تفاوت‌های دانشجویان در خوابگاه، ریشه رشد آنهاست/ فقدان آموزش مهارت‌های زندگی در خوابگاه‌ها

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ زندگی در خوابگاه، یکی از متفاوت‌ترین تجربه‌هایی است که بخش‌های مهمی از جامعه با آن مواجه می‌شوند. افراد مختلف با روحیات مختلف، پس از قرار گرفتن در محیط خوابگاه و در مواجهه با خلقیات، اعتقادات و سبک‌های زندگی متفاوت و گاه متضاد، رفتار کاملا متفاوتی از خود بروز می‌دهند. برخی می‌توانند با هر شرایطی کنار بیایند و با هر مشکل و مسئله‌ای سازگار شوند، و برخی دیگر از کوچکترین اتفاق و رخداد و مسئله‌ای می‌آشوبند و عنان از کف می‌دهند.

بیشتر دانشجویانی که تازه از سد کنکور عبور کرده‌اند و وارد دانشگاه شده‌اند و خود را در جغرافیایی جدید یافته‌اند، با جهانی تازه به نام خوابگاه دانشجویی مواجه می‌شوند. جهانی که دور از فضای گرم خانواده است و همه در آن غریبه‌اند. تفاوت جهان جدید و حضور در جمعی با سلایق و علایق و قومیت‌ها و حتی مذاهب مختلف، از یک سو امکانی برای رشد بیشتر دانشجویان است و از سوی دیگر می‌تواند آنها را سردرگم و محدود کند.

آموزش مهارت‌های زندگی در خوابگاه کجاست؟

در این میان مسئولان دانشگاه‌ها و خوابگاه‌های دانشجویی تلاش کرده‌اند با برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌های زندگی، شیوه‌های صحیح زندگی در خوابگاه را به دانشجویان آموزش دهند و تا حد امکان مانع از بروز آسیب‌های روحی روانی، اجتماعی و... شوند. اینگونه دوره‌های آموزشی می‌توانند تا حدود زیادی زمینه سازگاری دانشجویان با محیط جدید، پیشگیری از رفتارهای خشونت‌آمیز، تقویت اتکا به نفس، افزایش مهارت‌های مقابله با فشارها و استرس‌ها، مدیریت زندگی و همچنین برقراری روابط مثبت و موثر اجتماعی را به دانشجویان آموزش دهند. گرچه اظهارات دانشجویان شرکت کننده در اینگونه دوره‌های آموزشی نشان می‌دهد این اهداف تاکنون چندان محقق نشده است.

بسیاری از کارشناسان علوم تربیتی و روانشناسان معتقدند حضور و زندگی در خوابگاه فرصتی مهم و ارزشمند برای بلوغ فکری و رفتاری دانشجویان و رشد شخصیتی آنهاست و می‌تواند بسیاری از شاخص‌های رفتار اجتماعی را در آنها تقویت کند. با این حال برخی از دانشجویان تجربه‌های تلخی از خوابگاه‌های دانشجویی دارند. یکی از این دانشجویان می‌گوید: «من مدتی در خوابگاه زندگی کرده‌ام و شرمنده‌ام از گفتن این حقیقت که خوش‌بینی زیاد درباره مزایای زندگی در خوابگاه، ناشی از تصورات و تخیلات و شبیه‌سازی تصویر ایده‌آل از خوابگاه است، که می‌تواند ناشی از دیدن یک فیلم تلویزیونی باشد. همچون آرزوی پرستاری که در پی دیدن سریال پرستاران، فکر می‌کند فضاهای بیمارستانی ما همانند آن فیلم است.»

مهارت‌های زندگی در خوابگاه چیست؟

گرچه تاثیرات مثبت زندگی در خوابگاه دانشجویی را نمی‌توان انکار کرد، اما اینگونه اظهارات نشان می‌دهد برنامه‌ریزی یکپارچه و جدی‌ای برای آموزش مهارت زندگی در خوابگاه وجود ندارند و برخی از دانشجویان به دلیل برخورداری از مهارت‌های سازگاری و مدارا، می‌توانند از زندگی در خوابگاه لذت ببرند و برخی دیگر جز تجربه‌ای تلخ و دردناک از خوابگاه، چیزی به دست نمی‌آورند. یکی دیگر از دانشجویان در وبلاگ خود مواجهه با افکار، عقاید، قومیت‌ها و حتی سلیقه‌های مختلف را زمینه‌ساز یک ایران‌گردی در مقیاس کوچک دانسته و نوشته است: «کسی را ندیدم که چیزی برای آموختن به من نداشته باشد؛ آن مذهبی، آن دین‌گریز، آن کتاب‌خوان، آن درس‌خوان محض. نشست و برخاست با طیف بسیار متنوعی از افراد، دید محدود دوران دبیرستانم را دیگرگون کرد. به‌تدریج متوجه می‌شدم که این که دیگران با من تفاوت داشته باشند، لزوما بد نیست.»

این دانشجو همچنین اضافه کرده است: «لازم نیست شخصی حتما هم‌اندیشه و هم‌شهری و هم‌مذهب و هم‌راستای من باشد که بتواند دوست و هم‌نشین خوبی باشد. می‌دیدم که دیگران این حق بدیهی را دارند که به گونه‌ای متفاوت از من زندگی کنند یا بیاندیشند. آن کسی که جهان‌بینی 180 درجه متفاوت با من داشت، این قابلیت را داشت که افقی را به من نشان دهد که در حالت عادی امکان نداشت ببینم. او سمتی را می‌دید و من سمتی کاملا مخالف را و دیدگاه‌های ما در کنار هم، یک افق بسیار بزرگ‌تر را ایجاد می‌کرد.»

برای آنکه جنگ اعصاب نداشته باشیم...

حجت‌الاسلام جواد محدثی نویسنده و پژوهشگر حوزه دین، در مقاله‌ای با عنوان «هم‌اتاق، هم‌خوابگاه، همنشین» به تبیین مواردی پرداخته که مخصوصا برای سال‌اولی‌ها خواندنی و آموختنی است. یکی از موارد این مقاله، تحمل و مداراست: رفتار همه یکسان نیست. بعضی‌ها تند، پرخاشگر، خودپسند، بهانه‌گیر، تنبل و پرتوقع‌اند. برای آنکه در دوران هم‌اتاقی و مجالست با او، رنج مداوم نداشته باشیم و دچار فرسایش روح و روان نشویم، بنا را بر سازگاری و تحمل بگذاریم و با کج‌خلقی‌های دیگران مدارا کنیم. دوای ناسازگاری دیگران، انعطاف و نرم‌خویی است، نه قهر و مقابله به مثل. وگرنه همیشه باید «جنگ اعصاب» داشته باشیم.

در این مقاله به موارد دیگری از جمله «دوستی با چه کسی؟»، ادب، عذرخواهی و عذرپذیری، رعایت حقوق، رازداری، سنگ صبور بودن، همکاری و مشارکت، خوش‌زبانی و معرفت و رفاقت هم اشاره شده و برای هر کدام از آنها روایتی از معصومین یا جمله و بیتی از بزرگان ادب فارسی ذکر شده است.

تفاوت، ریشه رشد انسان است

مسلم حسینی کارشناس ارشد روانشناسی و مدرس دانشگاه، مهارت‌های اساسی در برقراری ارتباط در خوابگاه‌های دانشجویی را برشمرده است؛ مواردی از جمله خوب گوش دادن، توجه به حالات و احساسات طرف مقابل، ابراز همدلی و همدردی، منطقی بودن در نحوه ملاقات با دوستان، آسیب نرساندن به وسایل دیگران و همچنین خودداری از تحقیر و تمسخر ساکنان خوابگاه.

دکتر حسین محققی عضو هیأت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان، قبول شدن در دانشگاه را یکی از راه‌های استقلال دانشجویان می‌داند و می‌گوید: ریشه رشد انسان در تفاوت‌هاست. چرا که تشابه‌ها به انسان رشد نمی‌دهد. تفاوت‌ها را باید جدی گرفت و هنری که از آن به عنوان تفاهم یاد می‌کنیم، از تفاوت می‌آید. وی همچنین با تاکید بر اینکه دانشجویان ساکن در خوابگاه از حمایت و نظارت والدین دور می‌مانند گفت: اگر در محیط‌های دانشگاهی تدارک شبکه حمایتی قوی باشد، ارتباطات دانشجویان به سمت و سوی غلط پیش نمی‌رود. در این راستا آموزش مهارت‌های زندگی به دانشجویان یک ضرورت است.

خوابگاه‌های دانشجویی با وجود سختی‌ها، بحران‌ها و حتی آسیب‌هایی که ممکن است به همراه داشته باشد، همچنان یکی از بهترین تجربه‌ها و فرصت‌ها برای آموختن بسیاری از مهارت‌های زندگی جمعی است. زندگی در خوابگاه علاوه بر آنکه می‌تواند دانشجویان بسیار منزوی را به مشارکت‌های اجتماعی بکشاند و از آنها انسان‌های خونگرم و جمع‌گرا بسازد، می‌تواند تجربه آشنایی با اقوام، فرهنگ‌ها، زبان‌ها، سلایق و علایق مختلف را برای دانشجویان فراهم کند. تجربه‌ای که پس از دوران دانشجویی به راحتی به دست نمی‌آید و معلوم نیست دوباره تکرار شود.