌توان در پروژه ماهواره " ظفر " مشاهده کرد. طراحی و ساخت ماهواره "ظفر" که پس از موفقیت "نوید"، از سوی سازمان فضایی ایران به دانشگاه علم و صنعت واگذار شد، یک جهش فناورانه در برنامه فضایی دانشگاه محسوب می‌شد. "ظفر" یک ماهواره ۹۰ کیلوگرمی و عملیاتی بود که برای قرارگیری در مدار دایروی با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری طراحی شده بود. این ماهواره به دوربین‌های رنگی با قابلیت تصویربرداری با وضوح بهتر از ۸۰ متر مجهز بود که در مقایسه با "نوید"، ارتقاء چشمگیری را نشان می‌داد.
علاوه بر بهبود ۵ برابری در فناوری دوربین‌ها، دقت کنترل در ماهواره "ظفر" دو برابر و نرخ ارسال داده‌های تصویری بیش از ۱۵ برابر افزایش یافته بود. این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده تسلط متخصصان دانشگاه علم و صنعت بر فناوری‌های پیچیده‌ای چون حسگرهای خورشیدی و مغناطیسی، عملگرهای مغناطیسی و زیرسیستم‌های انرژی بود.
اگرچه پرتاب ماهواره "ظفر" در بهمن ماه ۱۳۹۸ به دلیل نرسیدن به سرعت مورد نیاز برای تثبیت در مدار( مشکل از پرتابگر سیمرغ بوده است)، با موفقیت کامل همراه نبود، اما عبور آن تا ارتفاع ۵۴۰ کیلومتری و عملکرد بخش‌های مختلف آن، خود یک دستاورد بزرگ و آزمونی موفق برای بسیاری از فناوری‌های به کار رفته در آن تلقی شد. داده‌های ارزشمند به دست آمده از این پرتاب، چراغ راهی برای اصلاح و بهبود در پروژه‌های آینده، از جمله " ظفر ۲ " شد.
استمرار راهبردی و نگاه به آینده: "ظفر ۲" و منظومه شهید سلیمانی
دانشگاه علم و صنعت با درس‌آموزی از تجربیات گذشته و با نگاهی به آینده، پروژه " ظفر ۲* " را با جدیت دنبال می‌کند. این ماهواره که نسخه ارتقاء یافته "ظفر" است، با رفع ایرادات و بهبودهای فنی، آماده است تا برگ دیگری بر افتخارات فضایی کشور بیفزاید. همکاری مستمر این دانشگاه با سازمان فضایی ایران، که در قالب قراردادهای مشخص و حمایت‌های متقابل تجلی یافته است، ضامن استمرار این مسیر توسعه است.
علاوه بر این، دانشگاه علم و صنعت در کنار دانشگاه صنعتی امیرکبیر، در پروژه ملی و راهبردی *منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی* نیز نقش‌آفرینی می‌کند. این پروژه که با هدف ایجاد یک منظومه ماهواره‌ای برای ارائه خدمات اینترنت اشیاء (IoT) و کاربردهای دیگر تعریف شده است، نشان از ورود ایران به مرحله جدیدی از فعالیت‌های فضایی و حرکت به سمت ارائه خدمات فضاپایه دارد و حضور دانشگاه علم و صنعت در این پروژه، گواهی بر جایگاه کلیدی این دانشگاه در اکوسیستم فضایی کشور است.
دانشگاه علم و صنعت، نماد خودکفایی و پیشران توسعه
سابقه دانشگاه علم و صنعت ایران در صنعت فضایی، روایتی الهام‌بخش از تلاش، خودباوری و موفقیت در یکی از لبه‌های دانش و فناوری است. این دانشگاه با تربیت بیش از ۶۰ محقق متخصص در حوزه ساخت ماهواره و دستیابی به دانش فنی بومی در طراحی و ساخت تمامی زیرسیستم‌ها، از یک مرکز تحقیقاتی دانشگاهی به بازویی توانمند برای سازمان فضایی ایران و پیشران توسعه صنعت فضایی کشور تبدیل شده است.
دستاوردهای این دانشگاه، از "نوید" تا "ظفر" و پروژه‌های آتی، نه تنها اثباتی بر توانایی متخصصان ایرانی در شرایط تحریم و محدودیت است، بلکه نمونه‌ای موفق از ارتباط مؤثر صنعت و دانشگاه را به نمایش می‌گذارد.
حمایت مستمر از این کانون‌های علمی و فناوری و اعتماد به ظرفیت‌های داخلی، بی‌تردید ایران را در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای و جهانی در عرصه فضا یاری خواهد کرد و دانشگاه علم و صنعت، همچنان به عنوان پرچمدار دانشگاهی این حرکت ملی، به ایفای نقش تاریخی خود ادامه خواهد داد.