بهبود شرایط زیست بیماران فلج مغزی و ای‌ال‌اس با سلول بنیادی/ طرح کشوری فلج مغزی

به گزارش خبرنگار علمی "خبرگزاری دانشجو" ای.ال.اس یک بیماری سیستم اعصاب است که خودش را در حرکات عضلانی نشان می‌دهد. هنگامی که شخص قصدد دارد تا قسمت از بدنش به حرکت در آورد ابتدا فرمان حرکت از مغز (لایه موتوری) توسط دستگاه عصبی مرکزی (ستون فقرات) به طرف دستگاه عصبی محیطی (اعصاب مخصوص عضو) حرکت می‌کند.

در ALS سیستم اعصاب مرکزی و اعصاب محیطی  روبه نابودی می‌روند. ماهیچه‌ها هیچ اشکالی ندارند ولی از آنجایی که ارتباط ماهیچه و عصب از بین می‌رود ماهیچه‌ها شروع به کوچک شدن و از بین رفتن می‌کنند. در موارد پیشرفته بیماری، توانایی گفتاری هم آسیب می‌بیند.

هر چند که انقباضات ماهیچه (حرکات کوچک و غیرارادی ماهیچه) یکی از علائم ALS است، ولی این ناشی از یک سلول عصبی فوق العاده فعال است که زیاد پیش می‌آید و بدین معنا نیست که این شخص حتما دچار این بیماری است. علائم دیگری که به این وضعیت اضافه می‌شود شامل مشکل جویدن و یا بلعیدن، گفتاری و ضعف و خشک شدن ماهیچه است.

هیچ آزمایش صریحی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. برای تشخیص بیماری به عنوان روشهای جایگزین و مکمل از معاینات فیزیکی، آزمایشات خون، تشخیص MRI و مطالعات الکتریکی اعصاب و ماهیچه‌ها استفاده می‌شود علاوه بر آن درمانی برای آن نیز وجود ندارد.

علت بروز این بیماری مشخص نیست ولی در 5 تا 10 درصد مواقع می‌تواند ارثی باشد. سنی که بیماری ALS خود را نشان می‌دهد بین 40 تا 70 سالگی است. ولی گاهی در افراد حدود سن 15 سالگی هم مشاهده می‌شود.

در این راستا محققان پژوهشگاه رویان تحقیقاتی را روی سه بیمار مغزی و عصبی فلج مغزی،‌MS و ALS در دست اجرا دارند و امیدوارند بتوانند با استفاده از سلول‌های بنیادی روشی را برای بهبود بیماران مبتلا ارائه دهند.

در این مطالعات اقدام به ارائه درمانی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی کردند که به درمان‌های مختلف مانند کاردرمانی و دارودرمانی پاسخ نداده بودند. البته این درمان‌ها نیز تنها برای بهبود علائم بیماری فلج مغزی است و در واقع درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد.

تاکنون مقالات کمی در کشورهای مختلف درباره بی‌خطر بودن و موثر بودن سلول‌درمانی در این بیماری منتشر شده است و این محققان نیز در این پژوهش از سلول‌های بنیادی مغز استخوان (مزانشیمی) خود بیمار استفاده و به داخل فضای نخاعی آنها پیوند زده شد.

طی 6 ماه پیگیری وضعیت این کودکان طبق گفته والدین آنها، 70 درصد آنها بهبود علائم بیماری را نشان دادند.

در حال حاضر نیز فاز دوم این تحقیقات نیز طراحی شده است و این پژوهشگران به دنبال آن هستند که اثربخشی افزایش تعداد دفعات تزریق در این بیماران را بسنجند که نتایج قطعی آن هنوز استخراج نشده، اما شواهد بر بهبود بیماری با تزریق متعدد سلول‌های بنیادی دلالت دارد.

این محققان اعلام کردند که نتایج این طرح نشان می‌هد که نه تنها تزریق سلول‌های بنیادی برای این بیماران خطری در پی ندارد، بلکه منجر به بهبود علائم بیماری آنها می‌شود. تزریق سلول‌های مزانشیمی در حد کم شدن اسپاسم‌های بدن بیماران، بهبود وضعیت حرکتی ، برقراری ارتباط بهتر و بهبود وضعیت شناختی بیماران بوده است.

نتایج به دست آمده از این تحقیقات نشان داده است که کودکانی که توان گفتن چند جمله یا کلمه را داشتند، پس از تزریق سلول‌های بنیادی اکنون بهتر این کار را انجام می‌دهند. همچنین نشستن آنها بهتر شده است. این محققان پژوهشگاه رویان قصد دارند تا این طرح را گسترش دهند و آن را به یک طرح کشوری تبدیل کنند.

این پژوهشگران همچنین اخیرا با اجرای طرح پژوهشی دیگری برای درمان بیماری ALS با استفاده از  سلول‌درمانی را در دستور کار دارند.

هدف از اجرای این طرح پژوهشی درمان بیماری نیست؛ چراکه ای ال اس درمان قطعی ندارد اما هدف از پژوهش‌ها این است که پیشرفت بیماری در بیماران مبتلا را کند کنند تا بیماران دیرتر به مرحله نهایی بیماری برسند.

این بیماری می‌تواند در هر نقطه از بدن، دست یا پا و یا ماهیچه‌هایی که برای حرف زدن و بلعیدن به کار می‌روند آغاز شود و نورون‌های محرک فوقانی و تحتانی را تخریب کند. بیماری ضایعات حرکتی، گوارشی و تنفسی ایجاد می‌کند و یک بیماری پیشرونده است.

متاسفانه تعداد زیادی از بیماران مبتلا به این بیماری بعد از 5 سال با مشکلات شدید تنفسی از بین می‌روند و در چنین بیماری پیچیده‌ای تنها می‌توان با روش‌هایی مانند سلول درمانی، پروسه بیماری را کند کرد و از ناتوانی‌ها کاست.

این محققان برای بهبود شرایط زندگی این بیماران، آنها را به سه گروه تقسیم کردند که در گروهی به صورت داخل نخاعی، گروه دیگر از طریق تزریق داخل بطن مغزی و گروه دیگر به صورت داخل وریدی سلول‌های بنیادی تزریق شد.

این محققان امیدوارند که تا یک سال آینده بتوانند به نتایج امیدوار‌کننده‌ای در این زمینه برسند.