از ژنو تا لوزان؛ حرکت رو به جلو یا عقبگرد

به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ پنجشنبه 13 فروردین ماه بود که پس از پایان مذاکرات نفس گیر لوزان، متن بیانیه توسط موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی به زبان انگلیسی و ظریف وزیرخارجه ایران به زبان فارسی خوانده شد اما آنچه شاید بیش از سایر موارد بیشتر جلب توجه کرد، مطالب مربوط به رفع تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای بود. در متن بیانیه آمده است:

«اتحادیه اروپایی، اعمال تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته‌ای خود را خاتمه خواهد داد و ایالات‌متحده نیز اجرای تحریم‌های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته‌ای را، همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته‌ای ایران به‌نحوی‌که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، متوقف خواهد کرد. یک قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر خواهد شد که در آن برجام تائید شده، کلیه قطعنامه‌های قبلی مرتبط با موضوع هسته‌ای لغو خواهد گردید و برخی تدابیر محدودیت ساز مشخص، را برای یک دوره زمانی موردتوافق، لحاظ خواهد کرد.»

پیش از این در گزارشی تحت عنوان «توافق هسته‌ای؛ تحریم هسته‌ای، تحریم غیر هسته‌ای/ کدام تحریم‌ها متوقف خواهند شد؟» به بررسی تحریم‌های مربوط با موضوع هسته‌ای پرداختیم و در گزارشی دیگر تحت عنوان «از Lift به Cease رسیدیم، از توافق به بیانیه» از بازی آمریکایی‌های با واژه‌های لاتین در متن بیانیه سخن گفتیم. در سلسله گزارش‌های آتی نیز به بررسی سایر نقاط مبهم بیانیه منتشر شده خواهیم پرداخت.

شاید بهتر باشد به مقایسه‌ای کوتاه میان بیانیه لوزان و توافقنامه ژنو که در سوم آذر سال ٩٣  به امضا رسید، بپرداریم.

در یکی از بندهای توافقنامه ژنو^۱ که شاید مهترین بند در خصوص رفع تحریم‌ها باشد، آمده بود:

«بطور همه جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فنآوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید.»

در این گزارش بر آن نیستیم تا به دفاع از توافقنامه ژنو بپردازیم اما آنچه بسیار مورد اهمیت است، پسرفت در دستاوردهای ایران بعد از مذاکرات است. همانگونه که در این قسمت از توافنامه ژنو مشاهده می‌کنید، صحبت از برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت، تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی به صورت کامل است آن هم در تمامی حوزه‌های تجاری، فنآوری، مالی و انرژی. بندی که در بیانیه لوزان^۲ به صورت زیر تغییر کرد.

«اتحادیه اروپا اجرای تمام تحریم‌های مالی و اقتصادی مرتبط با مساله هسته‌ای را پایان خواهد داد و آمریکا نیز اجرای تمام تحریم‌های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته‌ای را همزمان با اجرای تعهدات هسته‌ای کلیدی ایران که از سوی آژانس مورد راستی آزمایی قرار گرفته است خاتمه خواهد داد.»

پیش از این در خصوص بازی با واژه‌های برداشته شدن تحریم، لغو تحریم و تعلیق تحریم سخن گفتیم. علاوه بر این موارد با مقایسه دو بند حاصله از توافقنامه ژنو و بیانیه لوزان می‌بینیم که دستاوردهای ایران در نتیجه لغو تحریم‌ها در ژنو از حوزه‌های تجاری، فنآوری، مالی و انرژی به دو حوزه مالی و اقتصادی در لوزان محدود شد تا بر ابهامات این مذاکرات بیش از گذشته اضافه شود.

جالب‌تر آن است حتی تعلیق تحریم در این دو مقوله نیز مشروط به راستی آزمایی ایران در خصوص مسائل هسته‌ای از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است که در گزارش بعدی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

پی‌نوشت‌ها:

1- http://eeas.europa.eu/statements-eeas/2015/150402_03_en.htm
2- http://eeas.europa.eu/statements/docs/2013/131124_03_en.pdf